Chit Phumisak, de Che Guevara van Thailand
Chit Phumisak – Foto: Wikimedia
De roerige zestiger jaren in Nederland, de wat oudere lezers van dit blog herinneren zich ongetwijfeld de anarchistische Provobeweging met o.a. Roel van Duin, de studentenrellen in Amsterdam met als hoogtepunt de bezetting van het Maagdenhuis. In veel landen kwam de jeugd in opstand tegen de gevestigde orde, de “flowerpower” vierde hoogtij.
Ook onder de jeugd in Thailand begon men maatschappij-kritisch te denken, waarover in het buitenland maar weinig bekend is. Wel bekend is het neerslaan van demonstranten door de rechtse kliek in samenwerking met het leger. Tussen 1973 en 1976 werden er enkele flinke bloedbaden aangericht, maar over de achtergrond is relatief weinig bekend. Hoe kon het tot deze uitbarstingen van geweld komen. Hoe was het mogelijk dat de repressie van de staat dat kritisch denken smoorde, zo zelfs, dat het wel lijkt of er tot op de dag van vandaag geen “kritische” jongeren meer in Thailand zijn.
Want terwijl in die tijd de journalisten in het Westen zich de vingers blauw schreven over het elegante en vriendelijk voorkomende Thaise koningspaar, koningin Sirikit en koning Bhumibol, was er in het Westen totaal geen belangstelling voor de vele plassen bloed op straat in Bangkok of op het platteland. Tientallen zo niet honderden intellectuelen werden het slachtoffer van deze slachtingen. Het was de tijd van de Koude Oorlog en berichtgeving over “linkse” bewegingen was “niet wenselijk”.
Chit Phumisak was dat moment het idool van vele Thaise studenten, die echter veel te vroeg om het leven kwam. Hij werd geboren op 25 september 1930 in een eenvoudig gezin in Prachinburi provincie, dat grenst aan Cambodja. Hij ging naar de school van de tempel in zijn dorp, daarna naar een openbare school in Samutprakan, waar zijn talenknobbel ontdekt werd. Chit sprak Thai, Khmer, Frans, Engels en Pali. Later studeerde hij succesvol taalwetenschappen aan de Chulalongkorn Universiteit in Bangkok. Daar trad hij toe aan een door de autoriteiten verdachte academische discussiegroep.
De eerste keer, dat hij als student zijn socialistische ideeën kon spuiten was in 1953. Hij werd door de Amerikaanse ambassade in Bangkok ingehuurd om samen met een Amerikaan, William J. Gedney, het Communistisch Manifest van Marx in het Thais te vertalen. Deze actie was bedoeld om de Thaise regering meer angst in te boezemen voor de communisten, zodat gepaste maatregelen tegen het communisme konden worden getroffen, dat vooral indruk moest maken op het gewone volk.
In 1957 werd Chit Phumisak benoemd tot universitair docent in Phetchaburi, maar een jaar later, op 21 oktober 1958, werd hij met vele andere intellectuelen wegens vermeende communistische sympathie gearresteerd. De reden was zijn anti-nationalistische en sociaal progressieve geschriften, met name het in 1957 gepubliceerde Chomna Sakdina Thai. Vrij vertaald zou de titel “Het ware gezicht van het Thaise feodalisme” kunnen luiden. Het boek werd nooit volledig vertaald in een westerse taal.
Dit zekere anti-feodale werk schreef hij onder het pseudoniem Somsamai Sisuttharaphan en de al even corrupte als sterk anti-communistische pro-Amerikaanse regering Sarit Thanarat, die zelf overigens multimiljonair was met veel onroerend goed, en wettig getrouwd was met vijftig (50) vrouwen, zag dit als een ernstige bedreiging.
Chulalongkorn Universiteit in Bangkok
Chit had al zes jaar in de gevangenis doorgebracht tot dat hij in december 1965 werd vrijgesproken wegens bewezen onschuld. Men liet hem echter niet met rust en werd voortdurend bedreigd.
Hij dook onder en sloot zich aan bij de verboden Communistische Partij van Thailand, in de Phu Phan bergen van Sakon Nakhon. Op 5 Mei 1966 werd hij naar de officiële versie van ‘dorpelingen’ in het dorpje Nong Kung, in het district Waritchaphum doodgeschoten door een para-militaire groep, ingehuurd door een plaatselijke burgemeester.
Chit Phumisak – Foto: Wikimedia
Pas in 1989 werd zijn stoffelijk overschot opgegraven en met een boeddhistische ceremonie in een stoepa op het terrein van de nabijgelegen Wat Prasit Sangwon ingemetseld. De tempel is nu een gedenkteken.
Chit Phumisak heeft in zijn korte leven een verrassend groot aantal publicaties nagelaten. De lijst op zijn Thaise Wikipedia-pagina bevat een groot aantal boeken in proza en poëzie, taalgeschiedenis en algemene historische werken, en liedteksten. Hij moest altijd onder een pseudoniem publiceren, zoals Kanmueang Kawi (= “politieke dichter ‘) en Kawi Si Sayam. (Kawi = dichter; Mueang = Land, Staat, Sayam = “Siam”). Zijn bekendste wetenschappelijk werk, dat postuum in 1977 verscheen en 4 oplagen haalde is ‘Khwam pen ma khong kham Sayam, Thai, Lao lae Khom’ („De Oorsprong van het begrip Siam, Thai, Lao and Khom“). Nog voordat hij gearresteerd werd verscheen in 1957 ‘Sinlapa phuea chiwit, sinlapa phuea prachachon’ („Kunst voor het leven, kunst voor de mensen”).
Voor de studenten van de jaren 1970, zoals de zanger en bandleider Nga Kharawan ooit zei, werd Chit Phumisak een soort van “Che Guevara van Thailand”.
Over deze blogger
-
Bert Gringhuis (1945), geboren en getogen in Almelo in het mooie Twente. Later vele jaren in Amsterdam en Alkmaar gewoond, werkzaam in de export voor diverse bedrijven. Ik kwam in 1980 voor het eerst in Thailand en was meteen verliefd op het land. Vele malen sindsdien terug geweest en na mijn (vroeg)pensionering als weduwnaar naar Thailand verhuisd. Daar woon ik nu al 22 jaar samen met mijn ietwat jongere Thaise dame Poopae.
Mijn eerste ervaringen in Thailand als een soort nieuwsbrief aan familie, vrienden en kennissen gestuurd, die later onder de naam Gringo op Thailandblog hebben gestaan. Veel, heel veel artikeltjes hebben die eerste verhalen gevolgd en dat is uitgegroeid tot een vrijwel dagelijkse hobby.
In Nederland nog een verwoed voetballer en voetbalscheidsrechter, maar de jaren gaan tellen en in Thailand nog altijd verwoed, maar het poolbiljarten is echt van mindere kwaliteit, ha ha!
Lees hier de laatste artikelen
Achtergrond14 december 2024Cashewnoten in Thailand
Isaan12 december 2024We gaan naar Ubon Ratchathani!
Achtergrond6 december 2024De geschiedenis van de Thaise keuken
Bezienswaardigheden2 december 202424 uur in Bangkok (video)
Ik dacht dat Craig Reynolds zijn “Thai radical discourse: the real face of Thai feudalism today” een complete vertaling was. Dat boek staat bij mij op de plank maar ik moet bekennen dat het nogal zwaar van stof was. Het feodale Sakdina systeem en de sporen die het tot vandaag de dag nalaat -aldus Chit- , het kapitalisme en kolonialisme en de klassenstrijd worden daarin besproken. Uiteraard heeft het als inleiding ook een redelijk uitgebreide biografie van Chit.
Opvallend detail: Chit zijn boek over Thais feudalism was mede gesponsord door premier Phibun. Voor de eerste publicatie was 30 duizend baht te beschikking gesteld. Mogelijk wou Phibun zo zijn kansen spreiden -aldus Reynolds- door niet zoals in WO2 weer op het verkeerde paard te wedden. Ook kon het bijdragen aan, wat misschien wel een socialistisch werk was, indruk maken op de Amerikanen over de communistische dreiging in Thailand.
De door Gringo genoemde Gedney beschreef Chit als “Een veelzijdig lezer met uitstekende kennis van het Khmer, iemand die ‘praktisch alles’ gelezen had”. Hij was een van de meeste intelligente Thai die Gedney ooit ontmoet had. Een nogal nauwgezette jonge man met goede manieren en vastberaden koers. Chit was net zo gefascineerd door de hogere cultuur als dat hij er kritisch over was. “ik vraag me nog steeds of of hij als Rood was toen ik hem leerde kennen” , zei Gedney in een interview in 1980.
Volgens de biografie heeft de Chit zijn Marxisme niet vanuit het buitenland opgedaan. Werk van Marx was makkelijker te verkrijgen in het Bangkok van de vroege jaren 50 dan dat zowel Gedney als de Thaise politie zich realiseerde.
De biografie merkt ook op dat in de laatste twee jaar van zijn studie aan de Chulalongkorn universiteit, Chit ook als gids werkte die toeristen rondleidde door Bangkok, Ayutthaya en de oude Khmer ruïnes van Angkor Wat.
Mooie aanvullingen, Rob V.
Chit (of Jit) Phumisak is overigens niet te vergelijken met Che Guevara. Chit was meer een denker en schrijver en absoluut niet gewelddadig.
Luister naar zijn meest bekende lied ‘Sterrelicht van Vastberadenheid’, nu veel gezongen bij de huidige betogingen:’Laten we blijven hopen en deze vreselijke tijden’, is zijn boodschap
https://www.youtube.com/watch?v=QVbTzDlwVHw&list=RDQVbTzDlwVHw&start_radio=1
De vertaling staat hier:
https://www.thailandblog.nl/achtergrond/jit-phumisak-dichter-intellectueel-revolutionair/