Van welk land ben jij fiscaal inwoner?

(JPstock / Shutterstock.com)

Doorgaans dient dit vraagstuk zich aan bij een verzoek om vrijstelling voor de inhouding van loonheffing/loonbelasting t.z.v. een privaat pensioen en slechts een enkele keer na het indienen van een aangifte voor de inkomstenbelasting.

Dit speelt met name als je niet op de reguliere wijze d.m.v. een recente aangifte met een bijbehorende aanslag voor de Personal Income Tax (hierna: PIT) of door een Verklaring belastingplicht woonland (het Thaise formulier R.O.22) kunt aantonen dat je fiscaal inwoner bent van Thailand. Alsdan is het de vraag hoe je dit dan wel aantoont. Maar zelfs al beschik je over een van de genoemde documenten kan de inspecteur nog altijd roet in het eten gooien en je aanmerken als fiscaal inwoner van Nederland, zoals zal blijken. Wees daar beducht op.

 Navolgend besteed ik aandacht aan een aantal fiscaal-juridische aspecten die aan dit vraagstuk kleven. Daarin zal ik tevens aandacht besteden aan de jurisprudentie.

 In de meeste gevallen zal het aantonen van het zijn van fiscaal inwoner van Thailand niet op al te grote problemen stuiten, maar herken jij je in een van de rechterlijke uitspraken, waarbij belanghebbende werd aangemerkt als fiscaal inwoner van Nederland, hoed je dan voor de mogelijke gevolgen welke kunnen voortvloeien uit een verzoek om vrijstelling als je verzoek mocht worden afgewezen.

En denk vooral niet dat je met de stempels in je paspoort, aantonende een verblijf in Thailand gedurende meer dan 180 dagen in een belastingjaar (is kalenderjaar), zomaar even vrijstelling kunt verkrijgen voor de inhouding van loonbelasting over je privaat pensioen, wat ik van tijd tot tijd tegenkom in Thailandblog. Niets is minder waar en kan je duur komen te staan. Dit soort misleidende berichten horen dan ook niet thuis in Thailandblog. Zij schaden haar betrouwbaarheid (zonder dat de redactie van Thailandblog daar overigens iets aan kan doen).

Van welk land ben jij fiscaal inwoner?

Meerdere keren heb ik aandacht besteed aan het vragen van vrijstelling en de te volgen procedure, mocht je niet de beschikking hebben over een recente aangifte met bijbehorende aanslag voor de PIT of een recente Verklaring belastingplicht woonland. Vandaar dat ik in deze bijdrage de procedurele kant verder links laat liggen. Maar meer dan wat ik de vorige keren heb gedaan zal ik nu aan de hand van de jurisprudentie extra aandacht besteden aan de valkuilen welke je op je weg kunt tegenkomen.

Zoals reeds gesteld zal in de meeste gevallen het aantonen van het zijn van fiscaal inwoner van Thailand niet op al te grote problemen stuiten, maar kom je na het lezen van dit artikel tot de conclusie dat je mogelijk niet in aanmerking komt voor de genoemde vrijstelling, laat zo’n verzoek dan ook achterwege en zoek de moeilijkheden niet op. Bij een afwijzing is de kans groot dat je ook niet meer door middel van het doen van aangifte de ingehouden loonbelasting ter zake van je privaat pensioen terug kunt vragen. Je hebt dan de aandacht op je gevestigd en staat dan geregistreerd als fiscaal inwoner van Nederland.

Eventueel ten onrechte ingehouden premie volksverzekeringen en de bijdrage Zorgverzekeringswet kun je uiteraard nog wel terugvragen.

De regeling met betrekking tot de fiscale woonplaats in het Verdrag Nederland-Thailand

De regeling met betrekking tot de fiscale woonplaats is te vinden in artikel 4 van het Verdrag. Dit artikel vangt aan met:

“Artikel 4. Fiscale woonplaats

1 Voor de toepassing van deze Overeenkomst betekent de uitdrukking “inwoner van een van de Staten” iedere persoon die, ingevolge de wetgeving van die Staat, aldaar aan belasting is onderworpen op grond van zijn woonplaats, verblijf, plaats van leiding of enige andere soortgelijke omstandigheid.”

Je geniet inkomen vanuit Nederland. Deze inkomsten zijn in principe in Nederland aan inkomstenbelasting onderworpen.

Om vervolgens onder de werking van het Verdrag te vallen moet je kunnen aantonen dat je ook in Thailand ingevolge de Thai Revenue Code onbeperkt aan belasting onderworpen bent. En dat is het geval, als je daar in een belastingjaar (is kalenderjaar) gedurende meer dan 180 dagen je woon- c.q. verblijfplaats hebt. Deze meer dan 180 dagen hoeven niet aaneengesloten te zijn.

Het bewijs van onbeperkte belastingplicht in Thailand toon je op de meest eenvoudig manier aan met de stempels in je paspoort. Geef daarop nog wel even een toelichting met vermelding van aankomst- en vertrekdata en je reisbestemming. Deze stempels zijn nl. niet altijd even duidelijk.

Met deze stempels heb je tot zover slechts aangetoond dat je onbeperkt belastingplichtig bent in Thailand, maar nog niet van welk land je fiscaal inwoner bent en daar gaat het in feite om. Om dit laatste vast te stellen dienen de zgn. ‘tiebreaker bepalingen’ van artikel 4, lid 3, van het Verdrag.

De tiebreaker bepalingen

Ben je zowel in Nederland als in Thailand (onbeperkt) aan belasting onderworpen (je voldoet dus aan artikel 4, lid 1, van het Verdrag) dan geeft artikel 4, lid 3, (voor zover hier van belang) aan van welk land je geacht wordt fiscaal inwoner te zijn (en ook in deze volgorde):
a.   van de Staat waar je een duurzaam tehuis tot je beschikking hebt;

1. indien je in beide Staten een duurzaam tehuis tot je beschikking hebt, word je geacht inwoner te zijn van de Staat waarmee je persoonlijke en economische betrekkingen het nauwst zijn (middelpunt van de levensbelangen);
   c.   indien niet kan worden bepaald in welke Staat je het middelpunt van je levensbelangen hebt, of indien je in geen van de Staten een duurzaam tehuis tot je beschikking hebt, word je geacht inwoner te zijn van de Staat waar je gewoonlijk verblijft.

Toelichting op artikel 4, lid 3, van het Verdrag – de meest eenvoudige situatie

Je bent uitgeschreven uit Nederland en hebt hier geen duurzaam tehuis meer tot je beschikking. In Thailand huur je een huis. In dat geval wordt het al heel gemakkelijk om aan te tonen dat je fiscaal inwoner bent van Thailand: je stuurt het huurcontract en bewijzen van huurbetalingen (minimaal 6 maanden in het belastingjaar) en betalingen voor levering van water en energiekosten op. Een ‘huisboek’ (Tabiaan baan) kan nog als aanvullend bewijs dienen. Een eigendomsakte van een appartement zou natuurlijk het perfecte middel zijn.

Dit moet in principe voldoende zijn, tenzij er complicaties optreden, waarover hierna meer.

De tiebreaker bepalingen en de valkuilen

Nadat je hebt aangetoond dat je als inwoner ook onder de werking van de Thaise fiscale wetgeving valt (art. 4, lid 1, van het Verdrag) en je dus ‘toegelaten’ wordt tot de verdere bepalingen van artikel 4, moet je de tiebreaker bepalingen doorlopen in de volgorde zoals aangegeven in artikel 4, lid 3, van het Verdrag, om te bepalen van welk land je fiscaal inwoner bent.

Deze volgorde is (kort samengevat en voor zover hier van belang):

1. Waar heb je een duurzaam tehuis tot je beschikking?
2. Waar bevindt zich het middelpunt van jouw levensbelangen?
3. Waar verblijf je gewoonlijk?

Biedt hindernis 1 al uitsluitsel dan komt de rest niet meer aan bod.

Ad 1. Je verblijft in Thailand in een luxe hotel met zwembad, sauna en alles wat je maar zou willen wensen of je huurt daar een kamer, een tijdelijke andere volwaardige woonruimte of je trekt in bij je vriend of vriendin (iets wat vaak voorkomt binnen mijn praktijk). In Nederland beschik je over een royaal grachtenpand in Amsterdam of een appartement, zeshoog achter in Rotterdam.

Jouw fiscale woonplaats is gelegen in Nederland en enkel Nederland heft over jouw privaat pensioen. De stempels in je paspoort dienen louter als souvenir!

Als vereiste geldt dat de woning de belastingplichtige permanent als tehuis feitelijk ter beschikking staat en dus niet incidenteel voor bepaalde doeleinden en/of voor korte duur. HR 3 oktober 2003 (ECLI:NL:HR:2003:AL6962)

Ook een argument dat je weliswaar in Nederland de beschikking hebt over een duurzaam tehuis maar dat je er (ook gezien de stempels in je paspoort) nooit verblijft, biedt geen redding: de woning blijft kwalificeren als ‘duurzaam tehuis’. Jouw fiscale woonplaats blijft gelegen in Nederland. Conclusie AG bij ECLI:NL:HR:2006:AV1261.

Dit kan pas anders uitpakken als je ook in Thailand de beschikking hebt over een duurzaam tehuis. In dat geval moeten we verder spitten. Zie daarvoor het hierna gestelde onder ad 2.

Enig soelaas zou nog kunnen bieden het feit dat je de woning in Nederland langdurig hebt verhuurd, waardoor hij niet direct zou kunnen worden betrokken bij terugkeer in Nederland. Conclusie AG bij ECLI:NL:HR:2006:AV1261.

Overigens is het absoluut niet noodzakelijk dat het duurzaam tehuis ook eigendom is van de belastingplichtige. Ook woningen in eigendom van bijvoorbeeld kinderen, ouders, of ondergebracht in een BV, APV of SPF kunnen als duurzaam tehuis worden aangemerkt. Wees hier beducht op.

Mocht je bijvoorbeeld je woning in Nederland hebben verkocht aan je in Nederland wonende zoon, dan kun je er welhaast zeker van zijn dat de inspecteur jou als fiscaal inwoner van Nederland aanmerkt: je hebt hier een duurzaam tehuis tot je beschikking. Dit hoeft niet te rusten op een (zakelijk of persoonlijk) recht. Daarnaast heb je ook nog een persoonlijke betrekking met Nederland, nl. in de persoon van je zoon.

Dat overkwam een naar Spanje geëmigreerd echtpaar met een in Nederland wonende zoon. (ECLI:NL:HR:2003:AL6962).

Daarbij veronderstelde de inspecteur zelfs dat het echtpaar ook in Spanje wel de beschikking zou hebben over een duurzaam tehuis. Doorslag gaven echter hun persoonlijke en economische betrekking met Nederland. Zowel de Rechtbank Den Haag, het Hof Den Haag als uiteindelijk ook de Hoge Raad steunden hem hierin.

Vervolgens hoeft de inspecteur niet aan te tonen dat de band met Nederland sterker is dan die met het woonland. Zie o.a.: HR 21 januari 2011 (ECLI:HR:2011:BP1466).

Ad 2. Je hebt zowel in Thailand als in Nederland een duurzaam tehuis tot je beschikking. In Nederland wonen jouw (ex-)partner en jullie kinderen in dat huis (er moet toch iemand voor de tuin zorgen tijdens jouw afwezigheid). Het middelpunt van jouw levensbelangen is gelegen in Nederland. Verdrags-technisch ben je fiscaal inwoner van Nederland. Ook nu weer doen de stempels in je paspoort er niet toe.

Mocht je samen met je partner naar Thailand zijn geëmigreerd maar waarbij een van jullie kinderen met zijn of haar gezin in jullie huis in Nederland woont dan is er wellicht sprake van een duurzaam tehuis in Thailand en in ieder geval ook in Nederland. Vervolgens geven de persoonlijke en economische betrekkingen met Nederland de doorslag en worden jullie dus aangemerkt als fiscaal inwoner van Nederland.

Ad 3. Je bent ongehuwd en hebt officieel in Nederland ook geen kinderen. Hetzelfde doet zich voor in Thailand. Je hebt zowel in Nederland als in Thailand niet de beschikking over een duurzaam tehuis. Pas dan wordt je geacht inwoner te zijn van de Staat waar je gewoonlijk verblijft.

Pas dan en als je al niet gestruikeld bent bij de hindernissen ad 1 en ad 2, kun je doormiddel van o.a. de stempels in je paspoort aantonen waar je gewoonlijk verblijft en van welke Staat je dus fiscaal inwoner bent.

De rol van de inspecteur nader toegelicht

Als jij je in Nederland hebt laten uitschrijven terwijl de inspecteur van mening is dat jij nog steeds fiscaal inwoner bent van Nederland, dan zal hij dat moeten bewijzen, tenzij de bewijslast, als meest gerede partij, op jou rust. De inspecteur dient dan feiten en omstandigheden te stellen en aannemelijk te maken, waaruit volgt dat de fiscale woonplaats in Nederland is gelegen.

Daartoe heeft hij een uitgebreid draaiboek tot z’n beschikking met de nodige stroomdiagrammen en rechterlijke uitspraken. In veel gevallen zal hij echter met het invullen van slechts een bladzijde van dit draaiboek al kunnen volstaan.

Als jij bijvoorbeeld niet hebt kunnen aantonen dat jij in Thailand een duurzaam tehuis tot je beschikking hebt (je woont bijvoorbeeld in bij je/een vriend of vriendin), terwijl dat wel het geval is in Nederland, dan is de inspecteur gauw klaar met jou: hij merkt jou aan als fiscaal inwoner van Nederland, met alle gevolgen van dien. In het aanhouden van je huis in Nederland schuilt een risico en toch komt dat voor onder het mom van: “Je weet maar nooit …………………”.

De rol van de inspecteur is mogelijk uitgespeeld als jij op grond van je woonplaats ook daadwerkelijk in de belastingheffing in Thailand bent betrokken als onbeperkt belastingplichtige. Dan wordt in principe het fiscaal inwonerschap van Thailand aangenomen (ECLI:NL:HR:2006:AR5759), tenzij de inspecteur aannemelijk maakt dat:

• het oordeel van de Thaise fiscus is gebaseerd op onjuiste of onvolledige gegevens of
• de heffing niet in redelijkheid op enige regel van het Thaise recht kan zijn gestoeld.

Tot slot

Er zijn best wel kritische kanttekeningen te plaatsen bij enkele aangehaalde arresten van de Hoge Raad. Zo is het bijv. de vraag hoe het standpunt van de Hoge Raad dat niet aangetoond behoeft te worden dat de band met Nederland sterker is dan die met het woonland, zich verhoudt tot de verdragsbepaling dat, indien je in beide Staten een duurzaam tehuis tot je beschikking hebt, je geacht wordt fiscaal inwoner te zijn van de Staat waarmee je persoonlijke en economische betrekkingen het nauwst zijn. Dit laatste vraagt m.i. toch op z’n minst om het aanbrengen van een graduatie. Maar, hoe dat ook zij, we hebben tot nu toe wel te maken met deze rechtsopvatting.

Lammert de Haan, fiscalist (gespecialiseerd in internationaal belastingrecht en sociale verzekeringen).

Enkel voor vragen m.b.t. jouw persoonlijke en dus vertrouwelijke situatie en waarbij je gewend bent om onder je echte naam te schrijven, kun je contact met mij opnemen via: [email protected]. Voor het overige geldt: reageer uitsluitend op Thailandblog!