Een overlijden in Isaan

De Inquisiteur is woensdag uitzonderlijk vroeg in de shop. Door de koele ochtenden, winter weet-je-wel, heeft hij zijn ochtendritueel gewijzigd, geen zin in zitten kleumen bij 20 graden voor de laptop, dat is naar de middag verhuisd wanneer het lekker warm is.

Poa Deing is daar eveneens, ook uitzonderlijk vroeg, hij is wat De Inquisiteur een ‘late ochtendklant’ noemt, die verschijnt normaal gesproken pas rond negen uur. Als altijd, poa Deing is immers De Inquisiteur’s beste vriend in het dorp, wat grappen maar het gaat Deing slecht af. Bijna verlegen meldt hij dat zijn vader deze ochtend overleden is. Respectabele leeftijd, over de negentig, Deing weet het niet precies, en al jarenlang ziek, bedlegerig. Deing verzorgde hem thuis iedere dag, ’s ochtends en ’s avonds.

Deing komt zijn beltarief opladen, en vraagt ook om geld te lenen. Want hij staat voor zware kosten nu. Hij moet van alles organiseren maar in Isaan sta je er nooit alleen voor in zware tijden. Wanneer hij terug huiswaarts gaat meldt eega dat De Inquisiteur moet gaan meehelpen. Want blijkt dat Deing ook een beetje verre familie is, de overledene is een broer van mevrouw’s grootvader. Gewend aan de dagdagelijkse verrassingen stapt De Inquisiteur op het brommertje, ontbijt komt later wel.

In het dorp ziet hij meteen dat er al hulp is komen opdagen. Midden in het kleine centrum staat een loods waarin allerlei gemeenschappelijke goederen gestockeerd zijn. Stalen palen en dekzeilen, tafels en stoelen, potten en pannen, stenen houtskoolvuren. Gratis ter beschikking wanneer nodig. Die worden nu allemaal naar het huis van de familie Deing gebracht. Met een man of twintig moeten we eerst het terrein dat de woning omgeeft schoonmaken, het ligt vol rommel, opkomend onkruid, bergen zand dat er ooit gebracht werd voor de bouw van een nieuw huis maar waar nooit aan begonnen is wegens geldgebrek.

Doch eerst gaat De inquisiteur zijn respect betuigen, slippers uit, de gammele trap op en naar de bovenverdieping van de houten woning. Daar ligt het lichaam van de vader, reeds geprepareerd en mooie kledij aan. Bloemstukken staan er al, er zijn veel oudere dames bezig met nieuwe bij te maken. De dichte familie zit geknield te prevelen, maar kijken goed toe of die farang wel weet wat te doen. Dat is eigenlijk simpel, je gaat door de knieën, je kruifelt doorheen de mensen naar voren waar een altaartje staat met wierook en bloemen, je neemt drie wierook stokjes en steekt die tussen je gevouwen handen. Op de knieën voor het altaartje buig je driemaal zodat je hoofd de grond raakt terwijl je de wierookstokjes probeert recht te houden. Vervolgens gaan die stokjes in een soort bak waar zand in zit, en je kruifelt terug achterwaarts uit de belangstelling. Oef.

Dan aan het werk, terrein schoonmaken en de tenten bouwen. Deing is bekend in het dorp, dus zijn er vijf stuks op te zetten, ieder zo’n meter of negen diep, een meter of vijf breed. Gezamenlijk gaat dat snel, het is routine. Beetje passen en meten, dat wel, want overal staan bomen en struiken met wat eetbaars – daar mag niets van verloren gaan. Maar wel warm reeds, de ochtendkoelte is volledig verstoten door een felle zon. Verdriet zie je nauwelijks, vreemd voor een westerling. Want ook Deing is al over de schok heen, zijn gelaat begint al glimlach te vertonen. En gaat hij terug naar onze shop – er moet drinken komen, het water dat er al in ijsemmers stond is niet wat de meesten willen. Jawel, hij keert terug en heeft lao kao gaan halen maar moet wat discreet zijn. De monniken zijn gearriveerd en hij smokkelt de drank er met een sluw lachje voorbij.

Er heerst weliswaar geen uitbundig plezier zoals bij andere gelegenheden, maar toch is de sfeer vrolijk. Een grap, een stommiteit waar over gelachen wordt, kortom, het lijkt helemaal niet op wat De Inquisiteur nog weet van zijn oude vaderland bij zo’n gebeurtenis. Na de tenten moeten de tafels gemonteerd worden en samen met de stoelen opgesteld onder de zeilen. Een enkele tent staat wat achterin en dat is de kooktent. Lage, zware bamboetafels moeten erin, nadien het kookgerei en de vuren. En arriveren er nog veel meer dames. De omroeper van het dorp heeft het overlijden al rondgeschald, iedereen komt af. Het lichaam groeten en aan de slag, er wordt gekookt. Nu ja, de ingrediënten worden voorbereid, de potten en pannen worden eerst nog eens extra afgewassen. Het is een krioelen van mensen op een beperkte oppervlakte, maar alles gaat vlot.

Rond twaalven kan De Inquisiteur zijn honger niet meer bedwingen en hij rijdt even huiswaarts om wat te eten. Krijgt hij te horen dat hij tweehonderd baht moet meenemen. Eens terug merkt De Inquisiteur waarom. Het zijn steeds dezelfde twee personen die het financiële behandelen: mei Soong en de dorpsverantwoordelijke. Die hebben een soort logboek bij, ontvangen de bijdragen die iedereen zonder uitzondering geeft : honderd baht per volwassene. Ze noteren dat in het boek, die ziet eruit alsof die al honderd jaar meegaat, iedere bijdrage van jaren staat erin laat mei Soong fier zien aan De Inquisiteur. Sommigen hebben dat geld niet op zak natuurlijk, maar die hebben hun bankboekje bij – De Inquisiteur snapt niet goed hoe ze dat oplossen.

En moet De Inquisiteur terug eten. Voor alle werkers is er een stevige maaltijd klaar, verscheidene gerechten, vis, varken, groentesoep, somtam. Met kleefrijst uiteraard en De Inquisiteur laat het zich smaken, arbeid maakt hongerig, ook in de tropen. Nadien zijn er nog veel kleine klusjes uit te voeren : verlichting aanbrengen in de vorm van die ellendig felle TL-lampen maar die zijn noodzakelijk, de geesten moeten wegblijven. De tafels voorzien van rode doeken – enkel voor de gezelligheid vermoedt De Inquisiteur.

Vervolgens moet De Inquisiteur op pad, na de traditionele inkoopronde in het nabije stadje, alles te financieren door opa Deing, is men even traditioneel veel zaken vergeten. Die komen dan uit onze shop, maar opa Deing krijgt heimelijk korting zonder dat de anderen het weten.

Stilaan is alles klaar, ook de sfeer is helemaal gewoon, het lijkt totaal niet op een rouwperiode. De mensen hier verzoenen zich snel met de dood van een geliefde. Ze gaan er vanuit dat die nu aan een volgend, hopelijk beter, leven begonnen is. Aan dat betere leven dragen ze bij is de stelling- door hier te zijn. Door steun te geven, op welke wijze dan ook. Men zit gewoon bij elkaar te keuvelen, praten over vroeger, toen de overledene nog een fit man was. Sommigen zetten zich aan het drinken, enkelen gaan een gokspel spelen waarbij ze De Inquisiteur uitnodigen. Om geld voor te schieten, maar daar wil ondergetekende niet aan mee doen, hij kent deze lui niet, is verre familie uit andere dorpen. Hij wil ook niet drinken alhoewel een biertje welkom zou zijn. Maar De Inquisiteur houdt opa Deing in de gaten. Die is een eersteklas feestbeest maar heeft toch wel wat last, en zolang Deing zich nuchter houdt, doet De Inquisiteur dat ook, uit respect voor deze ingoede man.

Het lichaam van de overledene is ondertussen in de kist gelegd en opgebaard. Dat blijft zo tot zaterdag, dan gaat het richting tempel voor de verbranding. De tussenliggende dagen blijven er continu mensen komen, groeten het lichaam, sommigen blijven er een poosje zitten mantra’s prevelen. Maar de meesten komen om te eten en drinken. Veel dorpelingen zullen daar de rest van hun week blijven, enkel huiswaarts om te slapen. De Inquisiteur gaat wel huiswaarts, tot ’s avonds na vroege sluiting van de shop. Liefje-lief wil ook haar respect gaan betuigen en dus zakken we rond negentien uur af.

De kooktent is nog steeds in volle activiteit, daar valt het niet stil. Weer krijgen we te eten, lekker zelfs, niet het dagdagelijkse voedsel dat Isaaners hier meestal eten. Kip, varken, vis, veel vis op allerlei wijzes bereid. Poa Deing is terug zijn oude vrolijkheid. Hij brengt bier aan voor De Inquisiteur. Er is wel drank, voor iedereen, maar het bier is beperkt wegens te duur. Hij komt erbij zitten, waarom nu net bij de farang snapt De Inquisiteur niet goed. Maar toch, Deing vraagt zelfs of De Inquisiteur ook morgen komt. En overmorgen. En zaterdag, naar de tempel ?

Liefje-lief verklaart het nadien, Deing waardeerde De Inquisiteur’s houding die dag. Niet drinken zolang hij dat niet deed. Waardeerde ook de hulp, de financiële steun alhoewel dit enkel een lening is. Maar nu hoefde hij niet rond te gaan bedelen tot hij het totaalbedrag, twintigduizend baht, bij elkaar zou gekregen hebben. Want normaal gesproken zit daar meestal de knoop, moet daar de meeste tijd en energie in. Geld vinden om een waardige reis naar het volgende leven te bezorgen aan de overledene. Daar is poa Deing van gespaard gebleven.

Jawel, de komende dagen zal De Inquisiteur iets minder thuis zijn.