De macht en kracht van de olifant

Moeder olifant met kalf

In het Thai Elephant Conservation Center in Lampang kun je in het paviljoen heel wat wetenswaardigheden omtrent olifanten opsnuiven.

Op de expositie zie je eigenlijk teveel om op te noemen vandaar dat ik de hulp inroep van een hulpvaardige dame bij de receptie. Een verhaal voor Thailandblog? “What country?” Nou lieve schat, niet voor één maar voor maar liefst twee countries. Er snel aan toevoegend dat het de Kingdoms Belgium and The Netherlands betreft. Voeg er maar snel aan toe “Europe”. Haar ogen beginnen te glinsteren. Begrijpelijk, want Thailandblog is toch niet het eerste het beste medium en bekendheid genereren in twee Kingdommen is toch mooi meegenomen. Maar liefst twee beauties begeleiden mij naar de filmzaal waar speciaal voor deze Joseph een film wordt getoond. Voel me gevleid door zoveel egards.

Zestig miljoen jaar

De olifant is een van de oudste diersoorten en loopt al ruim 60 miljoen jaren op onze planeet rond. In die miljoenen jaren heeft de aarde en ook de olifant heel wat veranderingen ondergaan. In het tijdperk waarin wij leven is de natuur ingrijpend veranderd. De olifant-populatie neemt ieder jaar verder af en er bestaat zelfs een gerede kans dat in de komende 50 jaar het grootste op aarde levende dier van de aardbodem zal zijn verdwenen. Zestig miljoen jaren olifant-evolutie in 50 jaar om zeep helpen, dat kan en mag toch niet waar zijn.

De evolutie van de olifant

De allereerste voorvader van de tegenwoordige olifant leefde ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Hij kreeg de naam Moerithirium naar de plaats waar hij werd gevonden, het meer Moeris in Egypte. Een vergelijking met de olifant zoals we die heden ten dage kennen gaat volledig mank. Moeritherium was ongeveer 60 cm hoog en had de vorm van een varken zonder slurf en slagtanden. Tussen 12 en 26 miljoen jaar geleden had de eerste voorvader zich weer verder ontwikkeld. Er bestond een grote verscheidenheid waarvan uiteindelijk ongeveer tienduizend jaar geleden er nog slechts twee soorten zijn overgebleven, de Afrikaanse (Loxodonta africana) en de Aziatische (Elephas maximus) olifant.

Afrikaanse olifant

Aziatisch versus Afrikaans

De verschillen tussen beide soorten zijn anatomisch. De Afrikaanse olifant heeft een meer langwerpige schedel, een slurf met diepe ringen, grotere oren, een plat voorhoofd dat als regel onder een hoek van 45 graden naar de grond is gekeerd.

Aziatische olifanten hebben een uitpuilend voorhoofd, een slurf met minder ringen, kleinere oren en een schedel die 90 graden kan draaien. Bij de Aziatische olifant hebben alleen de mannelijk (Chang Plai) dieren slagtanden, hoewel sommige dieren slechts zeer kleine of helemaal geen hebben. Bij de Afrikaanse olifant hebben zowel mannelijke alsook de vrouwelijke exemplaren lange slagtanden die zelfs langer zijn dan die van hun Aziatische soortgenoten.

Voor wat betreft temperament en intelligentie is de Aziatische Jumbo slimmer, heeft een goed geheugen en kan gemakkelijker worden getraind om werk te verzetten. De Afrikaanse soortgenoot is moeilijker te temmen, wilder en minder intelligent.

Of hierbij van een licht chauvinisme sprake is kan ik niet beoordelen. In elk geval zijn het niet alleen de woorden van mijn voorlichtster maar het staat ook zwart op wit in Lampang beschreven.

Olifanten en Thailand

Het Thaise volk, de religie en het koningschap heeft door de jaren heen een hechte band met olifanten opgebouwd. Dit gaat terug tot aan het Sukhothai tijdperk als koning Ramkhamhang de Grote op de rug van een olifant gezeten ten strijde trekt tegen Khun Sam Chon en mede met hulp van zijn olifanten Sam Chon’s leger verslaat. Sinds die tijd staat de olifant symbool voor Sukhothai en voor heel Thailand. We zien dit nog steeds terug in de oeroude traditie om in kleur afwijkende olifanten, de zogenaamde ‘witte olifanten’, aan de koning te schenken.

In Ayutthaya, de voormalige hoofdstad van Siam, tref je nog kanalen aan (o.a. het Sra Bua kanaal) die destijds zijn gegraven zodat hooggeplaatste personen, of de koning zelf, gemakkelijk naar de verblijfplaats van de olifanten kunnen gaan. De plek waar de olifanten verbleven was ook een voorname plaats om hoge gasten te verwelkomen en hen de militaire macht -de olifanten- van de koning te tonen. In het Grand Palace te Bangkok tref je nog steeds een aantal stallen aan als verblijfplaats voor de ‘Staats-olifanten’.

Olifanten spelen in de geschiedenis van Thailand een belangrijke rol. Zo bracht koning Boromrajathiraj na een geslaagde aanval op Cambodja een aantal krijgsgevangenen mee die heel wat kennis hadden omtrent oorlog voeren met behulp van olifanten. De PR-dame vertelt honderduit omtrent de vele oorlogen die de verschillende koningen, gezeten op een olifant, onderling hebben uitgevochten.

De vele namen van al die hooggeplaatste en op het strijdtoneel hoog ter olifant gezeten heren vliegen mij om de oren maar helaas oor in en het bekende oor weer uit.

Beeld van een witte olifant (Dino Geromella / Shutterstock.com)

De witte olifant

In de periode dat koning Mahachakrapat over Ayuttaya heerste bezat hij maar liefst zeven witte olifanten, iets dat niet onopgemerkt voorbij ging aan de heersers van de omliggende landen. Een witte olifant is niet echt wit maar heeft veelal een verminderde pigmentatie (leucisme genaamd) waardoor de huid geheel of gedeeltelijk wit ziet. Leucisme komt bij veel diersoorten en ook bij vissen voor. Een van de bekendste voorbeelden is de goudvis waarbij je dit verschijnsel vaak kunt waarnemen. In Thailand worden witte olifanten aan een aantal criteria, die in oude teksten zijn vastgelegd, onderworpen.

Zo moeten, om maar enkele dingen te noemen, de lippen roze en glad zijn, het staarthaar lang, de slurfopening lichter van kleur en de geslachtsdelen wit of roze zijn. Olifanten die aan alle gestelde voorwaarden voldoen worden aan de koning aangeboden. De Chang Phueak, zoals de witte olifant in Thailand wordt genoemd is heilig en symboliseert koninklijke macht. Werken is voor hen uit den boze en witte olifanten vergen daarom veel onderhoud. Het is dus niet verwonderlijk dat in Lampang een zestal witte olifanten van de koning verblijft. Helaas zijn die voor een gewone sterveling, ook al komt hij uit het Kingdom of The Netherlands, niet te bezichtigen. Tot 1916 bestond de Thaise vlag uit een rood vlak met in het midden de afbeelding van een witte olifant. Alle witte olifanten moeten volgens een wet uit 1921 aan de koning worden aangeboden. Hoe meer witte olifanten de koning bezit, hoe groter zijn aanzien. De vorige koning Bhumibol Adulyadej zou er tien bezitten. Onze koning Alexander bezit geen witte noch grijze olifant maar wellicht voor zijn kinderen een aquarium met witte goudvissen.

Denk na het lezen van dit verhaal er maar eens even over na hoe onze voorouders er zoveel miljoen jaar geleden hebben uitgezien.

Mijn dames hebben nog heel wat meer te vertellen en die olifant met die lange snuit komt in het tweede deel van het verhaal pas om de hoek kijken.