Waar laat jij je ABP-pensioen belasten?

Eigenlijk is dat een domme vraag. Je hebt immers geen keus. Waar jouw ABP-pensioen belast is, is geregeld in het door Nederland met Thailand gesloten Verdrag ter vermijding van dubbele belasting (hierna: Verdrag). En toch blijkt mij elke keer weer dat deze vraag echt niet zo dom is. Anders kan ik niet verklaren waarom ik bij nieuwe klanten regelmatig fiscaal juristen en fiscaal adviesbureaus tegenkom die, als het gaat om het bepalen van waar een ABP-pensioen belast is, gruwelijk de fout ingaan. Met het grootste gemak wordt door hen een niet in Nederland te belasten ABP-pensioen aangemerkt als wel te zijn belast in Nederland. Bij een redelijk ABP-pensioen kan zo’n foutieve beoordeling je al gauw zo’n 5 à 6 duizend euro’s per jaar aan onverschuldigde inkomstenbelasting kosten.

Als je daar vervolgens de mogelijk wel verschuldigde Personal Income Tax op in mindering brengt blijft er onder de streep al gauw een verlies van zo’n 3,5 à 4,5 duizend euro’s per jaar over. En dat was nu net niet de bedoeling toen je voor veel geld een specialist meende in te huren, die vervolgens geen specialist maar een duur betaalde kwakzalver blijkt te zijn!

 Ik schrijf dit artikel overigens niet als aanklacht tegen de betreffende collega’s. Zij moeten immers zelf maar weten hoe zij willen werken en zijn daar dan ook zelf verantwoordelijk voor. Ik noem dan ook heel bewust geen namen en daarbij behorende concrete gevallen van op dit punt slecht presterende adviseurs. Ik raad hen wel aan, mochten zij toevallig Thailandblog lezen, om in het vervolg ‘ABP’ niet te vereenzelvigen met ‘overheid’.

Dit artikel is louter bedoeld als waarschuwing voor diegenen die hetzelfde kan overkomen, nl. de genieters van een niet-overheidspensioen van het ABP. Voor degenen die in handen vallen en de dupe worden van zulke adviseurs vind ik het een sneue zaak, terwijl zij doorgaans wel voor het verrichten van hun diensten de hoofdprijs moeten betalen. Eenieder die van een ABP-pensioen geniet roep ik dan ook op: wees op je hoede en neem dit artikel goed in je op, want niemand, behalve de Nederlandse Staat, is gebaat bij het onnodig betalen van duizenden euro’s per jaar aan belasting in Nederland!

Het wettelijk kader

Ik schets eerst het wettelijk kader zoals verwoord in de artikelen 18 en 19 van het Verdrag en voor zover van belang. Dan zijn we daar maar van verlost en kunnen we overgaan tot een meer inhoudelijke behandeling van dit vraagstuk en dan in min of meer gewone mensen praat.

“Artikel 18. Pensioenen en lijfrenten

• 1 Onder voorbehoud van de bepalingen van het tweede lid van dit artikel en het eerste lid van artikel 19, zijn pensioenen en andere soortgelijke beloningen ter zake van een vroegere dienstbetrekking betaald aan een inwoner van een van de Staten, alsmede aan een zodanige inwoner betaalde lijfrenten slechts in die Staat belastbaar.

Artikel 19. Overheidsfuncties

• 1 Beloningen, daaronder begrepen pensioenen, betaald door of uit fondsen in het leven geroepen door een van de Staten of een staatkundig onderdeel of een plaatselijk publiekrechtelijk lichaam daarvan aan een natuurlijke persoon ter zake van diensten bewezen aan die Staat of aan dat onderdeel of dat plaatselijke publiekrechtelijke lichaam daarvan in de uitoefening van overheidsfuncties, mogen in die Staat worden belast.
• 2 De bepalingen van de artikelen 15, 16 of 18 zijn evenwel van toepassing op beloningen of pensioenen ter zake van diensten, bewezen in het kader van een op winst gericht bedrijf uitgeoefend door een van de Staten of een staatkundig onderdeel of een plaatselijk publiekrechtelijk lichaam daarvan.”

Kort samengevat betekent dit dat een uit Nederland verkregen pensioen in principe belast is in Thailand (artikel 18, lid 1, van het Verdrag).

Dat is anders wanneer dit pensioen wordt verkregen vanuit een in het verleden uitgeoefende overheidsdienstbetrekking. In dat geval mag Nederland heffen (artikel 19, lid 1). In het eerste geval spreken we van een privaatrechtelijk pensioen. In het tweede geval spreken we van een publiekrechtelijk pensioen.

Gaat het echter om een op winst gericht overheidsbedrijf dan is de pensioenuitkering, als een privaatrechtelijk pensioen, weer belast in Thailand (artikel 19, lid 2, juncto artikel 18, lid 1, van het Verdrag).

Eigenlijk niet zo moeilijk zou je zeggen, maar dat schijnt in de praktijk nog wel eens geheel anders uit te pakken en dan niet zelden met desastreuze gevolgen!

Het ABP en zijn deelnemers

• Het ABP is van oorsprong het pensioenfonds voor overheid en onderwijs.
• Alle onderwijsinstellingen zijn verplicht aangesloten bij het ABP.
• Daarnaast zijn veel geprivatiseerde of verzelfstandigde oorspronkelijke overheidsinstellingen aangesloten bij het ABP.
• Dat geldt tevens voor veel private instellingen, welke als de vroegere zgn. B-3 instellingen nauw verwant zijn aan de overheid.

Vanaf 2010 kunnen ook private werkgevers zich onder bepaalde voorwaarden voor de pensioenvoorziening van hun medewerkers vrijwillig aansluiten bij het ABP. Organisaties die van deze mogelijkheid gebruik hebben gemaakt zijn o.a.: Nuon, Essent, Connexxion, Ziggo en Veolia.

Het ABP herbergt dan ook een grote verscheidenheid aan organisaties welke vallen onder de sectoren overheid (na emigratie naar Thailand belast in Nederland) en niet-overheid (na emigratie naar Thailand niet belast in Nederland).

Openbaar en bijzonder onderwijs

We kennen allemaal het onderscheid in openbare en bijzondere scholen. Een openbare basisschool bijvoorbeeld valt onder het gezag van het gemeentebestuur (is overheid) terwijl een bijzondere basisschool, als vereniging of stichting, een eigen bestuur heeft en gaat meestal uit van een bepaalde geloofsovertuiging (is privaat)

Daarbij is een leerkracht van een openbare basisschool in dienst van een ‘plaatselijk publiekrechtelijk lichaam’ (gemeente). Zijn aanvankelijke eenzijdige aanstelling door het gemeentebestuur is weliswaar met de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren onderwijs per 1 januari 2020 omgezet in een privaatrechtelijk arbeidscontract, maar dat neemt niet weg dat hij nog steeds de status van ambtenaar geniet. Als gevolg daarvan bouwt deze leerkracht een overheidspensioen op bij het ABP, wat na emigratie naar Thailand belast blijft in Nederland.

Dit geldt echter niet voor een leerkracht van het bijzonder basisonderwijs. Deze leerkracht heeft een door de (private) vereniging of stichting met de werknemer af te sluiten arbeidscontract en geniet daarmee niet de status van ambtenaar. Alsdan bouwt hij geen overheidspensioen op en is dit pensioen bij emigratie niet belast in Nederland.

Dit werkt door van basisscholen tot en met universiteiten. Denk bijvoorbeeld aan de Rijks Universiteit Groningen (is overheid) en de Vrije Universiteit Amsterdam (is privaat).

Daarnaast kun je binnen het onderwijs nog te maken hebben met een zgn. hybride pensioen, nl. deels opgebouwd binnen de sector overheid en na privatisering niet meer vallend binnen deze sector. Alsdan moet je het ABP-pensioen opdelen naar rato van het aantal dienstjaren.

Overheidsbedrijven

Een bijzondere groep vormen de op het behalen van winst gerichte overheidsbedrijven. Of er ook werkelijk winst wordt behaald of misschien in enig jaar wel een verlies, doet niet ter zake.

We kennen allemaal vast nog wel de vroegere provinciale elektriciteitsbedrijven, zoals bijvoorbeeld het PEB destijds in Friesland. Zij voerden geen wettelijk aan de overheid opgedragen taak uit en zijn daardoor gelijk te stellen met een ‘gewone’ onderneming, dus privaatrechtelijk.

In het verre verleden had vrijwel elke gemeente z’n eigen ‘gasfabriek/gasbedrijf’. Op het kantoor van de gasfabriek kocht je dan muntjes en je had vervolgens weer de beschikking over gas.

Als bekende voorbeelden uit de huidige tijd vallen onder deze categorie de vervoersbedrijven van de gemeenten Amsterdam en Rotterdam. Medewerkers van deze gemeentelijke bedrijven voeren ook geen wettelijk aan de overheid opgedragen taak uit en zouden om die reden al niet vallen onder de werking van artikel 19, lid 1, van het Verdrag, dus verkregen vanuit een overheidsdienstbetrekking. Toch heeft men ervoor gekozen om dit ook nog eens duidelijk te verwoorden in artikel 19, lid 2, van het Verdrag, waardoor voor hen artikel 18, lid 1, van het Verdrag van toepassing is en zij dus na emigratie genieten van een in Thailand te belasten pensioen van het ABP.

Organisatievormen zoals takken van dienst, welke veelvuldig bij provincies en gemeenten voorkomen en gemeenschappelijke regelingen, welke je veel aantreft tussen gemeenten, laat ik, gelet op hun grote diversiteit en mindere belangrijkheid, buiten beschouwing.

Semi-overheidsinstellingen

Daarnaast genieten tal van oud-medewerkers van semi-overheidsinstellingen een niet als overheidspensioen te kwalificeren pensioen van het ABP. Na emigratie is hun pensioen dan ook niet belast in Nederland.

Als voorbeelden noem ik het vroegere Bouwfonds Nederlandse Gemeenten (tegenwoordig ‘Bouwfonds’ en al lang niet meer in handen van gemeenten), Bank (voor) Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandse Waterschapsbank (NWB), tot voor kort het UWV en de organisaties waaruit het UWV is ontstaan en het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), wat in 2009 is gefuseerd met het UWV en de SVB

Ingaande 1 januari 2020 genieten de medewerkers van o.a. het UWV en de SVB op grond van de nieuwe Ambtenarenwet wél de status van ambtenaar en bouwen vanaf deze datum een overheidspensioen op. Bij pensionering krijgen zij vervolgens te maken met een hybride pensioen (deels privaat en deels overheid).

Een belangrijk hulpmiddel in het bepalen of er sprake is van een publiekrechtelijk pensioen

Naast de gebruikelijke binnen het Rijk, provincies, gemeenten of waterschappen uitgeoefende overheidstaken geeft het navolgend te downloaden overzicht van bij of krachtens wet ingestelde publiekrechtelijk zelfstandige bestuursorganen met eigen rechtspersoonlijkheid (in totaal 57) en het overzicht van publiekrechtelijk zelfstandige bestuursorganen als onderdeel van de Staat der Nederlanden (in totaal 20), nog eens veel aanknopingspunten om te beoordelen of er sprake is van een overheidsdienstbetrekking en dus van een publiekrechtelijk pensioen van het ABP.

Zelfstandige bestuursorganen hebben een beperkte taak op het gebied van uitvoering, advisering of controle. Ze staan niet onder het ambtelijk-hiërarchisch gezag van een minister.

Als voorbeelden van een publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan met eigen rechtspersoonlijkheid noem ik:

1. Autoriteit persoonsgegevens;
2. Centraal Administratiekantoor (CAK);
3. Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR);
4. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS);
5. Sociale Verzekeringsbank (SVB);
6. Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV).

Zie voor het volledige overzicht van deze publiekrechtelijk zelfstandige bestuursorganen: https://www.inspectie-oe.nl/toezichtvelden/overheidsinformatie/geinspecteerde-instellingen/publiekrechtelijke-zelfstandige-bestuursorganen

 Als gevolg van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) vallen medewerkers van o.a. de SVB en het UWV per 1 januari 2020 onder de reikwijdte van de nieuwe Ambtenarenwet. Zoals reeds gesteld genieten zij vanaf deze datum van een publiekrechtelijk pensioen en hebben na pensionering te maken met een hybridepensioen.

Het belang van het diensttijdoverzicht van het ABP

Als ik voor een klant aangifte moet doen voor de inkomstenbelasting, waarbij ik zie dat deze klant (ook) een pensioenuitkering geniet van het ABP, dan is het eerste wat ik doe is het opvragen van het diensttijdoverzicht van het ABP. Daaruit kun je al snel afleiden of iemand al dan niet een overheidsdienstbetrekking heeft vervuld. Daarbij komt mijn kennis van het bestuursrecht, ook wel administratief recht genoemd en regelend de relatie tussen overheid en burger, mij goed van pas.

Dat niet elke adviseur dit doet c.q. over deze kennis beschikt bleek mij recentelijk nog maar weer eens. In korte tijd passeerden via een door mij geplaatst artikel en via lezersvragen en antwoorden in Thailandblog een aantal zaken de revue, waaruit bleek dat de betreffende belastingadviseurs ten onrechte een ABP-pensioen hadden gekwalificeerd als overheidspensioen en dus ook na emigratie belast in Nederland. Overigens is dit een jaarlijks terugkerend verschijnsel. Meestal gaat het daarbij om:

1. voormalige leerkrachten van het bijzonder onderwijs;
2. ABP-deelnemers, die gewerkt hebben bij een op het behalen van winst gericht overheidsbedrijf (artikel 19, lid 2, van het Verdrag);
3. ABP-deelnemers, die gewerkt hebben voor een semi-overheidsorganisatie.

Of dit nu een kwestie is van gemakzucht of onwetendheid van deze adviseurs kan ik natuurlijk moeilijk beoordelen. Overigens liggen gemakzucht en onwetendheid in dit geval wel erg dicht bij elkaar. Gemakzucht leidt immers nogal gauw tot onwetendheid.

Tot slot

Geniet jij (ook) een pensioenuitkering van het ABP en twijfel je eraan of dit pensioen wel op de juiste wijze wordt belast, neem dan gerust contact met me op via: [email protected]. Wellicht kan ook jij duizenden euro’s per jaar besparen, zoals ik dikwijls bij klanten tegenkom. En als het dan om meerdere jaren gaat dan kun je vanaf 2016 nog een verzoek indienen bij de inspecteur om ambtshalve herziening van de over die jaren ontvangen definitieve aanslagen. Bij een van m’n klanten ging het enkele jaren geleden daarbij al om een terug te ontvangen bedrag aan onverschuldigd betaalde inkomstenbelasting van rond de € 30.000. En ook nu weer doet zich hetzelfde feit voor. Als je zo’n bedrag vervolgens als spaargeld inbrengt in Thailand en daarvan het hele jaar kunt leven dan hoef je verder geen Personal Income Tax meer te betalen omdat het inbrengen van spaargeld zich dan van jaar tot jaar herhaalt.

Lammert de Haan, fiscalist (gespecialiseerd in internationaal belastingrecht en sociale verzekeringen).

ฉันไม่สามารถทำให้สวยงามขึ้น