Geen woorden maar waarheid

Een reactie van Tino (“dit artikel moet iedereen lezen”) en van TheoB leidde mij naar een artikel van Dr. Tim Rackett uit 2022 met de titel: Un-Thai lives matter! Thai identity politics as a race war?

Rackett is niet de minste: “”His doctorate “Transcultural Psychiatry and the Truth of Racism” is an investigation into the relations between reason, power and truth-telling concerning culture and madness in colonial and post-colonial metropolitan racist situations.” Vooral het woord ‘truthtelling’ intrigeerde mij dus ik ben er maar eens goed voor gaan zitten. Eindelijk iemand die mij eens fijntjes uit de doeken gaat doen wat er nu precies in en met Thailand aan de hand is. Dat is niet eenvoudig kan ik u vertellen. Niets in Thailand namelijk is wat het lijkt te zijn. Het goud in de feestkleding is nepgoud, de epauletten op de witte overheidsuniformen zeggen niets, de prachtigste vrouwen in Nana Plaza blijken mannen, de echte PM is een  niet-benoemde veroordeelde crimineel en de meest lieftallige, echte, jonge Thaise godin ontpopt zich na haar huwelijk met een rijke farang als een geldwolvin.

Het artikel van Rackett is een beschouwend artikel en voor zijn beweringen haalt hij bestaande literatuur aan, maar hij deed zelf geen empirisch onderzoek: geen interviews, geen ingevulde vragenlijsten, geen casestudies. Laat ik zijn belangrijkste punten (in het Engels) hier opsommen en er tegelijkertijd mijn commentaar aan toevoegen:

The Royal Buddhist Kingdom of Thailand is not a ‘land of smiles’, peaceful and harmonious, but a deeply divided nation.

Het is onjuist om het Koninkrijk Thailand Boeddhistisch te noemen. Boeddhisme is niet de staatsgodsdienst (dat heeft een aantal monniken overigens wel willen veranderen en zelfs opnemen in de Grondwet). Veel Thaise burgers noemen zichzelf Boeddhist, maar zeer velen zijn absoluut geen devote gelovigen, maar alleen Boeddhist in naam. Mijn oud-studenten (in Bangkok, van rijke ouders) gingen maar 1 keer per jaar naar de tempel, op hun verjaardag, en met enige tegenzin. En de meeste Thais hebben geen idee wanneer de volgende Boeddha-dag is (een dag in ongeveer twee weken). Thailand is een geseculariseerd land, met op papier veel Boeddhisten.

Thailand is inderdaad een gewelddadig en verdeeld land. Economisch, sociaal, politiek, op gezinsniveau, op buurtniveau, op de (snel)weg, op het werk. En niet alleen fysiek geweld (vechtpartijen, moord en doodslag) maar ook geestelijk (treiteren. pesten, zwartmaken). Ik denk dat elke expat die hier een paar jaar leeft wel voorbeelden hiervan kan geven uit de eerste hand.

The predominant cause of social division and political conflict in modern Thailand lies in a post-colonial racist formation of Thai identity fashioned by an elite Bangkok minority and imposed upon the majority and other ethno-religious and regional populations.

Ik ben het niet eens met Rackett. Er was geen echt langdurige staat van kolonialisme in Thailand en dus kan er ook geen post-koloniaal tijdperk bestaan. Ook het woord racisme past hier niet. Er is wel degelijk sprake van discriminatie (“Elite Bangkokians, mostly wealthier lighter skinned Sino-Thais, consider people with dark skins as low class, ugly and dirty. Rural ethnic Khmer Lao and Southern Thais tend to have darker skins read as a manifestation of ‘inner badness’”) (net zoals wij in Nederland toch nog wel hebben ten aanzien van Achterhoekers of Limburgers al was het alleen maar omdat zij moeite hebben om algemeen beschaafd Nederlands te spreken) maar een Thais ras in biologische zin is klinkklare onzin. Ik geloof ook niet dat het alleen de elite in Bangkok is die de Thaise identiteit omarmt, maar die elite komt uit meerdere streken, ook uit het noorden en noord-oosten. Ongeveer 20% van mijn oud-studenten in Bangkok kwam uit het noorden, noord-oosten of uit het zuiden. Die Thaise identiteit wordt ook niet echt opgelegd (‘imposed’) maar meer gesublimeerd als voorbeeld van hoe het hoort, maar is steeds meer een mythe. Gelukkig maar.

In Thailand citizens must be polite, servile and submissive to manifest a true authentic civilized Thai identity. 

Ook hier slaat Rackett de plank een beetje mis. Volgens het standaardwerk van Norbert Elias (Uber den Prozess der Zivilisation, 1939) is beschaving de toename in de controle over puur menselijke driften. In de praktijk betekent dat: niet meteen aanvallen op het eten dat op tafel staat bij een visite, de vrouw van een ander met rust laten, niet elke dag dronken en niet meteen messen trekken bij elke ruzie. Er is volgens mij niets mis met ‘beleefd zijn’. De negatief klinkende kwalificaties “servile and submissive” verwart hij met de kenmerken van een land met een grote machtsafstand, een cultuurdimensie van de Nederlandse expert Hofstede. Machtsafstand wordt door hem gedefinieerd als de mate waarin de minder machtige leden van de instellingen en organisaties in een land verwachten en accepteren dat de macht ongelijk verdeeld is. Mensen in samenlevingen met een grote machtsafstand accepteren een hiërarchische volgorde waarin iedereen een plaats heeft die geen verdere rechtvaardiging vereist. Het is meer berusting dan onderdanigheid.

To be Thai is to worship and unconditionally love the King; love and serve the nation and Thai race; and be a Buddhist. Thailand is held together as a nation: based on ethnic and cultural homogeneity organized around the monarchy.

Als Rackett zelf wat veldwerk zou hebben gedaan in 2022 en aan Thaise burgers zou hebben gevraagd wat nu werkelijk zo Thais is, zou hij bovenstaande zin ongetwijfeld niet geschreven hebben. Net zoals in de politiek wordt de liefde voornamelijk bepaald door de manieren waarop partijbonzen zich gedragen en dat geldt ook voor de koning. Of het staatshoofd geliefd is hangt veel meer af van hoe de betreffende persoon zijn rol invult dan van de status als staatshoofd op zichzelf. Dat is overigens niet alleen in Thailand zo, maar in veel koninkrijken in de wereld. Kijk naar ons Huis van Oranje. Niet elke koningin was even geliefd bij het volk. De toenemende secularisatie heeft er voor gezorgd dat het volkomen geaccepteerd is dat Thais een andere godsdienst hebben of zeggen te hebben dan het Boeddhisme. In Nederland is de bindende factor van het koningshuis waarschijnlijk vervangen door de Nederlandse mannen en vrouwen voetbalelftallen. In Thailand is het voetbal nog niet zover. De bovenstaande zinnen onderschrijven het feit dat niets in Thailand is wat het lijkt. Veel uitingen zijn uiterlijke schijn en komen niet uit het hart. De norm is sterk aan erosie onderhevig. En degenen die aan de norm vasthouden (onder andere via art 112) doen dat, mijns inziens, omdat men geen alternatieven ziet voor een bindende factor.

Thai politics works by both assimilating everyone and dividing people against others. People are either: good or bad people, friend or foe. Are you one of us or one of them? Dissent from Thainess is not tolerated and can be met with murder in the name of defending the monarchy and Thai society against dangerous and ungovernable others. 

Hier verbindt Rackett twee zaken die naar mijn mening niets met elkaar te maken hebben. Het is denk ik waar dat de wereld er voor vele Thais (die niet veel andere mensen tegenkomen dan familie- en dorpsgenoten) tamelijk eenvoudig uitziet: je hebt goede en je hebt slechte mensen. Dat heeft alles te maken met het feit dat in een collectivistische samenleving als Thailand, netwerken (familie, werknemers, bazen, schoonfamilie) van essentieel belang zijn. Belangrijk voor waar je naar school gaat, hoe je wordt behandeld, voor je geld, je baan, je sociale zekerheid, je oude dag en ook met wie je trouwt. Netwerken worden dus gekoesterd en je netwerk verzaken betekent eenzaamheid op alle gebieden. En je moet het nogal bont maken wil je je familie zo kwaad maken dat ze niet meer willen zien. Je kunt er altijd op terugvallen. Mijn vrouw zegt dan: het is tenslotte toch je………….(vult u het familieleid zelf maar in). Dat heeft echt helemaal niks te maken met de Thainess of de maatschappelijke normen die Rackett ten tonele voert. Afwijken van de norm is zeker toegestaan. En er wordt afgeweken van de norm in alle lagen van de bevolking. Of het nu gaat over Boeddhisme, over beleefd zijn of over het koningshuis. Gelooft u mij maar. De secularisatie van het Boeddhisme bewijst dat elke dag. Er komt echt niemand aan de deur vertellen dat je naar de tempel moet op zo’n Boeddhistische dag.

Schrijven en praten over de overschrijding van de maatschappelijke norm gebeurt veel minder tot niet. Je schreeuwt niet van de daken wat je van de Boeddha of van het koningshuis vindt. En daarmee lijkt Thailand wel een beetje op China. Niet alle Chinezen zijn blij met het politieke beleid van de huidige Chinese regering. Binnenskamers daarover praten, discussiëren en kritiek uiten is geen probleem. Publieke uitingen daarvan wel.