Generaals die de dienst uitmaakten: Thanom Kittikachorn

Thanom Kittikachorn

Als er, pakweg de laatste honderd jaar, één constante in de meer dan turbulente Thaise politiek is geweest dan zijn het wel de militairen. Sinds de door het leger gesteunde staatsgreep van 24 juni 1932 die een einde maakte aan de absolute monarchie heeft het leger niet minder dan twaalfmaal de macht gegrepen in het Land van de Glimlach. De laatste keer gebeurde dit op 22 mei 2014, toen de stafchef van het leger, generaal Prayut Chan-o-cha met een staatsgreep meende orde op zaken te moeten stellen in het op dat ogenblik door politieke instabiliteit geteisterde Thailand.

Veel van deze coups legden geen windeieren voor de generaals die erbij betrokken waren en sommigen wisten overtuigend hun stempel op de Thaise geschiedenis te drukken. Iemand die dat wel héél erg overtuigend deed was veldmaarschalk Thanom Kittikachorn wiens wijze van bewindvoering zonder meer als dictatoriaal mag worden omschreven. Amper een jaar voor hij op 92-jarige leeftijd overleed omschreef hij zichzelf als “het slachtoffer van een politieke samenzwering.” Een groot deel van de rest van Thailand en de wereld beschouwde de vriendelijk lachende veldmaarschalk echter als een dictator pur sang, als een regelrechte tiran en onderdrukker bij uitstek van democratische vrijheden.

Hij zag op 11 augustus 1911 het levenslicht in de noordelijk provincie Tak in een etnisch Sino-Thai gezin. Zijn vader was een ambtenaar waardoor hij het gemakkelijker dan veel streekgenoten had om als kadet binnen te raken in de Legeracademie. Het Spartaanse bestaan in de Academie ging hem goed af en nadat hij was afgestudeerd kreeg hij een aanstelling als luitenant bij het VII^e Infanterieregiment dat in garnizoen lag in Chiang Mai. Hij maakte snel carrière en bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was hij al majoor. Hij deed dienst in de door de Thaise en Japanse troepen bezette Shan-staat in Birma.

Zijn vakkundige optreden daar leverde hem de rang van luitenant-kolonel op. Maar hij had intussen ook politieke aspiraties en wanneer in 1957 kolonel Thanarat -één van zijn gewezen strijdmakkers in Birma – een succesvolle staatsgreep pleegt is Thanom van de partij. Deze tactische zet legde hem geen windeieren. Kort na deze coup beloonden de nieuwe machthebbers hem met een rangverhoging tot kolonel en kreeg hij het bevel over de XI^e Legerdivisie. Een mooie promotie voor een ambitieuze officier maar hij wou meer. In 1951 werd hij bevorderd tot generaal-majoor en trad hij voor het eerst politiek op de voorgrond nadat hij was aangesteld tor parlementslid. Nadat hij twee jaar later met succes een rebellie de kop had ingedrukt werd hij beloond met een benoeming tot luitenant-generaal.  Politiek ging het hem ook voor de wind want hij kreeg in 1955 een aanstelling tot vice-minister in het kabinet van premier en veldmaarschalk Phibun Songkhram.

Dit belette echter niet dat hij in diezelfde periode toenadering zocht tot een conservatieve, royalistische oppositiegroep die de ‘sakdina’ werd genoemd en die geleid werd door zijn collega luitenant-generaal Sarit Thanarat, de ‘loyale’ rechterhand van Phibun. Wanneer er op het einde van Phibun’s regeertermijn meer en meer kritiek kwam op diens bewind pleegde Sarit op 16 september 1957 met de hulp van onder meer Thanom – en wellicht ook de verenigde Staten – een succesvolle staatsgreep. Thanom werd hiervoor beloond met het zitje van minister van Defensie in de marionettenregering van Pote Sarasin, die de weg moest effenen voor Sarit.

In 1958 was hij negen maanden lang premier en minister van Defensie, maar daarna moest hij het premierschap overdragen aan Sarit. Meteen na diens dood in 1963 werd hij opnieuw premier tot 1971 en opnieuw van 1972 tot 1973. De enige reden waarom hij van 1971-72 geen premier was, was omdat hij besloot dat de communistische dreiging zo ernstig was dat Thailand zich geen democratische regering kon veroorloven. Dus pleegde hij een staatsgreep tegen zijn eigen regering, ontbond het parlement en benoemde zichzelf tot hoofd van een ‘Nationale Uitvoerende Raad’. Ondanks een democratisch vernisje trad zijn bewindsploeg hard op tegen zelfs milde dissidenten en veegde tegenstanders in het parlement weg. Hij en zijn handlangers – zijn zoon luitenant-kolonel Narong Kittikachorn en Narong’s schoonvader, veldmaarschalk Prapas Charusathien-  gebruikten naar verluidt ook staatsfondsen voor hun eigen voordeel – met name van de officiële loterij – en verkochten contracten aan vrienden en bedrijven in ruil voor een flink deel van de koek die linea recta in hun zakken verdween.

Het bewind van veldmaarschalk Thanom Kittikachorn was berucht om zijn erg nauwe banden met de Verenigde Staten. Tijdens de oorlog in Vietnam stond zijn regering toe dat tienduizenden Amerikaanse troepen in Thailand werden gestationeerd en dat de Verenigde Staten luchtmachtbases bouwden van waaruit de meeste bombardementen op Noord-Vietnam en Laos werden uitgevoerd. In ruil voor deze toegeeflijkheid ontving Thailand massale steun uit de VS en dit maakte van de Thaise strijdkrachten, die de belangrijkste ontvanger van deze steun waren, bijzonder machtig. Het leger regeerde min of meer op een volledig dictatoriale manier, zonder parlement, zonder enige verkiezing, zonder echt aan iemand gebonden te zijn behalve de Verenigde Staten…

Ondanks zijn aanpak van de oppositie met een ijzeren handschoen groeide de kritiek op en het verzet tegen het bewind van Thanom. Er gingen steeds meer en luider stemmen op om vrije verkiezingen te organiseren en het parlement opnieuw te installeren. Een openlijke protestbeweging die aan de universiteiten ontstond groeide in de loop van 1974 uit tot een massabeweging die vanaf 9 oktober meer dan een half miljoen demonstranten in Bangkok op straat bracht. Terwijl deze massa op 14 oktober hun eisen bekend maakten bij het paleis, trok het leger, ondersteund door tanks en helikopters, op naar de betogers. In plaats van een reeks grondwetswijzigingen, kregen de manifestanten een kogelregen. Minstens 77 van hen -en waarschijnlijk nog veel meer- werden gedood en 857 raakten gewond. Maar in plaats van de critici van Thanom het zwijgen op te leggen, zag koning Bhumibol Adulyadej, zich genoodzaakt in te grijpen en zijn steunverlaat Thanom meteen af te zetten. Hij vluchtte nog dezelfde dag samen met zijn zoon Narong en veldmaarschalk Prapas Charusathien naar de VS en daarna Singapore. Toen de nieuwe regering na ‘de Vlucht van de Drie Tirannen’ hun persoonlijke activa in beslag namen bleken die een waarde van olm bij de $ 30 miljoen te hebben…

Thanom Kittikachorn Foto’s: Wikipedia

De communistische overwinningen in Vietnam en Cambodja in april 1975, de daaropvolgende communistische machtsovername in Laos en een kleine maar hinderlijke communistische opstand in Thailand zelf, leidden in dezelfde periode tot een nieuwe golf van repressie tegen de oppositie. De vrees voor het communisme zat er diep in en al wie kritiek had op de Thaise regering werd al snel als ‘communist’ verdacht gemaakt en mocht op z’n tellen letten…

De nieuwe regering liet toe dat Thanom, tot grote afschuw van de studenten, in oktober 1976 mocht terugkeren. Hij deed dit gekleed in de saffraankleurige gewaden van een novice monnik en trad in bij de onder koninklijke patronage staande Wat Bowiniwet. Zijn terugkeer werd gezien als een pure provocatie door de politieke rechterzijde en leidde tot nieuwe en felle onrust. Velen dachten dat zijn onverwachte terugkomst wel eens de voorloper van een nieuwe putsch zou zijn en dus gingen ze opnieuw de straat op rond de Thammarat Universiteit. Conservatieve en reactionaire gewapende bendes met duidelijke banden met de ordestrijdkrachten bestormden op 6 oktober 1976 de campus om de oppositie het zwijgen op te leggen. Het werd opnieuw een bloedbad. Ten minste 40 studenten vonden de dood en een veelvoud daarvan raakte gewond.,

Thanom had zich afzijdig gehouden en verdween nadat hij een flink deel van zijn in beslag genomen activa had teruggekregen in de anonimiteit. Hij schuwde de schijnwerpers en bleef bewust weg uit de politiek. Hij overleed op 16 juni 2004 in het Bangkok General Office. Zijn medische kosten werden gedragen door de koning. Koningin Sirkit nam namens haar man de honneurs waar op de crematieplechtigheid van Thanom. Zijn urne werd tentoongesteld, samen met zijn talloze binnen- en buitenlandse onderscheidingen waaronder zijn Nederlandse Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau en het lint van Grootofficier in de Belgische Orde van Leopold I….