Goed oud worden, de kunst van het overleven
We willen allemaal graag oud worden, maar niemand wil oud zijn. Ouderen zijn immers vaak het synoniem en de gewillige speelbal van gebreken en aftakeling van lijf en brein. En toch hoeft dat soort groot ongerief (tot op zekere hoogte) niet verplicht het geval te zijn.
Onze redactie draagt zijn lezersvolk op fluwelen handen en wenst iedereen een geweldige gezondheid en waar mogelijk een superlang zo niet eeuwig leven toe. Om dat te bewerkstelligen verschijnen er in de blog ook regelmatig pennenvruchten over goede voeding, ondersteunende supplementen en allerhande andere (semi-medische) adviezen voor de oudere blogconsumenten om het leven zo lang en zo goed mogelijk op te rekken. Waarvoor niets dan onverbloemde hulde. Zijdelings kan ook het onderstaande gerangschikt worden in deze altruïstische pogingen om ons aller welzijn en onze houdbaarheidsdatum te bevorderen. Lees het vooral aandachtig en doe er je voordeel mee, maar houd daarbij steeds in het achterhoofd wie de auteur is geweest en in hoeverre het zinvol is om aan diens raadgevingen gevolg te geven.
Het geluk een handje helpen
Hoewel het hebben van enig geluk een enorm grote rol speelt bij de manier waarop we ouder worden, is er ook een behoorlijk belangrijke rol weggelegd voor de wijze waarop we zelf invulling geven aan het laten we zeggen laatste derde of kwart van ons leven.
Als jonge kinderen renden wij nog onbevangen door de Limburgse velden, al dan niet achtervolgd door wilde runderen. De zon scheen nog mild op onze toen nog behaarde koppen en zweet was een begrip dat ons onbekend was, al geurden onze korte broekjes en hemdjes na zonsondergang minder fris dan in de ochtend. Dorst werd gelest aan de bron van het leven en de toekomst lag ons van ver weg luidkeels toe te lachen. Grenzen kenden wij niet of het moesten al die zijn die Nederland van Duitsland scheidden en ook die vervaagden in steeds hogere vaart. Maar Vadertje Tijd is niet te stoppen, ook niet door jeugdige onbevangenheid en zo verminderde langzaam ons tempo en verstomden de stampedes door de groene weiden. We werden volwassen en daarna oud, met alle gebreken van dien. De jeugdige onbezonnenheid werd noodgedwongen ingewisseld voor bedachtzaamheid en de loopschoenen voor een looprekje. Sport brengt niet langer bevrediging en voldoening, maar nog slechts hartkloppingen, spierpijn en een verschoven ruggengraat.
Bij de één begint ieder nog aanwezig lichaamsdeel al pijn te doen vanaf 50 jaar en de ander loopt er met 75 nog bij als een pasgeboren kievitskuiken en springt als een opgewonden veertje door het leven. De goede poetser bijt zijn appeltje nog met zijn eigen tandjes, terwijl de suikerbuiken vaak al jaren lang met een ultrawit porseleinen gebitje aan de slag moeten om nog wat vaste voeding binnen te krijgen. Soms puilt het afdakje voor de reproductie- en afwaterzone zover uit dat men bijna een periscoop nodig heeft om de pot enigszins centraal te raken, terwijl de beter gebouwde oudere jongere nog met een oogverblindend sixpack het strand van Pattaya op zijn kop kan zetten en uiteraard zijn alle tussenvormen ook denkbaar. Waar de één nog nooit een ziekenhuis van binnen heeft gezien, loopt de minder gefortuneerde leeftijdsgenoot er de deur plat en kent alle doktoren en verpleegsters bij de voornaam, breekt al een heup bij de aanblik van een trap en durft zonder zijn rollatortje geen stap meer buitenshuis te zetten. Sommigen hangen daarbij de (wat gemakzuchtige) filosofie aan dat al dat bewegen alleen maar extra slijtage veroorzaakt en de ander de oude ‘rust roest’ wijsheid. Ik noemde gezondheid zojuist een kwestie van geluk, maar het is geluk dat je deels ook kunt afdwingen.
Beter voorkomen dan genezen
Ik ben zelf bijvoorbeeld pas wat later een aanhanger geworden van preventieve medische onderzoeken. Ik had een werkgever die dat promootte en ook vergoedde, maar ik wilde aanvankelijk het noodlot niet tarten en stak dus mijn kop in het zand in de hoop of aanname zo alle onheil af te wenden. Wat niet hielp was dat een goede collega ondanks regelmatige onderzoeken alsnog het loodje legde na een korte tweestrijd met de grote ‘K’, wat mij bevestigde in mijn toen nog onnozele gedachtegoed. In werkelijkheid kan een onderzoek dat eigenlijk preventief bedoeld was, helaas ook de bevestiging worden dat er iets behoorlijk mis is met je body. Er is een aantal aandoeningen die nu eenmaal in het dagboek van je leven geschreven staan met onuitwisbare inkt en bovendien in koeienletters, maar ook die kun je soms de weg afsnijden door ze niet te slim, maar wel te snel af te zijn. Ik ben wat dat betreft geen aanhanger van de predestinatieleer, die ook onder Boeddhisten veel aanhang vindt.
Preventieve onderzoeken zijn dan ook de aangewezen hulpmiddelen voor het omzeilen van de uitgestippelde en doodlopende levensroute. Daarnaast moet je bijvoorbeeld niet als bleekgezicht urenlang in je tanga de zon gaan provoceren, want dat is een op voorhand verloren strijd en draagt alleen maar bij aan de fors stijgende lijn in de huidkanker statistieken. Of tonnen suikerspinnen op de kermis verslinden, terwijl de diabetes je in dikke stralen de oren uitspuit. Bij wijze van spreken dan. Maar natuurlijk ook geen marathon gaan lopen in de verzengende Thaise zon, terwijl de hechtingen nog uit je borstkast moeten groeien na een zesvoudige bypass operatie. Ik zet het wat vet aan, maar een gewaarschuwd mens telt nu eenmaal voor twee. Hoewel wat lichte beweging uiteraard aan te bevelen valt na zo’n heilzame ingreep (bitte fragen Sie ihren Artzt oder Apotheker). Easy does it. En zo zijn er nog wel een paar open deuren om in te trappen. Gemakkelijker kan het soms niet. Wel moeilijker. Denk maar aan notoire veeleters, die consequent met elke maaltijd net een tikje teveel voeding tot zich nemen, maar zichzelf ondanks verwoede pogingen daartoe geen halt kunnen toeroepen. Wat ook geldt voor stevige drinkers, rokers, gokkers en onveilige vrijers. We weten dat we oh zo fout bezig zijn, maar het vlees is zwak en zo is de geest (anglicisme, maar laat maar staan).
Door het ouder worden neemt de natuurlijke productie af van de stofjes die ons lichaam aanmaakt om sterk te zijn en dat gebeurt al vanaf zo’n 30 jaar, een leeftijd die de meeste van ons al lang vergeten zijn. Lichamelijk en geestelijk hollen we vanaf dat moment achteruit, dus soms is het gewoonweg een ongelijke strijd, zonder dat we ons dat realiseren. We denken dat we geen wilskracht hebben, maar het daarvoor broodnodige productieteam in ons (het mannen-) lichaam ligt er gewoon uit of draait nog maar op halve kracht. Daarnaast bevindt dat team zich ook nog eens in die irritante, vaak haperende klier, die het leven van de meesten van ons ooit danig zal verzuren (statistisch feit, geen bangmakerij) terwijl we er in onze jeugd zoveel lol van hadden.
En de geest? Die takelt rustig mee af
Naast de lichamelijke teloorgang gaan we er geestelijk ook al niet op vooruit. We worden wel wijzer en rijper, bedachtzamer en redelijker (nou ja, een aantal van ons dan) maar vergeten ook meer en kunnen niet meer echt veel bijleren. Ik had een collega die na zijn pensioen nog met succes geschiedenis ging studeren aan de dagopleiding van de plaatselijke universiteit. Wij wezen achter zijn rug naar ons voorhoofd, maar het was natuurlijk wel een prestatie om trots op te zijn en maar voor weinigen weggelegd. We moeten hem nu, net als zijn vrouw aanspreken met bachelor of misschien zelfs al master. Hoewel dat ook een kwestie moet zijn geweest van pure wilskracht; we lazen net dat ook die een speelbal is (of kan zijn) van een nalatende hormoonhuishouding. Het kan ook zijn dat hij gewoon een irritante echtgenote thuis had zitten of dat zelf was; persoonlijk kende ik hem niet zo goed.
Gelukkig is het nu ook weer niet zo dat we allemaal willoze trekpoppen zijn in de handen van onze tanende lijven. Nee, het tegendeel is eigenlijk het geval: we kunnen wel degelijk het recht in eigen hand nemen en baas zijn over onze eigen buik en andere nuttige lichaamsdelen om in harmonie met onszelf en onze omgeving tot een gezonde en bevredigende oude dag te komen, ja deze zelfs te leven als ware men nog een gespierde jongeling en niet de door allerhande kwalen geteisterde ouderling.
Lessen van mijn vader
Een maatstaf van hoe je het op dat vlak niet moet aanpakken is voor mij mijn eigen vader geweest. Een hardwerkende man, die al met 14 jaar een dagje per week ondergronds werkte en met 18 jaar al fulltime kolen dolf om zichzelf en de rest van Nederland warm te houden in de toen nog wat koudere winters. En natuurlijk om bij te dragen aan het inkomen van het 22-koppige gezin. Ja, mijn opa was een productief man geweest. Mijn pa was ook een goede zorgzame vader voor zijn drie zoons waarvan ik de oudste was, maar ondanks dat alles hield het huwelijk van mijn ouders niet stand tot de dood hun scheidde, maar slechts tot een hele tijd daarvoor. Als jonge zestiger op vervroegd pensioen zat hij nooit meer lekker in zijn velletje en dat ging knagen aan zijn geest, maar ook aan zijn lijf. Mens sana in corpore sano maar ook andersom. Je kunt die twee elementen nu eenmaal niet los van elkaar koppelen.
Hij ging dat besef te lijf met allerhande tactieken die ik destijds eerder als wanhoopsdaden betitelde, hoewel ik hem wel erin ondersteunde waar ik kon. Lopen ging hem steeds wat minder af, ondanks het feit dat hij in jongere jaren samen met mijn moeder heel wat schoenzolen had afgefakkeld op de mooie Limburgse paden. Dan maar op de fiets, tot zijn evenwichtsstoornissen daar ook een einde aan maakten en hij bij tijd en wijle per ziekenwagen en zonder zijn fiets in het ziekenhuis of thuis onder de blauwe plekken afgeleverd moest worden. Weer een illusie armer en een verstuiking of schaafwond rijker. In zijn verdediging moet ik wel opmerken dat aan zijn lijden ook een in zijn hoofd gesitueerd, lichamelijk ongemak schuld was. Iets met vocht in de hersenen en bijbehorende overdruk. Het gecombineerde pakket van allerhande misère in zijn leven vormde nu eenmaal geen basis voor een comfortabele oude dag.
Dus ging hij via Tell-sell allerlei fitness apparaten bestellen, aangeprezen door topfitte krachtpatsers als Chuck Norris, maar die voor hem niet zo goed werkten als voor zijn rolmodellen. Hij kocht ze voor de volle mep om ze dan kort daarna maar weer door te schuiven naar een op een koopje beluste buurman, waarna weer het volgende wondermiddeltje over de vloer kwam. Altijd stond er wel weer een nieuw apparaat in zijn wat liefdeloze flatje, het laatste uit de serie nu (eveneens ongebruikt) bij mij in de kelder. Uiteindelijk konden al die spier- en conditie versterkende machines geen vuist maken tegen zijn teloorgang en zo zagen wij onze vader verder en verder wegzakken, al deden wij en Chuck Norris cs. nog zozeer ons best om het onvermijdelijke af te wenden. Kort na zijn 77ste verjaardag namen we voorgoed afscheid van hem. Hij was er in tegenstelling tot Chuck niet veel fitter op geworden.
Hoe pijnlijk het verlies van een ouder ook is, ik had er een paar wijze lessen uit getrokken. Levenslessen natuurlijk ook door zijn bezielende vaderschap, maar ook hoe niet te strijden tegen het ouder worden.
Samengevat: leef een gezond en gelukkig leven als het nog niet te laat is en begin niet aan een inhaalslag als het al kwart voor twaalf is.
Run buddy, run! Maar loop jezelf niet voorbij
Nu loop ik zelf, anders dan mijn vader, al mijn hele leven te sporten, daar waar zijn sport carrière zich beperkte tot die wat langere wandelingen met mijn moeder. Door sommigen, waaronder mijn moeder ook sport genoemd en ondanks de positieve uitwerking op lichaam en geest is het (niet alleen in mijn optiek) geen sport pure sang. Badminton, boksen, jogging deed ik zelf en als rode draad: fitness, in de aanvangsjaren bodybuilding genoemd, een begrip dat de indruk kan wekken dat hier een Arnold aan het woord is, maar niets is minder waar. Bij sport, om het even welke, is consistentie bepalend. Een jaar stoppen, doet (bijna) alle progressie wegsmelten als een te groot waterijsje in de hete Thaise zon; is zo weg en alles wat overblijft, is een natte plakkende vlek op de stoep die echter ook zo weer opdroogt. En hoewel het lichaam zo vriendelijk is zich te herinneren dat je ooit gesport hebt, is het toch meestal een kwestie van één stap vooruit en twee achteruit, of op zijn minst weer eentje. Koppel daaraan de tanende hormoonhuishouding en pijntjes en griepjes en alle andere ongemakken en je kijkt aan tegen een flinke uitdaging als herintredende sportman, ook al zit het sporten meer in je systeem ingebakken dan bij een debutant.
Verwacht van mij dan ook vandaag geen instant formule voor grote fysieke progressie. Maar ook geen oproep om de handdoek in de ring te smijten en maar bij de pakken te gaan neerzitten. In de gym is de kracht nog wel gebleven, maar het uithoudingsvermogen verminderd. Andere boomers zijn net fitter, maar minder sterk. De één trekt zich met ogenschijnlijk gemak tien keer op, terwijl ik zelf als een versteende stokvis onder aan de rekstok blijf hangen zonder mijn lijf ook maar 1 cm de hoogte in te tillen. Bewaar echter bij het lezen altijd in het achterhoofd dat ik geen autoriteit ben of heb in de geneeskunde, biologie, geriatrie, antropologie, fysiotherapie, sportkunde of andere hier aan gelieerde disciplines. Als altijd schrijf ik gewoon een intuïtieve anekdote, met enige amusementswaarde waarmee men kan aanvangen wat men wenst, die echter niet verward moet worden met een steekhoudende leidraad voor de lezer om klakkeloos te volgen. Houd daar uit zelfbescherming altijd rekening mee en claim straks geen morele of pecuniaire compensatie als door mij hier aangewakkerd enthousiasme leidt tot spierpijn of erger.
Blijf optimistisch, blijf actief en sluit je zelf niet af van mogelijkheden. Zoek een partner in crime die je meesleept of die jij kunt meeslepen. Ik ga naar de gym met mijn kleinzoon, als hij niet te druk is met zijn eigen leven of ik ga in de hitte van Thailand joggen met mijn vrouw, die mij inmiddels tiendubbel en dwars de baas is in die discipline, maar ze heeft dan ook geen falende prostaat (de mijne werkt ook nog wel, maar niet meer zo hard als vroeger) of versleten knieën en aanverwant. Stop niet je abonnement bij de lokale Basic-Fit, als je eens een dip, blessure of tijdgebrek hebt, want als je dat doet, sluit je definitief een hoofdstuk af.
In Udon kan ik gewichten gaan tillen bij de militaire basis voor 50 baht per sessie, maar doe dat bijna nooit. In plaats daarvan sleep ik bij aankomst in ons huisje steeds mijn eigen homestudio het terras op om mij vervolgens een paar keer per week in de vroege ochtend of late avond in het zweet te werken met mijn Lazada gewichtjes, de lokale bevolking die hoofdschuddend en verbaasd door de schutting gluurt imponerend met mijn stupide activiteiten, want op het platteland is de fitnessrage nog niet zo diep doorgedrongen als in de grote stad. Al is het land ook niet zo plat meer in onze amphur. Afhankelijk van de temperatuur ben ik het vaak met de hoofdschudders eens, maar ik ga stug door. En soms ook niet, want ook mijn lichaam roept regelmatig luidkeels om de halters er bij neer te gooien, wegens oververhitting en -vermoeidheid. Niettemin hoor ik in het kamp thuis van de voorstanders van krachttraining als beste remedie tegen het ouder worden. Ik ben zeker geen tegenstander van de aanbidders van cardio- of duursporten, ook niet in de hitte van Thailand. Toen ik als 50-plusser van rond de 100 kilo nog halve Marathons liep in Nederland was ik voor mijn doen onnoemelijk viriel, wendbaar en in balans. Krachttraining geeft weer andere voordelen (voelbare, zichtbare, maar ook onzichtbare). Het is als religie, iedereen heeft de eigen onbetwiste wijsheid in pacht. Het beste zal wellicht een melange van de beide stromingen zijn. Niemand zal willen ontkennen dat wie zich lichamelijk fit voelt daar ook geestelijk wel bij vaart.
Sport maakt meer kapot dan je lief is
Al zijn er altijd enkelingen die vinden dat sport onnodige slijtage aan het lijf veroorzaakt, vermoeit, tot blessures leidt en zonde is van de tijd. Dat soort argumenten is volgens mij eerder ingegeven door gebrek aan energie dan wetenschappelijk onderbouwd. Er zijn in feite weinig grenzen aan wat een mens kan presteren, ook een mens dat niet meer 100% gezond of compleet intact is. Kijk maar naar de paralympische spelen. Een sport-medisch advies vooraf is hoe dan ook een must, al zullen de meesten gewoon op hun gevoel afgaan. Dat laatste propageer ik niet, ondanks dat ik het zelf zo aanpak. En wees
voorzichtig op de dansvloer, de al dan niet elektrisch ondersteunde fiets of zelfs tussen de lakens; we lazen hier onlangs zeer uitvoerig dat het breken van de heup voor de aangesproken populatie einde oefening kan betekenen. Dit is geen bangmakerij of ongevraagde onwaarheid, maar een door de redactie oprecht en terecht uitgedeelde correcte en levensverlengende zo niet -reddende hint. Het staat iedereen hier vrij om te geloven wat hem of haar het beste uitkomt. Misschien is er zelfs ergens een internetpublicatie te vinden die deze geheelonthouding, deze afwijzende visie op sport (voor ouderen) kan bevestigen. Voor iedere afwijkende persoonlijke mening is er wel een steunbetuiging te vinden in het altijd gewillige internet. Uiteraard ben ik mij ervan bewust dat sommige lezers gewoon niet meer KUNNEN sporten omdat ze inmiddels door het vergevorderde leven zo zwaar gehavend zijn dat het geen kwestie meer is van onwil, maar gewoonweg van onmogelijkheid. Ik ben dan ook zeker geen sport missionaris en deel hier gewoon mijn eigen mening in een blogje, ik sport voor mezelf en zal verder nauwelijks waarnemen of andere blogbezoekers dat ook doen, of nu gauw gaan doen, tenzij ze dat hieronder met ons delen. Van hopen om een aanzetje, een milde aanmoediging te geven zoals onze redactie dat ook regelmatig doet, ben ik echter ook niet vies.
Bidden of werken?
Mochten deze blogs ooit spontaan verstommen, kan het zijn dat het in de wind slaan van mijn eigen ‘advies’ daar een cruciale rol in heeft gespeeld, want ik schrijf dit ook om mezelf weer te herinneren aan de noodzaak van een sportief leven en vooraf een kort bezoek aan een (sport-) arts, om te vragen of daar geen persoonlijke bezwaren tegen bestaan.
Wie eens in de buurt is (Limburg of Udon) nodig ik dan ook van harte uit voor een wandeling, een rondje lopen of wat gewichten tillen, want voor mij heeft een gezamenlijke aanpak zoals gezegd altijd beter gefunctioneerd dan de eenzame, vaak onrechtvaardige en uiteindelijk niet te winnen strijd tegen de veroudering. Maar we hebben het wel geprobeerd en dat is het beste wat we kunnen doen. Men kan natuurlijk ook de gemakkelijke route kiezen en volledig (en herhaaldelijk) inzetten op een gunstige loting bij reïncarnatie of op een aangename positie in het christelijke hiernamaals (ook wel hemel genoemd, vermoedelijk ergens hoog gesitueerd tussen het aardoppervlak en de stratosfeer), nog maar te zwijgen over de variant voor onze moslimvrienden, die helemaal met de neus in de boter vallen na overlijden al zou de manier waarop daar een rol in kunnen spelen. Ik weet het niet. Ik houd niet van heilige geschriften.
Helaas voor hun allemaal is er nog nooit en nimmer een steekhoudende aanwijzing geweest dat dit geen kansloze verwachtingen zijn, maar dat mag hun pret gelukkig niet drukken. Het klassieke door mij aangehangen carpe diem sluit meer aan bij de realiteitszin al moet ik toegeven dat de fictieve regelingen minder inspanningen behoeven, behoudens een strategisch gepreveld of zelfs maar gedacht weesgegroetje dan wel een wierookstaaf op het juiste moment aangestoken en een lotusbloem geplukt, namelijk als ‘de kosmos’ net openstaat voor dergelijke futiele steekpenningen. Donaties in de collecteschaal en een klont kleefrijst in de monnikenmand zijn ook alom erkende en geapprecieerde alternatieven voor het arrangeren van een vermeende gezegende overgang. Het ligt er allemaal maar net aan waarvoor men kiest. Wie nog redelijk in orde is, gaat/blijft misschien beter fysiek wat aan de gang en wie al half op apegapen hangt, heeft misschien geen andere keuze meer dan de onzekere vlucht in comfortabele fantasieën. De miljarden gelovigen die deze aardkloot draagt kunnen immers niet allemaal ongelijk hebben.