Wat Phra That Phanom: parel van de Mekongvallei

Voor je het beseft ben je het al doorgereden: Het enigszins slaperige stadje Nakhon Phanom lijkt nu onooglijk maar het was ooit het centrum van het mythische vorstendom Sri Kotrabun dat van de 5^e tot de 10^e eeuw van onze jaartelling langs beide oevers van de Mekong haar gezag deed gelden. Het belangrijkste relict dat in de omgeving uit deze roemrijke periode is terug te vinden is zonder twijfel de tempel Wat Phra That Phanom.

Deze tempel ligt weliswaar in een uithoek van het land maar staat hoog op mijn persoonlijke lijstje van meest interessante bezienswaardigheden in het Land van de Glimlach. En geheel terecht want dit is één van de oudste en meest vereerde Boeddhistische sites in Isaan én Thailand. Ik heb intussen twee keer de kans gekregen om Wat Phra That Phanom te bezoeken en heb het me geen seconde berouwd.  Omringd door legendes en gehuld in een waas van mystiek is een bezoek aan deze site telkens weer een bijzondere ervaring. Wanneer je hier op een doordeweekse dag tussen de, in een nevel van wierrook reciterende monniken en pelgrims wandelt, besef je al gauw hoe diepgeworteld de verering in dit complex is en hoe stevig deze tempel verankerd is in het maatschappelijke weefsel van het Noordoosten. De 57 meter hoge, met kostbare stenen en bladgoud bezette chedi in de vorm van een ranke, gestileerde lotusknop, reikt naar de strakblauwe hemel als een steengeworden vingerwijzing naar het Nirwana.

Mahakasyapa

Volgens de legende zou Mahakasyapa, een Brahmaan die één van de eerste en belangrijkste discipelen van Gautama Boeddha werd, op diens verzoek, acht jaar na zijn overlijden zijn borstbeen naar de oevers van de Mekong hebben gebracht en bij de plaats waar later That Phanom zou ontstaan, samen met 500 verlichte geesten en lokale leiders een schrijn hebben gebouwd voor deze kostbare relikwie. Het verhaal van de bouw kan men terugvinden op de, wellicht uit de 10^e eeuw stammende, stenen panelen aan de voet van de chedi. Kom echter niet te dicht bij de basis van dit schrijn want deze zone is exclusief voorbehouden voor monniken.

De oorspronkelijke chedi, die vermoedelijk een achttal meter hoog was, werd naar alle waarschijnlijkheid op een kunstmatig heuveltje gebouwd en was opgetrokken uit stenen die waren gebakken uit de klei van de Mekong. Archeologisch onderzoek heeft in ieder geval uitgewezen dat het tempelcomplex dat rond deze chedi werd opgetrokken, wellicht tussen de 7^e en 9^e eeuw van onze jaartelling werd gebouwd. Maar het was al voor deze periode een plaats van aanbidding en meditatie.

Het is zeker geen toeval dat de chedi in de meeste reisgidsen als Laotiaans van bouwstijl wordt beschreven. In de 16^e eeuw werd het complex immers gevoelig uitgebreid door de Laotiaanse koning Setthathirath (1534-1571), vorst van Lang Xang en heerser over Lanna. Het was deze koning die de chedi verhoogde tot 47 meter. Kort na het begin van de twintigste eeuw verkeerde de tempel, om het voorzichtig uit te drukken, in een niet al te beste staat. De wortels van Banyanbomen hadden een flink deel van het terrein overwoekerd en de bakstenen constructie geen goed gedaan. Drie woudmonniken Ajahn Sao, Ajhan Mun en Ajhan Tha, die hier vaak mediteerden, namen Phra Khru Virocana, een monnik die ervaring had als bouwmeester, onder de arm om te redden wat er te redden viel. Onder zijn vakkundige leiding werd het verval gestopt en begon de renovatie die in 1941 werd bekroond door het afwerken van de chedi die werd verhoogd tot het huidige niveau.

In augustus 1975 had zware en overvloedige regenval een grondverschuiving veroorzaakt waarbij het tempelcomplex ernstige schade opliep en de chedi grotendeels instortte. Toeval of niet, maar een hardnekkige legende verhaalde dat indien de chedi zou verdwijnen, dit meteen ook het einde van het koninkrijk Laos zou betekenen. In 1975 kwam de communistische Pathet Lao aan de macht en ze dwongen in december van datzelfde jaar de Laotiaanse koning Savang Vatthana tot aftreden…

Vrijwel meteen werd besloten tot heropbouw en stroomden giften uit heel het land toe. De relieken kregen tijdelijk elders onderdak terwijl tussen de late herfst van 1975 en eind 1979 een laatste, grootschalige restauratie plaatsvond. De vakkundig heropgebouwde chedi werd getopt met een spits waarin niet minder dan 16 kilogram goud werd verwerkt. Wat Phra That Phanom is nu één van de zes ‘koninklijke’ tempels van het land. Samen met Wat Phra Phuttabat in Saraburi is het de enige tempel van deze orde van belangrijkheid buiten Bangkok.  Sinds kort biedt de tempel overigens onderdak aan nog een andere bezienswaardigheid, namelijk de grootste tempelgong in het land. Dit bronzen gevaarte werd gesierd met alle vlaggen van de Asean-landen.

Niet alleen pelgrims uit Isaan en de rest van Thailand bezoeken deze site maar jaarlijks komen ook tienduizenden pelgrims uit het nabijgelegen Laos. Thaise Boeddhisten zijn er rotsvast van overtuigd dat deze tempel een bijzondere impact heeft op mensen die zijn geboren in het Jaar van de Aap of op hen die op een zondag het levenslicht zagen. Gelovigen, die bij zeven verschillende gelegenheden de tempel hebben bezocht en na het brengen van offers en gebed, telkens driemaal rond de chedi zijn gelopen, wordt een voorspoedig en gelukkig leven voorspeld.