Isaanse belevenissen (2)

De vrolijke dagen van Songkran zijn voorbij. De sterkhouders van de families zijn teruggekeerd naar hun job, ver weg van familie en vrienden voor maanden. De meesten zullen pas terugkeren ergens eind september. Schulden zijn afbetaald, openstaande rekeningen voldaan, karma voor een volgend leven is verzameld in de tempels.

De Inquisiteur, weer eens gek gemaakt door de media en de bemoeizuchtige expats in Thailand aangaande de verkeerschaos die met Songkran telkens weerkeert, wou van de mensen zelf weten hoe ze erover dachten, welke gevoelens ze hadden. Dat kan hij nu zonder scheef bekeken te worden of wantrouwen op te roepen, vele van de jonge mannen komen als vanzelf naar de shop van het lief, willen zowel haar als De Inquisiteur zien en spreken. Bij een biertje of lao natuurlijk, ze zijn op vakantie, ze hebben wat geld, ze willen ook genieten van hun leven. Op hun manier en De Inquisiteur neemt hun dat niet kwalijk.

Jawel, het was druk op de weg. Ze wilden wel wat vroeger komen, maar dat staan de werkgevers niet meer toe. Enkel hun vrije dagen op nemen op vaste data lijkt de nieuwe trend te worden. Voorheen was dat wel al eens mogelijk, je kon vroeger komen en dan wat vroeger terugkeren naar de job, of andersom. Nu zijn ze wel verplicht om allemaal tegelijk op de baan te gaan. En ze moeten opletten, er zijn kapers op de kust voor hun jobs. Meteen wordt het gesprek wat bitsiger, men begint doorheen elkaar te praten, De Inquisiteur voelt de boosheid, gelukkig is het lief geduldig en blijft ze de finesse vertalen. Mannen en vrouwen die vanuit de buurlanden hier komen werken, ze beginnen er hier allemaal een hekel aan te krijgen. Hun traditionele onverstoorbaarheid is aangaande dit onderwerp aan het verdwijnen, ze willen dat niet. Vooral niet omdat die mensen bereid zijn aan een lager loon te werken, de bazen zijn daar happig op en bij de minste fout zijn de Isaaners hun job kwijt.

Gevolg is dat ongeveer iedereen na zijn laatste en lange werkdag meteen in de auto kruipt. En eerst een rondrit maakt, mensen oppikken die ook deze richting uit moeten. Spullen opladen, zaken die ze verkregen hebben en die nu mee moeten. Tweedehands bromfietsen, ventilators, matrassen, … . Doodmoe vertrekken ze voor een lange rit.

Ja, veel ongevallen onderweg. Mensen zijn moe he. Maandenlang gewerkt, de maandelijkse vrije dag opgespaard zodat het eindeloos leek. En dan ’s nachts moeten rijden. Want anders zijn we nog een extra dag verplaatsing kwijt, het is al zo kort kun Luudi, we kunnen maar vijf, zes dagen weg. De bus? Dat is duur hoor, nu delen we de benzine met z’n allen, zijn we goedkoper af. Bovendien, hoe gaan we al die goederen meebrengen?
Zeg hee, Ludiee, ga jij met de bus als je op stap gaat? Nee he, wil je ook niet. Waarom moeten wij dan met de bus?
Weet je Ludiee, het is ook gevaarlijk wanneer je langsheen dorpen rijdt. Die motorbikes he. Die zwaaien van links naar rechts over de baan. Erg gevaarlijk.
Inderdaad, er zijn mensen die gedronken hebben. Die drinken alle dagen, ze stoppen niet als ze met de auto rijden. Erg.

Het gesprek loopt een beetje vast, de Isaanse cultuur komt boven, mensen bekritiseren over wat ze uitspoken doen ze niet graag. Dan toch: het is hun zaak he. Soms is dat lastig als je afgesproken hebt met iemand en die komt je dan ophalen, je ruikt de alcohol. Maar wat moet je dan? Niet meerijden? Hoe geraak ik dan thuis? Ik praat dan met die chauffeur, hou hem wakker. Veel stoppen, iets eten. Maar dat is ook weer gevaarlijk. Want er hangt al feest in de lucht, we zijn vrolijk, we gaan onze kinderen, onze ouders zien. Je denkt niet aan iets slecht.

Politie? Haha, politie. Die zitten er niets mee in behalve om geld te pakken. Die staan altijd ergens middenin op een lange strook baan. Nooit waar de gevaarlijke plekken zijn.
Die houden ons enkel op, laten de rit langer duren. Ze verkopen show. Nee, politie, die helpt niet.
Rijbewijs afpakken? Tsja, ben ik mijn werk kwijt. Hetzelfde als ze mijn auto afnemen. Ik wil geen ongeval maken, niemand. Dat is pech hebben. Al die doden, erg voor de families ja. Stel je voor.

Ook hier staakt het gesprek een beetje. Mensen benaderen en behandelen de dood anders dan westerlingen, er wordt minder drama rond gemaakt. Voor iemand als De Inquisiteur ongelooflijk maar stilaan begint hij dat wel te snappen. De Boeddhistische invloeden spelen hier zwaar. Karma, het lot. Als je tijd gekomen is, is er niets aan te doen. Afscheid van overledenen nemen doen ze ook anders dan wij westerlingen. Serener, makkelijker. Er zeker van dat de betrokkene nu beter af zal zijn. Per slot van rekening hebben ze altijd hun plicht gedaan, geofferd, goed proberen te zijn, een beter karma proberen op te bouwen voor een volgend leven.

Het gesprek is al te lang serieus en ze willen feesten. Dat doen we dan ook, een spontaan feestje barst uit voor onze shop. Muziek loeihard, een ton buiten geplaatst, de waterslang open gezet. Hoepla, Songkran! Passanten worden gedoucht, iemand die toevallig wat komt inkopen valt ook ten prooi. Het witte poeder geeft iedereen een grappig-vreemd uitzicht. Beetje bij beetje komen er meer mensen aanwaaien, dit vinden ze leuk. Regelmatig ‘sneuvelt’ er iemand en legt zich in de bamboe-sala van de shop ten ruste. Tot De Inquisiteur in de gaten krijgt dat er al vier man ligt, er de waterslang opzet en er drie bussen poeder overheen kapt. Niemand die zeurt, niemand die zich boos maakt, integendeel.
En zo gaat dat drie dagen lang, het hele dorp is in feest. Soms begint het pas laat in de namiddag ergens spontaan, een andere dag zijn ze al van ’s ochtends aan de zwier. Er zijn twee georganiseerde evenementen: een ochtend dat in de tempel de ouderlingen worden geëerd, en de vierde dag. Dan is het de traditionele rondgang doorheen het dorp en de omliggende boerderijen, te voet maar vergezeld van enkele auto’s die stapvoets volgen en waarvan eentje met een muziekinstallatie is voorzien. Normaal gesproken is dit de hoogdag en was De Inquisiteur altijd present. Dit jaar niet. Na drie dagen feesten was er een conflict brein-lichaam. Het brein wou nog wel, maar het lichaam van De Inquisiteur zei stop.

De dag van terugkeer naar de job zitten er weer heel wat mensen in de shop, straks gaan ze weer weg. De auto’s zijn geladen. Allen zonder uitzondering met enkele zakken rijst van eigen veld. Isaan voedsel hebben ze ook allemaal bij, dat wat ze ginds kunnen krijgen is zonder uitzondering minder lekker. De sfeer is wat gelatener, niemand neemt graag afscheid van zijn geliefden. Kleine kinderen hangen rond de moeder alsof ze aanvoelen dat die weer voor lang weggaat. Geliefden die elkaar vonden zitten on-Isaans hand in hand, onwetende of de liefde er nog zal zijn binnen enkele maanden. Grootouders met een gelaten glimlach, ervaren in afscheid maar het blijft pijn doen.

De Inquisiteur weet nu dat ze allemaal tegelijk terug de baan op moeten, de job wacht. Tenzij ze hun reeds o zo korte vakantie nog zouden inkorten om een dag vroeger te vertrekken. Wie doet dat nu, Ludiee? We willen zo lang mogelijk blijven. Hoeveel vakantie krijgen de mensen in jouw land Ludiee?
Ja, het zal weer druk zijn, weer veel ongevallen, de politie, de doden. Maar wat moeten we nu? Niet meer nieuwjaar komen vieren? Alles achter laten en ginds dicht bij de job blijven? En het gesprek gaat weer richting werkgevers en buitenlandse werkkrachten. Want er zijn er een paar die ieder jaar voor enkele weken terug komen om op de rijstvelden van hun ouders te gaan werken. Dat gaat problemen geven dit jaar. Maar je kan die velden toch niet laten liggen? Waar halen we onze rijst dan vandaan? En de familie, wat met hun rijst, de inkomsten ervan? Het is duidelijk dat ze niet willen geringeloord worden door al die invloeden van buitenaf, ze weten best dat ze anderen rijk aan het maken zijn en zelf arm gehouden worden. Er broeit wat. De Inquisiteur geeft ze gelijk.

Aom blijft nog wat napraten, ooit leefde ze samen met een Engelsman die ondertussen overleden is, ze heeft ginds twee jaar gewoond. Ze heeft een iets beter inzicht hoe farangs denken en handelen en kan haar Thais aanvullen met goed Engels. Kun Ludiee, begrijp je ons leven een beetje?
De Inquisiteur heeft het lef om toch wat te zeggen over al die verkeersongevallen, het drinken en rijden.
Kun Ludiee, wij denken daar nauwelijks aan. We hebben zo weinig momenten van vreugde, van plezier. En wij wijzen niemand terecht, wij gaan niet zeggen dat iemand niet mag drinken. Iedereen doet wat hij graag doet. Aan slechte dingen denken wij niet.
“Ja maar wat met die andere mensen die sterven bij dat ongeval?”. Een lange stilte.
Ik weet het niet kun Ludiee. Dat is erg ja. Niemand wil dat maar het gebeurt.
Het gebeurt, herhaalt ze nog eens.

“Stel dat de politie meer gaat ingrijpen. Blazen, rijbewijs weg, auto in beslag”.
Dat zou heel, heel erg zijn. Hoe kunnen we dan weer gaan werken? We betalen met de ganse familie aan die auto. Die hebben we nodig. Dat kan de politie niet, dan krijgen ze problemen. Want dan zullen ze heel veel auto’s moeten afnemen. De mensen gaan dan boos worden.
Ze moeten zorgen dat we hier werk kunnen vinden. Waarom zijn er hier geen fabrieken? Wij zien dat ook hoor. Daar in Rayong, Bangkok, … . Allemaal nieuwe jobs, nieuwe fabrieken. Hier niets. Weet je, kun Ludiee, dat die mensen uit Birma en Cambodja hier komen werken tot daar aan toe. Die hebben vaak nog een slechter leven dan wij. Maar die willen te goedkoop werken, en zo blijven wij ook arm.
Aom staart in de verte, in gedachten, De Inquisiteur laat haar. En zie, Isaans als ze is duurt dat exact vijf minuten.
Is ze weer vrolijk. Hey, een biertje?

Rob, een soort broer voor het lief, deed er achttien uur over om tot in Sattahip te geraken, De Inquisiteur doet dat op zowat tien uur op een normale verkeersdag. Et had dertien uur nodig om in Bangkok te geraken, De Inquisiteur is er ooit in geslaagd om dat in zes uur te doen. Jaran heeft een ongeval gehad, gelukkig zonder gekwetsten of doden, maar hij zit vast ergens nabij Korat, ongerust over zijn job maar hij moet die auto ter plaatse laten herstellen.
Eak was onwillig om reeds terug te keren, hij wou nog een dagje extra. Vandaag ontving hij telefoon, net op het moment dat hij wil vertrekken. Hij is ontslagen.