De eerste Hollandse gemeenschap in Thailand
Laurens Hoddenbagh / Shutterstock.com
Nederland heeft een historische band met Thailand, die ooit is begonnen met handelsbetrekkingen tussen de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en Siam.
Deze Nederlandse handelsonderneming had een handelspost in Ayutthaya, die begin 1600 werd gevestigd en daar bleef tot aan de invasie door de Birmezen in 1767. De handelspost was belangrijk voor de VOC als onderdeel van de andere Aziatische activiteiten en er werden dan ook steeds meer Hollanders aangevoerd om de handel in goede banen te leiden.
Dutch traders in Ayutthaya
Interessant is te weten hoe het dagelijks leven van die Hollanders er uit zag en hoe zij zich opstelden tegenover het Siamese volk in het algemeen en tegenover het hof van Ayutthaya in het bijzonder. Een Thaise dame, Dr. Bhawan Ruangsilp, nu hoogleraar aan de Chalulongkorn Universiteit, heeft daar jaren geleden een studie aan gewijd en daar een boek over geschreven, getiteld “Dutch traders in Ayutthaya” Dr. Bhawan heeft jarenlang in Tübingen, Duitsland geschiedenis gestudeerd en omdat zij toch in de buurt was, vervolgens een studie Nederlands heeft gevolgd aan de Universiteit van Leiden. Haar is een eredoctoraat verleend voor haar studie naar die geschiedenis in Ayutthaya.
Studie in Leiden
Die studie in Leiden was zeker niet gemakkelijk. Eerst de taal leren en daarna nog eens het Oudhollands onder de knie krijgen, waarin de kronieken van de VOC waren geschreven. Die kronieken betreffen het zogenaamde “dagregister”, dat de leiding van de VOC in Ayutthaya bijhield over alle activiteiten betreffende de handel en de diplomatieke betrekkingen met het Siamese hof. Die documenten werden aan de hogere leiding van de VOC in Batavia (nu Jakarta) gestuurd en zodoende goed bewaard gebleven.
Het is een goede bron van kennis over de Siamese geschiedenis uit die periode, omdat veel documenten, kronieken e.d. tijdens de val van Ayutthaya verloren zijn gegaan. Bovendien is het een mooie toetssteen voor wel bewaarde documenten uit die tijd, waarin echter de geschiedenis veelal naar eigen goeddunken van de regerende vorst werd opgetekend. En, zoals Joseph in zijn verhaal ook al vertelde, aan koningen in die periode was geen gebrek.
Hollandse gemeenschap
De Hollandse kooplieden en andere Hollandse medewerkers van de VOC woonden in een aparte wijk ten zuiden van Ayutthaya. De bevolking van deze wijk was op een gegeven ogenblik zelfs gestegen tot ruim 1400 Hollanders en de VOC had ook voor hun geëist, dat zij vrijgesteld werden van de lokale wetgeving, voor zover die al bestond. De houding van deze gemeenschap ten opzichte van de gewone Siamezen was ronduit belabberd. Aanvankelijk waren de Hollanders wel nieuwsgierig en gefascineerd, maar gaandeweg werd er toch vooral spottend over de Siamezen gepraat als waren het slaven. Sociale contacten bestonden nauwelijks, er waren ook niet veel Hollanders, die de moeite namen de taal te leren spreken.
“Luk krueng” gezinnen
Er waren wel contacten met de Siamezen, maar ik betwijfel of je dat sociaal kunt noemen. Het woord overspel was nog niet uitgevonden en ook prostitutie was een onbekend woord. De hoge hoffunctionarissen, inclusief de koning hadden tientallen kinderen bij vrouwen zonder daar mee getrouwd te zijn en de Hollanders moeten wel gedacht hebben, wat zij kunnen, kunnen wij ook. Er werden dus nogal wat “mesties” (kinderen van gemengd bloed) geboren en in een aantal gevallen trouwden de Hollanders ook wel met die lokale dame en zorgden dan (net als tegenwoordig de Farang doet) voor de gehele familie. De mesties waren in het algemeen goed af; door hun tweetaligheid konden zij als tolk en/of tussenpersoon functioneren.
Cristi Popescu / Shutterstock.com
Aan het hof
Voor een goede handel waren diplomatieke betrekkingen met het Siamese hof belangrijk. De meest elkaar opvolgende koningen moesten niet zoveel hebben van die westerse buitenlanders. Ook de Hollanders waren niet echt geliefd, zij werden als gierig, zelfs vrekkig beschouwd, waarmee het moeizaam zaken doen was. Eerst vertrokken de Portugezen, daarna de Fransen en de Engelsen, zodat de Hollanders over bleven. Je zou dan denken, dat zij in een goed onderhandelingspositie kwamen en zaken konden doen tegen betere prijzen, maar dat gebeurde niet.
De Hollanders waren stug en absoluut niet flexibel en verzetten zich ook vaak tegen de (toen al) heersende corruptiepraktijken. Er werd wel handel gedreven en er werd ook winsten behaald, maar veelal ging de voorkeur voor het zakendoen uit naar de Chinezen en Moren (moslims). Koning Narai was een uitzondering. Hij had veel belangstelling voor het Westen en de kooplieden van de VOC bewerkten hem dan ook met vele geschenken, zoals Italiaanse tegels en bouwmaterialen, Hollandse boeken en klokken, struisvogels van Kaap de Goede Hoop, enz.
De val van Ayutthaya
De periode van de VOC in Siam kenmerkt zich door de vele troonswisselingen, die vaak gepaard gingen met zuiveringen en veel bloedvergieten. Over de uiteindelijke val van Ayutthaya zijn vele theorieën ontwikkeld, de VOC wijt het aan de corruptieschandalen, de interne haat en nijd, intriges binnen het hof, waardoor de politiek buiten de poorten veronachtzaamd werd. Toen de nood het hoogst was, kon Siam slechts 15.000 soldaten op de been brengen, waardoor het voor de Burmezen gemakkelijk was de stad Ayutthaya in te nemen.
Tot slot
De studie van Dr. Bahwan gaat veel verder dan ik het heb kunnen omschrijven. Uitvoerige analyses van eerdere door Thaise geleerden uitgevoerde onderzoeken, het doorspitten van de oude VOC kronieken en de interpretatie van bestaande Thaise documenten maakten deel uit van de zeer uitgebreide studie, die zij in een boek heeft verwoord. Dit verhaal is slechts een impressie van het dagelijks leven van de eerste Hollandse gemeenschap in het “land van de glimlach”.
Over deze blogger
-
Bert Gringhuis (1945), geboren en getogen in Almelo in het mooie Twente. Later vele jaren in Amsterdam en Alkmaar gewoond, werkzaam in de export voor diverse bedrijven. Ik kwam in 1980 voor het eerst in Thailand en was meteen verliefd op het land. Vele malen sindsdien terug geweest en na mijn (vroeg)pensionering als weduwnaar naar Thailand verhuisd. Daar woon ik nu al 22 jaar samen met mijn ietwat jongere Thaise dame Poopae.
Mijn eerste ervaringen in Thailand als een soort nieuwsbrief aan familie, vrienden en kennissen gestuurd, die later onder de naam Gringo op Thailandblog hebben gestaan. Veel, heel veel artikeltjes hebben die eerste verhalen gevolgd en dat is uitgegroeid tot een vrijwel dagelijkse hobby.
In Nederland nog een verwoed voetballer en voetbalscheidsrechter, maar de jaren gaan tellen en in Thailand nog altijd verwoed, maar het poolbiljarten is echt van mindere kwaliteit, ha ha!
Lees hier de laatste artikelen
Achtergrond14 december 2024Cashewnoten in Thailand
Isaan12 december 2024We gaan naar Ubon Ratchathani!
Achtergrond6 december 2024De geschiedenis van de Thaise keuken
Bezienswaardigheden2 december 202424 uur in Bangkok (video)
Beste Gringo,
Leuk dat er weer wat aandacht voor geschiedenis is.
Jammer dat het m.i. weer samen gaat met wat vooringenomenheid.
Het interpreteren van historische teksten is nogal riskant. In het algemeen is het beoordelen van gebeurtenissen en attitudes uit het verleden met de kennis van nu onjuist en getuigt niet van intellectuele distantie.
Een paar opmerkingen;
Voor handel is kennis van taal en zeden onmisbaar, hoge functionarissen als Schouten en van der Velde spraken en schreven(!) Siamees en maakten nauwkeurig studie van de Siamese samenleving.
Als voorbeeld het omzichtig optreden van de leiding tijdens het z.g. “picknick incident” in 1636, kan niet anders zijn gegaan dan met grote kennis van zeden en gewoonten.
Goede contacten en samenwerking waren er wel degelijk, de VOC was zelfs bereid de koning militair bij te staan tegen de heersers van Pattani. (Wat mis ging door allerlei slordigheden van de Siamese militairen.)
De handel van de VOC wekte vaak de jaloezie van andere mogendheden, merkwaardig dat die vooringenomen beeldvorming als juist wordt aangenomen, zelfs door Nederlanders.
Zonder af te willen doen aan het moeizame werk van Dr. Bhawan Ruangsilp, meen ik dat het boven geschetste beeld, bijstelling behoeft.
@Dick, bedankt voor je reactie. Ja, de Thaise geschiedenis, net als de Nederlandse trouwens, is altijd interessant. Ik lees er graag over en op dit blog zullen nog wel meer verhalen over Siam in de verleden tijd verschijnen.
Ik ben geen historicus of iets dergelijks, maar een zakenman in ruste. Ik ga zeker niet met jouw in discussie over de kunst van het interpreteren van oude documenten door Dr. Bhawan. Ik heb het verhaaltje geschreven over de Hollandse gemeenschap en bewust allerlei politieke zaken weggelaten. Het ging mij om een beeld van de gemeenschap zelf ten opzichte van de Siamezen. Dr Bhawan heeft die politiek en troonswisselingen wel uitvoerig behandeld in haar boek, maar mij werd dat te ingewikkeld.
Nog enkele opmerkingen over je reactie:
• In mijn tekst is ergens het woordje veel weggevallen, maar over de taal had er moeten staan: “niet veel Hollanders deden moeite om de taal te leren spreken”. Het spreekt, voor mij althans, welhaast vanzelf, dat er in hethandeldrijven met de Siamezen genoeg Hollanders, inclusief de leiding dus, de taal wel beheersten.
• Jij merkt op, dat kennis van zeden belangrijk is voor de handel. Dat is juist, de eerste zin onder het kopje Aan het hof duidt daar ook op. Wellicht niet al te duidelijk, maar ik bedoelde wel degelijk, dat de kooplieden van de VOC er alles aan deden om de zeden en gewoonten van het hof te leren kennen, zodat handeldrijven gemakkelijker zou worden. Dat je de zeden en gewoonten van je handelspartner moet leren kennen geldt overigens nog steeds tot op de dag van vandaag. Als zakenman kan ik je op dat gebied nog heel veel vertellen.
Bedenk trouwens wel, dat Dr. Bhawan documenten van de VOC heeft bestudeerd, die aan de leiding in Jakarta werden gestuurd. Zij citeert regelmatig uit de documenten en het zou goed kunnen zijn, zelfs waarschijnlijk, dat de interpretatie van bepaalde gebeurtenissen anders verwoord werd dan in de officiele berichtgeving. Anders gezegd, en ook dat geld nog steeds: hoe vaak komt het niet voor, dat je de klant probeert te begrijpen, het hem zo aangenaam mogelijk te maken zodat je gedaan krijgt wat je wilt en als je afscheid van hem neemt, je omdraait en denkt: “wat een k….zak was dat!
Dick, ik heb het verhaal beëindigd met te zeggen, dat het slechts een impressie van mij was over de grote gemeenschap van Hollanders in Ayutthaya. Het is je goed recht om Dr. Bhawan van enige vooringenomeheid te beschuldigen, maar dan raad ik je aan eerst het boek van haar te lezen, waarop zij in Leiden is gepromoveerd. Het is nog steeds te koop!.
Beste Gringo,
Dank voor je respons en de tip.
Belangstelling voor historie maakt dat we hedendaagse zaken beter begrijpen.
Het is niet mijn bedoeling geweest Dr. Bhawan ergens van te beschuldigen, ik weet maar al te goed hoe ingewikkeld dit werk is. En ik respecteer volop haar moeizaam onderzoek van moeilijk toegankelijke historische bronnen van een klein Europees volk.
Voor ons is het al lastig te bedenken hoe onze grootouders geleefd en gedacht hebben, laat staan onze familie uit de zeventiende eeuw. De gemiddelde opvarende (voor de mast) had al een zeer grote kans niet levend terug te komen uit Azië. Door gebrek aan personeel voeren er veel Scandinaviërs, Duitsers en andere Europeanen mee. Bekend is dat in de Oost, Engelsen en Nederlanders (alleen personeel vóór de mast) gemakkelijk van schip wisselden wanneer dat zo uit kwam. Stel je de taalkundige problemen eens voor, nog los van die in het gastland.
Ziekte en dood waren dagelijkse metgezellen, zeker voor het lagere personeel dat eindigde in naamloze graven. Denk eens aan b.v. de grafstenen (alleen voor de hogere rangen) in het Nederlandse kerkje in Malakka en kijk naar de jaartallen voor hun korte
levens.
Siam voorstellen als een paradijs, in de zeventiende eeuw is bepaald bezijden de waarheid.
Daarom stoort het mij soms (los van dit onderwerp)hoe gemakkelijk sommigen weldoorvoed en voorzien van alle comfort klaar staan met hun oordeel over- en gebrekkige kennis van het verleden. Of erger nog, het belerende p.c. vingertje vanuit de gemakkelijke stoel richting voorgeslacht. Het is goedkoop en ook een beetje laf.
Zonder chauvinistisch te zijn moeten we vaststellen dat de staatkundige en culturele vorm van het huidige Azië voor een belangrijk deel ondenkbaar is zonder Nederlandse invloed.
Reden te meer allert te zijn en voorzichtig met conclusies.
Een prettige zondag.
@Dirk, ik ben het volkomen met je eens.
Ik zeg er nog maar even bij, dat ik heel veel respect heb voor de VOC, die inderdaad heel belangrijk is geweest voor de ontwikkeling in bepaalde landen.
Jij ook nog een prettige zondag verder!
‘Zonder chauvinistisch te zijn moeten we vaststellen dat de staatkundige en culturele vorm van het huidige Azië voor een belangrijk deel ondenkbaar is zonder Nederlandse invloed ‘, beweert u, maar kunt u daar wat concrete aanwijzingen voor geven?
En ook op Gringo reagerend, vind ik het wel zo eerlijk om toch ook even in herinnering te brengen hoeveel slavernij, armoede, hongersnoden, oorlogen, onderdrukking tot zelfs genocide toe de VOC met zijn leger oorzaak is geweest voor de lokale bevolking in voormalig Nederlands Indië.
Nog een aanvulling: de eerste VOC-baas in Ayuttaya was een stadgenoot van mij, Jeremias van Vliet. Hij sloot zo’n betaald huwelijk met een Thaise koopvrouw en dat was voor beiden lucratief. Ze kregen ook twee kinderen. Toen Van Vliet Siam verliet, wilde hij zijn vrouw achterlaten maar zijn kinderen meenemen. Dat heeft de koning toen tegengehouden. Van Vliet moest alleen vertrekken en heeft zijn leven lang geleden onder het gemis van zijn kinderen.
O ja, die vaderstad. Dat is Schiedam.
Wat een interessante posting, evenals de onderbouwde reacties er op!
Betreffende de promotie van Dr. Bhawan (Ruangsilp). Een eredoctoraat an sich is steeds terecht.
De academische wereld is me niet onbekend. Persoonlijke visie weegt niet open tegen de objectiviteit dat het werk in de eerste plaats moet uitstralen. Ten bewijze het feit dat zij een vreemde ‘oude’ taal leert, om de juiste contexten te ervaren. Dient wel opgemerkt – begreep dat zo – dat de Nederlandse bestudeerde teksten percepties van de VOC handelaren zelf waren. Haar werk is dus een objectief verslag over een subjectief gegeven?
Zo, bedankt voor al deze voeding, ga nu even Googelen waar haar eindwerk te bestellen. En de andere titels opgesomd door Dick. Ook dank @ Thailandblog voor deze trigger, ga me de eerste weken niet vervelen, lol. Trouwens eens wat anders dan met de bloggers mee te zoeken waar in Thailand Zware van Nelle te verkrijgen is, dat hadden de VOC destijds voor zeker beter geregeld :~)
Ik heb het met plezier gelezen het is interresant wat er allemaal af heeft gespeeld in die tijd,
Is het boek ook in het Hollands te bestellen.
Leuke info. Hier nog een link naar de geschiedenis van Ayutthaya met daarin een stukje VOC
http://www.chiangmai-chiangrai.com/glory-of-ayutthaya.html
Ik woon in Ayutthaya en bezocht een keer de watermarkt.
Daar was een kleine kamer/ruimte in de passage met wat schilderijen van schepen met de hollandse vlag en wat ingelijste oude VOC munten. Leuk om te zien en verrassend..
Interessant dat de Burmezen Ayutthaya hebben veroverd. Er wordt altijd gezegd dat Thailand (ook als Siam?) nooit buitenlandse overheersing heeft gekend. Hoe lang duurde de Burmese bezetting, en heeft deze zich nog verder uitgebreid dan alleen Ayutthaya? Waar kan ik deze informatie vinden? Ik vermoed niet in het boek van Dr Bahwan.