Het geheim van de naam Siam
wisanu bualoy / Shutterstock.com – Statue of King Taksin the great of Thailand, who established Thonburi as the new capital city of Thailand at court of king Taksin in Tak Province, Thailand.
Een paar jaar geleden maakte ik een vertaling van een artikel in Hot Hua Hin Magazine over Sukhothai. Vorige week werd het artikel terecht voor de tweede keer herhaald, want het geeft interessante informatie over dit oude koninkrijk, dat als basis wordt beschouwd voor het huidige Thailand.
In de inleiding noemde ik Sukhothai de eerste hoofdstad van het koninkrijk Siam, maar dat was geen goede vertaling van de “Siamese Kingdom of Sukhothai”, zoals in het oorspronkelijke artikel stond. In een reactie op de recente publicatie maakte Petervz mij er op attent, dat Sukhothai niet de hoofdstad van Siam was, maar van het Sukhothai Kingdom.
Het woord Siamees had ik dus niet moeten gebruiken en na een eerste klein onderzoek gaf ik hem gelijk. Op een Wikipedia pagina las ik, dat de woorden Siam, Siamees en Siamezen pas in zwang geraakten in de hoogtijdagen van het Koninkrijk Ayutthaya toen er veel handel met China en Europese landen plaatsvond.
Het zat mij niet lekker en ik startte een diepgaand, maar zeer onwetenschappelijk onderzoek naar de naam Siam, het ontstaan daarvan en de betekenis. Als wetenschapper zou ik gezegd hebben een diepgaand literatuuronderzoek, maar ik beperkte mij tot het grasduinen in meerdere websites op internet. Daar gaat dit artikel over.
Sukhothai
Eerste conclusie
Mijn eerste vaststelling is, dat het woord Siam op drie manieren (en misschien nog wel meer) kan worden uitgelegd:
- Een etnische bevolkingsgroep uit China
- Een geografische aanduiding
- Een koninkrijk
Ik zal elk van deze drie toelichten.
Etnische bevolkingsgroep
De Thai zijn als etnische groep ontstaan in de provincie Yunnan in het zuidwesten van China, let wel er zijn ook aanwijzingen gevonden, dat de groep elders uit China kwam. Hoe dan ook, sinds de 10e eeuw trekt deze bevolkingsgroep vanuit China het huidige Thailand binnen. In Thailand vermengden de Thai zich met de Khmers, de Mons en andere volkeren.
De oorsprong van de naam Siam is niet precies te achterhalen. Het zou uit het Pali kunnen komen, maar ik vind het Sanskriet श्याम (śyāma, “donker”) of Mon (rhmañña, “stranger”), aannemelijker. Uit Chinese archieven zou blijken, dat Siam afgeleid is van Xiānluó, een oud koninkrijk(je) ten noorden van Sukhothai. Dan is er nog een mogelijkheid, dat Siam in het Chinees Xian genoemd werd, hetgeen zoiets als “donkere vreemdelingen” zou betekenen. Zit ook wat in, want het is bekend, dat China alle volkeren buiten China in die tijd, en misschien nog wel, als barbaarse vreemdelingen beschouwen. En dan is er nog een derde, maar minder waarschijnlijke verklaring op een Franse Wikipedia pagina, die zegt, dat Siam een verbastering is van een woord uit het Khmer.
Geografische aanduiding
De Thais uit China trokken via het noordoosten van wat nu Thailand is door naar het Chao Phraya basin en vestigden zich daar min of meer permanent. Van hoe dat in zijn werk is gegaan en hoe die groep zich verder ontwikkelde is weinig bekend van vóór de dertiende eeuw. Als Sukhothai en later Ayutthaya in opkomst komen wordt dat gebied door eerst de Portugezen en later ook door kooplieden uit andere landen Siam genoemd. Niet als een land dus, maar als een geografisch gebied.
Bedenk wel, dat de geschiedschrijving nauwelijks uit Sukhothai of Ayutthaya komt, want de kronieken en archieven, voor zover die hebben bestaan, werden bij de val van Ayutthaya in 1767 alle vernietigd. De historie is achterhaald door vooral buitenlandse kooplieden, aangevuld met gegevens uit omringende landen. Als dan Siam genoemd wordt is het moeilijk tot onmogelijk vast te stellen hoe groot dat gebied is en waar de grenzen liggen. Heel globaal zou men kunnen zeggen, dat het Centraal Thailand betreft met als grote machten Birma in het westen en Cambodja in het oosten. Vooral ten noorden van Sukhothai waren er talrijke koninkrijkjes, die niet alleen met elkaar om de macht vochten, maar ook geregeld door grotere machten als Sukhothai, Ayutthaya of Burma werden veroverd en terug veroverd.
Ayutthaya
Jeremias van Vliet
Als directeur van het VOC-handelskantoor in Ayutthaya schreef Van Vliet tussen 1636 en 1640 vier boeken, die tegenwoordig een waardevolle bijdrage aan de geschiedschrijving van het Thailand in de vroege 17e eeuw vormen. De ‘Beschrijving van het Koningrijk Siam …” is − voor zover bekend − de eerste gedetailleerde beschrijving van Ayutthaya als grotere Aziatische hoofd- en handelsstad.
Van Vliet schreef ook over Sukhothai en de tijd voor de dertiende eeuw, waarbij hij voortdurend de woorden Siam, Siamees en Siamezen gebruikt. Ten bewijze hiervan citeer ik hem (in het Engels) als hij het over koning Ramk’amheng van Sukhothai heeft:
“The alphabet of King Ramk’amheng was adopted throughout Siam including the Cluongmai dominions. The glory of Sukhothai was mainly due to one man, King Ramk’amheng ; had his successors been warriors like him, the Siamese Kingdom of Sukhothai might have endured until the present time.”
Daarmee wordt naar mijn mening aangetoond, dat in die tijd met Siam niet een land werd bedoeld, maar een gebied waarin dat koninkrijk gelegen was.
Het koninkrijk Siam
Over Siam als land houd ik het kort. Toen generaal Taksin terugvocht tegen de Birmezen en Ayutthaya veroverde, riep hij zich daarna tot koning van Siam uit. Op 28 december 1767 werd hij tot koning van Siam gekroond in zijn nieuwe hoofdstad Thonburi. Dat Siam daarna nog vele malen veranderd is van territorium moge algemeen bekend zijn.
Tenslotte
Ik heb getracht de naam, oorsprong en betekenis van de naam Siam te verklaren aan de hand van meerdere websites, waarbij ik veel heb gehad aan deze link: archive.org/stream/historyofsiam
Of het betrouwbaar is mag best in twijfel worden getrokken, maar dat geldt ook voor vele boeken over de ontwikkeling van Thailand, die nog al eens met elkaar in tegenspraak zijn over jaartallen, namen van koningen en gevechten, die plaats gevonden zouden hebben.
Over deze blogger
-
Bert Gringhuis (1945), geboren en getogen in Almelo in het mooie Twente. Later vele jaren in Amsterdam en Alkmaar gewoond, werkzaam in de export voor diverse bedrijven. Ik kwam in 1980 voor het eerst in Thailand en was meteen verliefd op het land. Vele malen sindsdien terug geweest en na mijn (vroeg)pensionering als weduwnaar naar Thailand verhuisd. Daar woon ik nu al 22 jaar samen met mijn ietwat jongere Thaise dame Poopae.
Mijn eerste ervaringen in Thailand als een soort nieuwsbrief aan familie, vrienden en kennissen gestuurd, die later onder de naam Gringo op Thailandblog hebben gestaan. Veel, heel veel artikeltjes hebben die eerste verhalen gevolgd en dat is uitgegroeid tot een vrijwel dagelijkse hobby.
In Nederland nog een verwoed voetballer en voetbalscheidsrechter, maar de jaren gaan tellen en in Thailand nog altijd verwoed, maar het poolbiljarten is echt van mindere kwaliteit, ha ha!
Lees hier de laatste artikelen
Eten en drinken25 november 2024Rijstebrij
Steden21 november 2024Chumphon: Rust en lekker eten!
Cultuur18 november 2024Pua, Pua, Pua
Achtergrond11 november 2024Bananen in Thailand
Met de aanduiding SIAM zie ik veel overeenkomsten met “Holland”. Waar kwamen die schepen vandaan in de 17e en 18e eeuw: Juist, die strook achter de Noordzee duinen = Holland. De Zeeuwen kwamen in de “West”, maar nauwelijks in Azië. Nederland.. bestaat pas sinds 1815. De Ruijter c.s. heeft NOOIT voor Nederland gestreden, doch enkel voor Holland.
Ik kan me dus heel erg goed voorstellen, dat in de 17e eeuw door de mensen daar gesproken werd over het land van de Vrije mensen, dus NIET onderhorig aan het Khmer- of Birmese rijk. Dat dit dan de naam van hun gebied werd, goed te begrijpen. En zonder exact de grenzen van een rijk aan te geven, ALS dat al mogelijk was. Ook tijdens de Republiek waren heel wat “Duitse” militaire bevelhebbers in Staatse dienst (confederatie van Los Zand onder dominantie van Holland). De vorming van en begrip over nationale staten is pas na Napoleon op gang gekomen.
Toen ik enkele jaren geleden op de busstation in Nanning – China stond, hoorde ik mensen een taal spreken, die heel sterk overeenkwam met het Thais. Zo ongeveer als het Duits met het Nederlands. Gewoon de afstammelingen van mensen, die niet naar het zuiden getrokken zijn
Ja Harry, in het zuiden van de provincie Yunnan woont een grote groep Thais-taligen, de Dai genoemd. Een aantal van hen kwamen in de afgelopen 200 jaar naar het noorden van Thailand en wonen in verschillende dorpen in Chiang Rai, Chiang Mai en Phayao. In Thailand worden ze Thai Lue genoemd. Mijn zoon in een ‘halve’ Thai Lue. Hij verstaat de taal van zijn moeder maar spreekt het niet. Ik ken in de Thai Lue taal alleen dit: Peun hak too ik houd van je….o ja en heung voor huis….
Een mooi en duidelijk artiikel , Gringo! Ik wil er nog wat aan toevoegen, wat niet als kritiek moet worden gezien.
Wij hebben beiden vanuit een verschillende invalshoek geschreven over Chit (Jit) Phumisak. Hij was in allereerst een taalkundige, en daarnaast een revolutionair. Hij schreef tijdens zijn gevangenschap van 1958 tot 1965 het boek ‘De oorsprong van het woord Siam, Thai, Lao en Khmer en de kenmerken van deze gemeenschappen’. Daaruit haal ik het volgende:
In het Thais is Siam สยาม ofwel Sàyǎam. Chit zegt dat we de oorsprong van het woord niet moeten zoeken in vreemde talen als het Sanskriet, het Khmer of het Mon. Hij vindt het een echt Thais woord en zoekt de oorsprong in de betekenis van het woord ลุ่มน้ำ lôemnáam wat zoveel betekent als ‘rivierdelta, waterpoel’ en dus verwijst naar de levensomstandigheden van de bevolking in die tijd. (Dat lijkt dus op ‘Holland’ wat hout-bosland betekent of Neder-land). Het heeft dan dus oorspronkelijk weinig te maken met nationaliteit, afkomst (‘ras’) of taal, dat kwam pas later. Hij schrijft verder dat het eerst vooral buitenlanders waren die het woord ‘Siam’ gebruikten.
De bevolking zelf gebruikte het woord ‘Thai’. Rob V. schreef daar eerder over: de ‘Thai’ waren de ‘vrije mensen’, veelal stedelingen, geletterd en rond het hof wonend terwijl de rest van de bevolking horigen en slaven waren en (nog) niet de naam ‘Thai’ verdienden.
Dat boek van จิตร (Chit) moet een goed boek zijn, diverse (westerse) historici halen het aan in hun bronvermelding. Ik weet niet beter dan dat ความเป็นมาของคำสยาม ไทย, ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ (Khwaam pen maa khǒng khwam Sàyaam: Thai, Lao láe Khǒm láe láksànà thaangsǎngkhom khǒng chûu chonchâat) ofwel “Etymology of the terms Siam, Thai, Lao, and Khmer, and the social characteristics of nationalities” tot dusver niet in het Engels of Nederlands gepubliceerd is. Jammer, anders had het al in mijn boekenkast gestaan.
Kom, kom, Rob V. Als je je best doet kun je het boek over een paar jaar lezen, hoewel, zijn taalgebruik is heel deftig met veel Khmer woorden.
Geweldige bijdrage. Mijn complimenten. Maar echter een opmerking. U spreekt over Cambodja maat dat heette toen nog het KMER empire.
Niet juist, het is Khmer
Ja, en in the Thais is het เขมร met als uitspraak khàměen, lage, stijgende toon dus. De taal en cultuur wordt ook wel ขอม khǒhm genoemd. De Thaise cultuur is voor een belangrijk deel een Khmer cultuur, die de Thais overnamen toen ze het Khmer rijk (dat een groot deel van wat nu Thailand is besloeg) vanaf ongeveer duizend jaar geleden veroverden. Er wordt wel gezegd dat in het rijk Ayutthaya (1335-1767) veel Khmer werd gesproken.
De fonetische sprong van LUMNAM naar SAYAM lijkt me erg groot. Komt de L —> S sprong meer voor in de ontwikkeling van de Thaise taal?
De verwantschap van SHAN (Taiyai) met SAYAAM (Tainoy) is verder nauw, terwijl de Shan bepaald geen deltabewoners zijn.
Verder wijs ik op W F Hermans’ bon mot: de etymologie van Holland – Holtland word juist door houtverkopers aangehaald…
Alex,
Ik geloof niet dat de Shan, misschien een veel meer oorspronkelijke ‘ Thaise’ bevolkingsgroep, ooit werden ingedeeld bij ‘Siam’ of sayaam.
Het is mij ook niet helemaal duidelijk wat Chit bedoeld met het verband tussen ‘siam’ en ‘loem’ (kuil) naam (water). Hij gebruikt het woord แปล plae wat meer ‘vertaald’ betekend. Hoe dat etymologisch en taalkundig in elkaar zit weet ik niet. Ik vertrouw op de deskundigheid van Chit.
Mijn opmerking betrof niet een evt. politieke samenhang maar etymologische verwantschap. De KAPITALEN moesten slaan op de uitspraak.
Enige skepsis in de etymologie, ook bij erkende figuren, kan trouwens geen kwaad.
Die Engelsen noemen ons nog steeds ‘Dutch’ ofwel Duits! Belachelijk!
Er is nog een andere theorie over de afkomst van het woord ‘sayaam, siam’. In het Khmer, het Cambodjaans’, betekent ‘sayaam’ zoiets als ‘rovers uit het oerwoud’. Die heldhaftige Thais uit Zuid-China versloegen de Khmer en veroverden dat rijk. Dieven waren het!
Inderdaad ligt Sanskriet voor de hand. De letter A (siamA) kan verwaarloosd worden.
Sanskriet voegt namelijk na een medeklinker altijd de A-klank toe. Na alle eeuwen lees je in het Sanskriet precies wat wij zeggen.
Interessant verhaal Gringo,
Wellicht nog ter verduidelijking: Sukhothai was een Siamees koninkrijk, maar de stad was niet de hoofdstad van het Koninkrijk Siam. De Siamezen zijn een bevolkingsgroep, die nu, naast andere groepen deel uitmaken van het Koninkrijk Thailand. Echter ten tijde van het Siamese Koninkrijk Sukhothai bestond het huidige Thailand uit meerdere Siamese Koninkrijken, waaronder het Siamese Koninkrijk Ayutthaya.
Ik vind het interessant te vernemen dat Van Vliet in de 17e eeuw schreef over Koning Ramkhamhaeng, die toendertijd toch al honderden jaren geleden was overleden.