Standaard Thai leren om je uit de slag te trekken (lezersinzending)
Hier een vraag die eigenlijk een vingerwijzing is: welke van de boeken die ik hier onder opsom zijn nog in de handel en in welke steden en boekhandels?
Ik herinner mij vaag dat in de tachtiger jaren ik een verwijzing gezien heb naar een Nederlands boek om de taal te leren maar misschien kan iemand mij hierbij helpen? Daarna nooit meer gezien of gehoord.
De reden waarom dit aanraders zijn, geef ik aan bij elk boek:
1. Gosa Arya “Thai Grammar” en “The Structure of the Thai Language” van een visiting professor aan de Osaka University of Foreign Studies gaat terug tot 1980. Vooral de uitgebreidere tweede versie bespreekt de syntaxis van Thai allesomvattend. Het kortere grammatica boekje vindt je nog wel eens in Chattuchak maar beide boeken waren indertijd in de boekhandel van de Chulalongkorn Universiteit (nu in Siam Square aan de achterkant van hun eigen campus) te koop voor de spreekwoordelijke koek en een cent.
2. Stuart Campbell en Chuan Shaweevongs “The Fundamentals of the Thai Language” 1956 en daarna talrijke herdrukken duikt af en toe nog op in 2de hands boekwinkels (probeer Dasa: https://www.dasabookcafe.com/ op Sukhumvit tussen Soi 26 en 28). Het is een onnavolgbaar boek omdat het tegelijk essentiele woorden en zinnen aanbrengt en ook meteen het schrift aanleert. Daarnaast zijn er talrijke vingerwijzingen over de structuur van de taal en geplogenheden van gesproken Thai en de zeden en gebruiken van de Thais. Dit boek heeft ook een andere eigenschap die men nergens vindt behalve in het volgende boek: een lijst van 2600 veel gebruikte woorden. Ik ben nog altijd bezig met mezelf af te vragen waarom de AUA per force wilde dat ik aanleerde hoe te vragen of de buffalo groter is dan de koe, in hun schooltje in hartje Bangkok.
3. George Bradley McFarland “Thai-English Dictionary” gepubliceerd in verschillende versies o.a. in de 1990s nog te koop onder de Stanford University Press maar eerst verschenen in 1941. Zoals gezegd heeft ook dit woordenboek een lijst van de meest gebruikte woorden, 1000 in dit geval, gebaseerd op 30 bronnen maar hierbij moet je bedenken dat veel van die woorden misschien niet meer courant zijn en de lijst is opgesteld voor de sexuele revolutie.
Dit woordenboek is onnavolgbaar –ook door de latere verklarende Thaise woordenboeken– wat betreft de natuur en zijn schepselen (heerlijk ouderwets woordje!). Tal van autoriteiten hebben hieraan meegewerkt en er zijn ook lijsten van de wetenschappelijke namen van dieren en planten. Het bevat een schat aan informatie over allerlei dagdagelijkse items, toestanden en ook verwijzingen naar locale dialecten. Je kan bijvoorbeeld het Thaise woord leren voor de Maleise pitviper: een uiterst gevaarlijke, dodelijke slang die rustig op de loer lag/ligt in het struikgewas achter mijn huis in Naklua. Dit is positief nieuws: de locale Thais weten dit ook!
Ik heb het ooit nog gevonden in de 1980 in een boekwinkel in Siam Square maar heb het nauwelijks nog in de tweedehands boekenwinkels gezien sinds die tijd.
En dan nu slecht nieuws: ik leen geen enkele van die boeken nog uit nadat verschillende exemplaren mij nooit teruggegeven werden…
Ingezonden door Walter E.J. Tips
Over deze blogger
Lees hier de laatste artikelen
- Immigratie infobrief22 november 2024TB Immigration Infobrief Nr 056/24: Airport Don Muang – Binnenkomst op Visa exemption
- Belasting Nederland22 november 2024Thailand belasting vraag: Wanneer moet ik een TIN -nummer aanvragen?
- Lezersvraag22 november 2024Developer gezocht voor een mobiele applicatie
- Lezersvraag22 november 2024Wat kost een elektrisch doorvoerapparaat in Thailand?
Walter, wie kan een tonale taal leren uit een boek?
Ik heb 30+ jaar geleden Thais geleerd van een Linguaphone-cursus en dat ging toen met boeken en diskettes, nu vast wel met boeken en schijfjes. Thais leren is niet alleen woordjes leren maar ook de uitspraak en het schrift. Dan heb je een medium nodig dat via jouw ogen EN oren tot je komt.
Mijn advies: vergeet in de beginfase die Engelse boeken. Gebruik vooral jouw oren en koop peuterboekjes die je in iedere boekhandel kunt vinden. Woord voor woord spellen en naschrijven, de toonhoogte leren en de regels en tekens die daarvoor dienen. Daarna ga je lopend de stad door en probeer je de provincienamen uit te spreken vanaf de nummerborden van auto’s.
Pas daarna begin je aan simpele conversatie en aan de boeken die je opnoemt. Trouwens, er zijn ook boeken in het Nederlands; zoek op internet of in dit blog en je vindt ze.
Thais is, als iedere taal, moeilijk en het opbouwen van conversatiekennis kost je jaren. Maar je geniet zoveel meer van land en mensen als je de taal spreekt en kunt verstaan en lezen!
Tenslotte jouw vraag om een boek in onze taal. ‘De Thaise taal; grammatica, spelling en uitspraak’. Auteur David Smyth, vertaling Ronald Schutte. Drukkerij Boekengilde, Enschede. Isbn 978 94 610 8723 2 (2014)
Helemaal eens. Veel mensen die Thai willen leren en op de eerste bladzijde lezen: “Thai is een toontaal”, schuiven dat terzijde om later mee te dealen. Dat kan niet. Je moet vanaf het eerste woordje weten wat de toon is en die vaak oefenen. Thaise woorden leren zonder de toon is nutteloos. Ik heb die Linguaphone cursus ook gedaan en bezat vroeger bandjes van de AUA met eindeloze uitspraak/toon oefeningen. Zeer saai, maar heel nuttig. En je zult er inderdaad lang over doen voor je goed verstaat en wordt verstaan. Pas na behoorlijk wat mislukking en frustratie zul je het onder de knie kunnen krijgen.
Ik kan me daar alleen maar bij aansluiten. Vergeet ook niet dat bij veel boeken de fonetiek verwarrend, of slecht weergegeven. Bij Engelse boeken maakt men vaak geen verschil tussen de langen en kort korte klinker (“nam” VS “naam”) en de tonen ontbreken soms helemaal. De uitspraak valt niet uit een boek te leren. Online zijn ook diverse woordenlijsten te vinden (top 1 tot 5 duizend woorden), al verschillen die ook, de ene lijst is op basis van kranten en de andere lijst weer op basis van wat anders. Daar staan dus ook weleens woorden te hoog in de ranking of ontbreken juist de zeer dagelijkse informele of plattere woorden.
Zo snel mogelijk het schrift leren lezen en vanaf het begin met de tonen aan de slag.
Het boek van Ronald over de spelling en grammatica is een aanrader, inmiddels al diverse herdrukken geweest. Zie ook elders hier op TB.
Oh en over het niet terug krijgen van boeken: ik schrijf bij het uitlenen mijn naam en datum voorin. Doe ik ook als ik juist boeken leen. Als een boek dan een tijdje opzij ligt bij mij of iemand anders hoop ik dat bij het openslaan dan de herinnering komt om het boek terug te brengen als het klaar is. Bij onderling boeken uitlenen, vooral als die weken of maanden ergens liggen is het soms anders lastig te onthouden welk boek van wie was…
Mijn boek o. a. Verkrijgbaar via mij WWW. Slapsystems.nl Wordt ook via Thailand verstuurd
Ik ben Belg, beheers perfect mijn moedertaal, beheers perfect de Franse en Engelse taal en spreek en begrijp de Duitse taal.
Ik ben al een 10-tal jaren gehuwd met mijn Thaise echtgenote en ben definitief verhuisd naar Thailand. Ik ben niet van plan om op mijn oude dag nog maar eens een nieuwe taal aan te leren.
Ik ken in mijn Farang vriendenkring enkele personen die gestart zijn met het aanleren van de Thaise taal. Geen enkele heeft het volgehouden. Ik vrees dat de talenkloof tussen het Nederlands en Thais moeilijk te overbruggen is, net omdat het 2 totaal verschillende talen zijn. Dat maakt het voor ons zo moeilijk om het Thais aan te leren.
Ik stel me altijd de vraag waarom wij ons steeds maar moeten aanpassen. Ik ben tijdens mijn beroepsloopbaan vele jaren in Amerika geweest. Daar was men altijd verwonderd dat ik als Belg 3-talig was. Een Amerikaanse burger spreekt enkel zijn eigen taal maar heeft het geluk dat het Engels (Amerikaans) een wereldtaal is en overal kan gebruikt worden.
Is het niet dringend tijd dat het Thaise onderwijs het Engels naar een hoger niveau zou brengen? Ik communiceer met mijn vrouw in het (gebrekkig) Engels. Zelfs na 10 jaar is haar talenkennis er bijna niet op vooruit gegaan.
Mijn Thaise schoonbroer heeft een universiteitsdiploma en een gesprek tussen ons in het Engels is gewoon een drama. Er is nog een zeer lange weg af te leggen om dit probleem op te lossen. Omgekeerd is het maar al te makkelijk: “Leer de Thaise taal, jij bent als buitenlander hier te gast en moet je aanpassen …”. Met deze stelling ben ik niet akkoord.
Onze eigen jeugd wordt al van jongs af aan ondergedompeld in het Engels. De Thaise jeugd daarentegen wordt dom gehouden. En daar wringt het schoentje. Niet de Farang die geen Thais wil leren maar de Thai die geen Engels wil en kan eigen maken.
Geert,
Volkomen met je eens.
Ook ik heb diverse pogingen ondernomen om de Thaise taal onder de knie te krijgen.
Naast Nederlands,Frans,Duits,Engels en Spaans geleerd te hebben is Thais wel mogelijk maar kost veel moeite
Isaanse dialect is eenvoudiger.
Mischien moet de Thai zich maar eens de moeite nemen om een internationale taal te leren.
Ik communiceer met mijn vrouw in een gebrekkig mengeling van Engels , Nederlands , Thai en Isaan.
Voor buitenstaanders onverstaanbaar.
Na 35 jaar Nederland zou je meer beheersing van de taal verwachten.
Het is meer sabaai sabaai voor haar.
Beste Geert,
Je weet ongetwijfeld hoe ik denk over het leren van de Thaise taal. Voor een Thai is het leren van de Engelse taal bijna even moeilijk als het leren van de Thaise taal voor een buitenlander. Je suggereert dat Thais leren te moeilijk is. Hoe zit dat dan met het Engels bij de Thaise jeugd? Ze worden inderdaad te weinig met het Engels geconfronteerd. Maar jij woont al 10 jaar in Thailand en dan moet het toch niet zo heel moeilijk zijn de taal te leren? En het heeft inderdaad niets te maken met ‘gast zijn’ maar meer met beleefdheid, interesse tonen en plezier. En hoe komt het dan dat je echtgenote zo gebrekkig Engels spreekt?
En ook nog: hoe enorm veel plezier je er zelf aan beleeft zodra je jet kunt en alle deuren die voor je open gaan.
Tja Kees, ben toch wel benieuwd welke deuren er open gaan als ik de Thaise taal zou spreken?
Mijn vrouw en ik zijn altijd samen, als er buitenshuis moet vertaald worden dan is zij mijn hulp. Ik heb daarbij nog nooit problemen ondervonden.
Zoals ik hieronder aan Tino heb geantwoord weet ik dat je met een Thai geen serieuze gesprekken moet verwachten. In mijn familie wordt er enkel geklaagd en gezaagd over geld en wordt er constant geroddeld over anderen. Mijn vrouw weet dat ik ergens tevreden ben dat ik het Thais niet begrijp, dan moet ik dit alles niet aanhoren. Wat ik niet weet deert me dan ook niet.
Hoi Geert, ik begrijp goed dat in jouw situatie, zoals jij het uitlegt, het goed werkt zoals het voor jou werkt. Maar ik heb ervaren dat de communicatie met de Thai waardeloos was voor dat ik Thai sprak en behoorlijk goed toen ik het wel sprak. Het werd veel gemakkelijker om dingen te regelen, iets voor elkaar te krijgen, op een ontspannen manier met elkaar om te communiceren, beter zaken te begrijpen en niet belazerd te worden (taxi!). Ook het kunnen lezen van het Thai heeft mij veel voordeel gebracht.
Ik heb er ook een hekel aan om als toerist behandeld te worden en dat gebeurt niet meer op het moment dat je Thai spreekt. En, nee, ik heb geen Thaise vrouw die voor jou die communicatie functie vervult. Dat jij ervaart dat er in haar familie geroddeld wordt en over geld geklaagd, daar heb ik dan ook weer niets mee te maken. Dat soort contacten heb ik gelukkig niet of vermijd ik zo veel mogelijk.
Zo zie je dat onze situaties verschillen en wij het daarom verschillend ervaren.
Dat gezegd hebbende, heeft het leren van het Thai mij grote inspanningen gekost en heb ik het voordeel dat ik op hoog niveau taal gestudeerd en les gegeven heb. Dat maakt het aanpakken van het leerproces veel eenvoudiger. Was het echt een behoorlijke kluif.
Laatste zin moet zijn: Toch was het echt een behoorlijke kluif waarvan ik me kan voorstellen dat de moed de meest mensen snel in de schoenen zakt.
Het is ontegensprekelijk zo dat de taal spreken en begrijpen een enorm voordeel is. Als ik morgen de kennis van het Thai kan kopen zou ik er gerust wat geld voor overhebben.
Echter denk ik dat het voor de meeste expats die naar TH komen wonen wat laat is om zich daar nog gaan voor in te spannen. De meesten onder ons zijn minstens 60 en hebben hun actieve leven achter zich. Op onze leeftijd wil je nog wat genieten van de geneugten des levens en niet meer iedere dag naar de les gaan. Uiteraard mag dat voor wie dat aanvoelt als een leuke tijdsbesteding. En zoals al aangehaald ken ik er velen die er mee zijn begonnen maar weinigen tot geen die hebben volgehouden. Kortom de meesten zijn de leeftijd voorbij om nog een toontaal aan te leren. Ik zeg altijd dat het in mijn geval niet meer de moeite loont.
Dag Tino,
Ik woon nog maar pas in Thailand hoor. Mijn vrouw heeft altijd in België gewoond en gewerkt. Ze heeft destijds het inburgeringstraject gevolgd met inbegrip van het eerste level Nederlands.
Ik had gehoopt dat, door haar werk in België, haar Nederlands een pak beter zou zijn. Helaas, ze heeft er absoluut geen moeite voor gedaan. Ik heb haar steevast willen vooruit helpen maar als de wil er niet is. We spreken nu, net als Khun moo hierboven, een allegaartje van Nederlands en Engels. Voor mij is dit geen probleem, we begrijpen elkaar.
Ik heb de indruk dat een vreemde taal aanleren voor een Thai niet enkel té moeilijk zou zijn maar dat ze er (sorry hoor …) te lui voor zijn. Mijn vrouw had al de jaren in België kunnen aangrijpen om het Nederlands onder de knie te krijgen. Ik heb echt hard mijn best gedaan om haar te motiveren maar het mocht niet baten. Ze schakelde steevast over naar haar gebrekkig Engels.
Misschien geef je in je reactie wel een verdoken antwoord als je me de vraag zou stellen: “waarom wil je de Thaise taal niet aanleren?” Wel Tino, inderdaad, Thais is voor ons even moeilijk om onder de knie te krijgen als het Engels voor een Thai. Mijn leeftijd is voor mij een struikelblok om nu nog een nieuwe taal aan te leren (ik heb er de energie niet meer voor). Ik ben zoals gezegd 3-talig, dus ik heb mijn best gedaan.
En By The Way: Je moet de Thaise taal niet aanleren om met hen een diepgaand gesprek te willen voeren, dat weet ik ondertussen al. Daar waar nodig is mijn vrouw mijn perfecte hulp tijdens het dagelijks leven en dat is voor mij voldoende.
En eerlijk, ik mis soms wel een serieuze babbel in mijn eigen taal … want onder de Farang wordt er ook veel grootspraak zonder diepgang verkocht 😉
Tino, leg mij eens uit. Waarom zou ik de taal moeten leren van een land waar ik niet permanent mag wonen? Waar ik geen grond mag bezitten. Niet mag werken. Waar ik gediscrimineerd wordt als ik naar nationaal park ga en alleen om mijn witte huidkleur het dubbele moet moet betalen. Waar ik moet vertrekken als ik niet voldoende poen heb om mijn visum te verlengen. Waar ik niet mag stemmen. Waar ik niet in het ziekenfonds kan, zelfs niet als ik belasting betaal. Een land waar ik nooit ingezetene van kan worden. Kortom voor een belangrijk deel ben uitgesloten van het maatschappelijke leven?
Dat zijn terechte frustraties, beste Peter, en ik zou ook graag willen dat het anders was. Om op je laatst opmerking terug te komen: ik heb juist door het leren van de taal altijd het gevoel gehad dat ik wel degelijk een onderdeel was van de maatschappij. Vrijwilligerswerk, prettige gesprekken, humor, en ja, soms ook diepgaande gesprekken over allerlei maatschappelijke toestanden, politiek, geschiedenis, boeddhisme en meer. Nee, je wordt nooit een echte Thai, dat geldt ook voor veel Thais. Het kennen van de taal heeft mijn leven in Thailand op vele gebieden en manieren veraangenaamd. Maar eenieder moet maar doen wat ie leuk vindt. Ik blijf erbij dat de Thaise taal leren niet al te moeilijk en zeer nuttig is, zeker voor hen die daar lang wonen met familieleden.
De punten die je noemt, Peter, om de Thaise taal niet te hoeven leren zijn juist. Als iemand die punten zou noemen als reden om niet in Thailand te gaan wonen en werken dan kan ik daar alle begrip voor opbrengen. Ondanks die punten toch in Thailand te gaan wonen en werken maar ze alleen gebruiken als reden om de taal niet te hoeven leren vind ik toch een klein beetje hypocriet.
Ik bestel bij DQ wel eens een ijsje. Ik zeg dan: Auw- koon diep, haa siep bat, krab. Ze kijken me glimlachend aan en verbeteren me: Siep haa baht, zeggen ze dan. Blijf het toch doen.
Je kunt ook in Thailand permanent wonen, dan moet een verblijfsvergunning aanvragen (ipv dus die eeuwige visums). Voor een verblijfsvergunning (permanent residency) is er wel een inburgering Thaise taal en cultuur vereist en pittige leges. Naturalisatie tot Thai kan ook, met ook een inburgeringseis en nog hogere leges. Dan mag je ook stemmen en alle andere rechten/plichten die het staatsburgerschap met zich meebrengt.
Of de mensen rondom die migrant met PR/Naturalisatie ook als volwaardige inwoner ziet is natuurlijk een tweede… dan zal het spreken van de taal zeker helpen om Thaise vrienden te maken om geen 100% buitenstaander te blijven. Blijft er genoeg over wat minder of anders geregeld is ten opzichte van Nederland maar ik hou mijn mind maar voordat ik de “buitenlanders zijn ten alle tijden te gast en moeten hun mond houden” brigade achter mij aan krijg.
Peter van de redactie, je MOET niks!
Als je in TH woont of elders, of je de taal leert of niet is een persoonlijke zaak. Het hangt ook niet af van jouw opmerkingen: ´permanent wonen kan wel’, grond bezitten kan via rechtsgeldige constructies, werken mag soms wel, en de verdere klachten of gevoelens.
Nee, IK heb de taal geleerd om te communiceren.
Ik vind dat belangrijk. Mijn (inmiddels) ex was in Khon Kaen ziekenhuis voor verwijdering van de schildklier; een dikke week was IK de persoon die alles moest regelen: boodschappen, post, bankzaken, buren en de duvel en zijn ouwe moer…. Oma verzorgen, artsen te woord staan, en de buren die geeneens Thais spreken maar Isaans of Lao….
Toen was ik blij Thais te kunnen spreken en lezen en schrijven.
Vrijwel volledig met je eens Geert.
Ik ben hier in mijn gedachte bewoner met zeer beperkte mogelijkheden wat lang verblijf visum betreft.[per jaar]
Taal is daar geen onderdeel van en dat doet men vanuit de overheid, ook zeer bewust is mijn idee.
Val je met de rest van de eisen buiten de boot kan je echt zorgen dat het in orde komt, anders ben je illegaal en dat is verboden in Thailand en een reden tot uitzetting.
Of je nu wel of geen Thais spreekt doet niet ter zaken.
Gast was ik toen ik hier kwam als vakantie man.
Engels leren is hier vaak wel een schoolvak, maar echt gaan spreken op een redelijk niveau is vaak geen reden toe in de gedachte van de Thai.
Thailand is tenslotte het middelpunt van de beschaafde wereld en een Pm die vermeldt dat men dan maar Thais moet leren zet ook geen zoden aan de dijk in de motivatie.
Thailand scoort extreem slecht met dat cijfer,Engels.
Uiteraard zijn er wel nuances aan te brengen in stad of dorp als buitenlander of wel of niet in het buitenland gewoond te hebben als Thai.
De juiste mix daarin kan kan het verschil tussen dag en nacht zijn.
Voor het echt leren van wat dan ook (en dat geldt ook voor het leren van een andere taal) is vooral motivatie nodig. Die motivatie kan gebaseerd zijn op verschillende factoren: op intrinsieke factoren (je wilt het gewoon voor jezelf), op bittere noodzaak (als ik het niet leer,krijg ik geen betere baan) of op gepercipieerde noodzaak (als ik geen Engels leer, krijg ik geen buitenlandse man).
Ik denk dat voor het leren van het Thais door buitenlanders de bittere noodzaak ontbreekt. Je visum hangt er niet van af en ook niet je levensgeluk. Bij Tino is de motivate vooral intrinsiek, maar dat vergt volhouden en soms ook frustratie.
Het gaat bij buitenlanders dus vooral om de gepercipieerde noodzaak en die verschilt van persoon tot persoon, en van situatie tot situatie. Ik werkte 15 jaar in een Thaise universiteit waar elke collega en elke student Engels sprak, en mijn vrouw spreekt ook zeer redelijk Engels. Ik heb de noodzaak dus nooit zo gevoeld omdat ik ook met mijn collega’s en studenten gesprekken kon voeren over politiek, verkiezingen, COVID en andere zaken, ook al omdat het gevolgen had voor ons werk. Ik had het gevoel echt deel uit te maken van (een deel van) de Thaise samenleving.
Mijn vrouw schept er genoegen in mij te helpen bij allerlei Thaise overheidsinstanties, waarvan overigens steeds meer Thais redelijk Engels spreken en verstaan. (zoals bij Immigration, SSO). En zelfs mijn zwager en schoonvader verstaan het basis Engels, maar niet genoeg voor een echt gesprek.
De gepercipieerde noodzaak om mij te motiveren Thais te leren is dan ook niet erg groot. Ik besteed mijn pensioentijd nu deels door Thais beter Engels en kritisch denken te leren. Ik denk dat ik daarmee (opde middellange termijn) meer help dan zelf veel uren te steken in het leren van de Thaise of Isaanse taal.
Wij stonden afgelopen week bij de dierenkliniek met onze kat om haar een 3e vaccinatie te doen inenten. Mijn vrouw ging binnen ons melden en ik stond buiten want aan de receptie was ik een enorme hond gewaar geworden. Er kwam een jonge vrouw naar buiten. Ze zei iets in het Thai. Ik gaf haar in het Engels te kennen haar niet te verstaan, en verdraaid: ze schakelde moeiteloos over op het Engels. Zo zie je maar weer.
Oj ja, vergeten erbij te vermelden: ik ben in Thailand om mijn pensioen te consumeren. Ik ga me geen zorgen maken over al dan niet Thai taal leren. Vinden ze in Thailand helemaal goed en hebben ze het liefst.
Voor diegene die toch wil proberen de Thaise taal te leren is er ook nog het boek:
Thai Reference Grammer (ISBN 974-8304-96-5) Wel een boek voor intermediate en wat gevorderde leerlingen. Ieder punt is geillustreerd met karakteristieke zinnen in zowel Thai script en romanized Thai met gemakkelijk te lezen phonetics en toon symbolen voor verbeterde uitspraak.
Hier nog een stok in het hoenderhok:
Hoeveel Thaise fiancees, echtgenotes, fiends, etc. zien graag dat hun wederhelft Thais leert?
Ik was redelijk in de war bij een gesprek met een Australier (zo is dat minder hard voor ons) die mij vroeg hoe ik Thais geleerd had.
Hij wist mij te vertellen dat zijn pogingen en vragen om woorden en de uitspraak te leren door zijn betekenisvolle wederhelft weggewuifd werden: ik zal dat allemaal voor jou in orde brengen!