Vraag aan huisarts Maarten: Oorpijn na het duiken

Maarten Vasbinder woont in de Isaan. Zijn beroep is huisarts, een vak dat hij grotendeels heeft uitgeoefend in Spanje. Op Thailandblog beantwoordt hij vragen van lezers die in Thailand wonen en schrijft over medische wetenswaardigheden.

Heb je zelf een vraag aan Maarten en woon je in Thailand? Stuur deze naar de redactie: www.thailandblog.nl/contact/ Het is van belang dat je de juiste informatie geeft zoals:

• Leeftijd
• Klacht(en)
• Voorgeschiedenis
• Medicijngebruik, ook supplementen etc.
• Roken, alcohol
• Overgewicht
• Eventueel: laboratoriumuitslagen en ander onderzoek
• Eventueel bloeddruk

Foto’s kan je sturen naar [email protected] dat alles kan anoniem, je privacy is gewaarborgd.

Let op: De reactiemogelijkheid staat standaard uit om te voorkomen dat er verwarring wordt gezaaid met niet-medisch onderbouwde adviezen door goedwillende lezers.

Beste Maarten,

Ik las zonet het verhaal van M. met betrekking tot de oorpijn na het duiken. Ik ben zelf binnen duiken met SSI (scuba school international) en nadien overgestapt op PADI, waar ik 2 jaar terug de rescue-diver opleiding heb gevolg en geslaagd ben in de proeven. Geen van beide duikscholen behandelt rechtstreeks het thema “oorpijn”.

In de basis-opleiding “open water” wordt het thema “pression” wel behandeld, maar het wordt niet in verband gebracht met oorpijn. Er wordt wel gesteld dat je moet “klaren” om het drukverschil tussen binnenoor en buitenoor weg te werken. De meesten knijpen daarvoor even de neus dicht en doen dan alsof ze krachtig gaan blazen. Ik behoor tot de gelukkigen die kunnen klaren zonder de neus dicht te knijpen.

Om de oorpijn (grotendeels) te verklaren wil ik terugkomen op de “pression”. Als de duiker zijn hoofd net boven water heeft, dan is de druk op binnenoor en buitenoor gelijk, namelijk de atmosferische druk van ongeveer 1 bar. Op zeeniveau kan die druk wel iets variëren in functie van het drukgebied dat boven de duikplaats zit, dus lagedruk gebied of hogedruk gebied. Op zich is deze lichte drukvariatie echter onbelangrijk voor wat betreft de oorpijn.

Wat veel belangrijker is, zijn de drukvariaties zodra je kopje onder gaat. Die treffen in eerste instantie enkel het buitenoor. In zijn opleiding heeft duiker M. waarschijnlijk de link niet gelegd tussen de oorpijn en de drukvariaties onder water.

Tijdens het duiken neemt de druk op het buitenoor toe met 1 bar per 10 meter duikdiepte. Bij een diepte van 10 meter heb je dus 2 bar druk, bij 20 meter heb je 3 bar en … bij 40 meter heb je 5 bar druk.

Je ziet dus dat de drukvariatie het grootste is tijdens de eerste 10 meter afdaling, daar neemt de druk met 100% toe, namelijk van 1 bar naar 2 bar. Die eerste 10 meter zijn nu net het duikgebied van de beginnende duiker. Bij een druktoename van 100% op het buitenoor en ..% op het binnenoor, is het klaren in deze duikzone super belangrijk. Eens je voorbij de 10m diepte bent wordt er maar sporadisch meer geklaard, omdat de drukvariatie dan niet meer zo groot is.

Om even terug te komen op de oorpijn van duiker M. : als je de oren klaart en toch nog oorpijn krijgt, dan denk ik dat hoofdzakelijk 2 redenen voor zijn :
1) je bent bij het handjevol ongelukkigen die meer aandacht moeten besteden aan het klaren of
2) je bent als beginneling teveel op en neer gegaan in de 10 meter zone ( = te veel jojo gedaan)

De beginnende duiker besteedt tot ongeveer de 50-ste duik eerder veel aandacht aan het materiaal, waardoor er minder aandacht is voor de duikdiepte. De drukverschillen die ontstaan tijden die jojo in de 10-meter zone kunnen inderdaad aanleiding geven aan felle steken in het oor, omdat de beginnende duiker er na de 1ste klaring niet aan denkt om tijdig opnieuw te klaren. Tijdens die jojo is het uiteraard belangrijk om telkens opnieuw te klaren om die supergrote drukverschillen weg te werken. Spijtig dat dit niet met zoveel woorden in de cursusboeken van SSI en PADI gezegd wordt, daarvoor moet je tussen de regeles lezen.

Neusspray gebruiken wij niet, omdat de oorpijn meestal niet gerelateerd is tot een dichtzittende buis van Eustachius, maar tot het niet tijdig klaren. Klaren doe je trouwens voordat de buitendruk te groot wordt. Zodra je de pijn voelt is het immers al rijkelijk (te) laat en beïnvloedt het de rest van je duik.

Wij gebruiken oordruppels die we zelf maken om het trommelvlies wat soepel te maken. Dat is een mengeling van azijn en ontsmettingsalcohol. Dr Maarten kan wellicht meer zeggen over de juiste mengverhouding.

Groetjes,

Rene (BE)

*****

Beste René,

De tuba auditiva, of buis van Eustachius verbindt de neus-keelholte met het middenoor en zorgt ervoor dat de druk aan beide kanten va het trommelvlies gelijk blijft. De buis heeft de vorm van een trompet (tuba) en heeft een zeer nauw gedeelte in het midden. De ingang in de neusholte raakt makkelijk verstopt bij verkoudheid.

Klaren is, behalve bij bouillon dan, niets anders dan druk verhogen, of verlagen aan de binnenkant van het trommelvlies, zodat daarmee het drukverschil binnen en buiten dichter bij elkaar komt. Als de buis van Eustachius dicht zit, kun je klaren wat je wilt, maar zonder succes. Mensen die daar veel last van hebben, hebben baat bij een neusdruppel, maar anderen ook en beginners zeer zeker.

De neusdruppel verwijdt de buis door middel van een adrenaline-achtige stof. Zoute druppels, die veel worden gebruikt doen niets. In een vliegtuig is het juist andersom. Daar heerst een onderdruk, zodat het trommelvlies naar buiten wordt gedrukt. Slikken helpt dan vaak. Gapen en neus ophalen nog beter. Ook een vorm van klaren.

De oorpijn bij duiken en vliegen ontstaan door drukverschillen. Het trommelvlies is uitermate gevoelig en doet pijn als het naar binnen wordt gezogen, of naar buiten gestulpt. Ook in het vliegtuig kan een neusdruppel nut hebben.

De azijn plus alcohol voorkomt buitenoor infecties (otitis externa) en heeft niets met het soepel maken van het trommelvlies te maken. Azijn alleen is voldoende. Een druppel voor het duiken en na het duiken het oor drogen met een koude föhn en dan weer een druppel azijn. Alcohol kan het trommelvlies zelfs beschadigen. Een neusdruppel van azijn gemengd met polyethyleen glycol werkt goed bij otitis externa, maar ga zelf niet zitten knoeien, omdat de druppels steriel moeten zijn.

Otitis externa is zeer pijnlijk, maar gelukkig makkelijk te behandelen. Antibiotica zijn maar zeer zelden nodig. Wel moet het oor schoongemaakt worden, hetgeen pijn kan doen. Doe het nooit zelf.

In mijn praktijk heb ik in 25 jaar zo’n 20.000 gevallen van otitis externa gezien. Slechts eenmaal is er een KNO arts aan te pas gekomen, die er ook niets aan kon doen, en slechts enkele tientallen malen antibiotica. Daarbij een eigen druppel ontwikkeld, die nog steeds gebruikt wordt.

Ga nooit duiken of zwemmen met zogenaamde grommets (buisjes in het trommelvlies), wat de dokters ook beweren. In koud water geen probleem, maar in water warmer dan 25 graden kunnen grote problemen optreden.

Een binnenoorontsteking, veroorzaakt door vuil water van buitenaf is heel moeilijk te behandelen. Ook oordoppen zijn uit den boze, omdat ze een vals gevoel van veiligheid geven. Oordoppen lekken altijd en achter de dop ontstaat een fantastisch milieu voor alles wat groeit en bloeit en de gehoorgang zo boeit.

Bij duiken lijkt mij de beste definitie voor klaren. “Poging tot opheffing van het drukverschil tussen binnen en buitenkant van het trommelvlies”.  Uiteraard is de techniek belangrijk, maar nog belangrijker is een goed functionerende buis van Eustachius. Bij mijzelf functioneert die buis niet goed, één van de redenen dat ik niet duik. Een andere reden is, dat ik niet ga proberen nog beter dan een vis in het water te zijn. Mijn zoon daarentegen is instructeur grotduiken, een bezigheid, die ik altijd met angst en beven heb gevolgd. Nu gebruikt hij zijn hersens gelukkig weer.

In Spanje heb ik regelmatig duikers gekeurd. Juist bij de beginners is een gedegen KNO onderzoek heel belangrijk. Is daar iets niet in orde, dan neemt een goede duikschool ze niet aan als leerling.

Een grote neusamandel is in principe al een contra-indicatie.

Met vriendelijke groet

Dr. Maarten