Godenschemering in Siem Reap

Na het invallen van de duisternis de maan te zien opstijgen uit Angkor Wat is beslist de indrukwekkendste belevenis die me de laatste jaren ten deel is gevallen. Ik was afgereisd naar Siem Reap om de tempels daar te bezoeken en mocht op enig moment het geluk smaken bijgaande foto in het echt te zien, tezamen met duizenden Khmer die daar hun nieuwjaar vierden.

De hele reis was trouwens om verschillende redenen een overweldigende ervaring, want we spreken niet alleen over Angkor Wat. Dat is wel de allergrootste en best bewaard gebleven tempel, maar in de omgeving van Siem Reap bevinden zich enkele tientallen tempelruines, van allerlei ouderdom, gebouwd van de zevende tot in de vijftiende eeuw.

De meeste tempels zijn gewijd aan hindoegoden, een enkele, met name Bayon in Angkor Thom, aan het boeddhisme. Later kregen die hindoetempels alsnog een boeddhistische bestemming, waarbij te bedenken valt dat het boeddhisme een loot aan de stam van het hindoeïsme is en gemakkelijk allerlei oudere elementen opgenomen heeft, zelfs animistische. Nu ja, daar weten we in Thailand ook alles van.

Zeer karakteristiek voor de Khmer Stijl zijn de maïskolfachtige torens die veelvuldig worden toegepast, om de toppen van de heilige berg Meru te verbeelden. Dat stelt mij voor een niet op te lossen raadsel, want maïs is een plant uit Midden-Amerika, dus werd pas na Columbus over de rest van de wereld verspreid. Hoe hebben de Khmer al eeuwen daarvoor daarop kunnen anticiperen??

Als kind was ik een heel vroom jongetje, van RK huize, en ik wilde zelfs missionaris worden. Maar toen ik in de puberteit mijn verstand erop los liet, realiseerde ik mij dat er in ons vierdimensionale heelal geen plaats is voor god, engelen, duivels, hemel, hel en de hele santenkraam.

Ik besefte dat God ons niet geschapen had naar zijn beeld en gelijkenis maar dat de mens een god (of meerdere goden) geprojecteerd had naar zijn eigen beeld en gelijkenis, uit kennelijke behoefte aan een ultieme externe autoriteit, waaraan andere autoriteiten dan weer hun gezag aan konden ontlenen en op baseren. Sindsdien leek het mij een kwestie van volwassenheid om die externe autoriteit af te zweren.

Ik beleef die Khmertempels op dezelfde manier als de Akropolis, het Forum Romanum, de Aya Sophia, de Borobudur, de Prambanan, om er maar enkele te noemen. Het zijn indrukwekkende monumenten van het streven van de mens naar eeuwigheid en tegelijkertijd van de vergeefsheid daarvan. Raadselachtige decors voor rituelen en drama’s die wij niet meer kennen.

De goden zijn verdwenen, ten onder gegaan met hun wereldlijke tegenhangers. De gebouwen staan er nog (ten dele) maar hebben hun functie verloren. Romantiek ten top en ik genoot met volle teugen van deze monumenten van de teloorgang van de goden.

Waar ik ook zeer van genoot, was de stad Siem Reap zelf in allerlei opzichten. Een verademing, vergeleken met de chaos en lelijkheid van de Thaise steden. Geen hoogbouw, een overzichtelijk stratenplan, aangenaam ogende hotels, restaurants, winkels, markten en andere gebouwen. Transport via toektoeks die als kleine koetsjes niet door paarden worden voortgetrokken maar door fluisterende brommers! Ik ga beslist gauw weer terug, mede omdat ik nog maar een klein deel van de tempels heb kunnen bezichtigen.