De keerzijde van emigreren naar Thailand
De afgelopen jaren heb ik tijdens mijn bezoek aan Thailand met vele expats en pensionado’s gesproken. Zowel de voordelen als de nadelen van een emigratie kwamen aan de orde.
Meestal komt het bekende rijtje voorbij zoals cultuurverschillen, financiën, relatieproblemen, huisvesting, visumperikelen, etc. Sommige gesprekken waren zeer openhartig en gaven inzicht in de problemen die het wonen in Thailand met zich meebrengt, zoals alcoholisme, verveling, eenzaamheid en heimwee. In dit artikel gaat het over de nadelen van emigreren naar Thailand.
Nederlanders in het buitenland: 20 jaar eerder dood
Al eerder schreef de Wereldomroep een artikel dat veel stof deed opwaaien. In de kop stond dat Nederlanders in het buitenland 20 jaar eerder dood gaan. Uit een onderzoek bleek dat de kans dat Nederlanders in Zuidoost-Azië overlijden negen keer groter is dan in eigen land. Belangrijkste doodsoorzaken in het buitenland zijn hart- en vaatziekten en ongelukken. De gemiddelde leeftijd waarop een Nederlander buiten de landsgrenzen overlijdt is 56,1 jaar, in Nederland is dat 76,4 jaar. (bron: het Havenziekenhuis in Rotterdam).
In een later artikel van de Wereldomroep werd deze uitspraak enigszins genuanceerd. De registratie van de oorzaken van overlijden bleek onvoldoende.
Het hoge sterftecijfer werd in een tweede artikel over dit onderwerp onder andere in verband gebracht met zelfdoding. Verrassend was bijvoorbeeld dat zelfmoord in het buitenland de doodsoorzaak was in 5 procent van de sterfgevallen (in Nederland is dat tussen de 1 – 1,5%).
Alcoholisme
Hoewel er naar mijn weten geen onderzoekscijfers beschikbaar zijn over dit probleem onder emigranten, zou je op basis van je eigen waarneming en gesprekken een aantal voorzichtige conclusies kunnen trekken. Je zou kunnen stellen dat er stevig gedronken wordt in Thailand. Sommige farang trekken om 10.00 uur ’s ochtends al het eerste blikje bier open en dat is dan zeker niet de laatste. De belangrijkste reden hiervoor is meestal verveling.
Omdat de pakkans klein is en de boetes laag stappen nogal wat farang in de auto met flink wat alcohol achter de kiezen. De kans op een (dodelijk) ongeluk neemt daarmee flink toe.
Verveling
De meest gehoorde klacht onder farang in Thailand is toch wel verveling. Nu zullen een aantal dit met stelligheid ontkennen omdat de familie in het thuisland ook meeleest en men vooral het beeld van het paradijselijk Thailand hoog wil houden. Echter er is een keerzijde aan deze medaille.
Heimwee
Een ander probleem is heimwee. “Ik mis Nederland niet, nee hoor!”. Wanneer iemand dat zo benadrukt speelt er meestal iets. Vaak is dan het tegenovergestelde het geval. Heimwee is een normale emotie die hoort bij een dergelijke grote stap. In het begin zie je alles door een roze bril maar na enige tijd komt de harde werkelijkheid. Je mist de vertrouwdheid van je oude leven en je sociale contacten. Dan kunnen eenzaamheid en verveling je parten gaan spelen.
Eenzaamheid
Eenzaamheid is niet te onderschatten probleem. Je kunt een heel Thais gezin in je huis hebben maar je toch eenzaam voelen. Saskia Zimmermann (psychologe en emigratieconsulente) schrijft daar het volgende over: “Je kunt na je emigratie vele kennissen en zelfs een paar vrienden gemaakt hebben, en toch diep in je hart het gevoel hebben dat je de echte verbinding nog mist. Je kunt in een prachtig huis wonen en bij wijze van spreken elke weekend spectaculaire tochten ondernemen, en toch er van balen dat er niemand is bij je echt je hart kunt uitstorten. Je vrouw kan een schat zijn, maar zij kan niet je beste vriend vervangen noch de volleybalclub waar je lid van was, noch de buurman met wie je even over voetbal kon praten.
Ieder mens heeft behoefte aan verbinding met anderen. Niet allemaal in dezelfde mate, dat is zeker. Maar zonder voldoende verbinding met anderen, kunnen we vereenzamen. Het is belangrijk om deel uit te maken van een gemeenschap, in de figuurlijke zin van het woord. Deze aspecten kunnen in belangrijke mate bijdragen aan het gevoel thuis te zijn.
Eenzaamheid is het ervaren van een leegte in je leven. De contacten met andere mensen hebben niet de frequentie of de diepte die je graag zou willen. En dat doet pijn. Dat geeft een gevoel van gemis. Eenzaamheid na emigratie heeft ook veel te maken heeft met het gebrek aan verbinding met de wereld om je heen. Je voelt je afgesneden van de wereld. Je mist je dierbaren uit Nederland. Je mist ook de vertrouwdheid met de dingen om je heen.
Soms komen we er bij emigratie pas achter hoe verbonden we waren met onze omgeving en hoe die vertrouwdheid ons houvast gaf en veiligheid. En eigenlijk is het heel logisch dat datgene wat je in Nederland in al die jaren hebt opgebouwd, niet zomaar vervangen kan worden.”
Taboe
Over de problemen waar emigranten tegen aanlopen wordt niet gemakkelijk gesproken. Voor velen is het een taboe om te bekennen dat een emigratie niet helemaal aan de verwachting voldoet. Mocht je van plan zijn om een dergelijk stap te zetten, bedenk dan dat je te maken kunt krijgen met de genoemde problemen. Stel het niet mooier voor dan het is, blijf realistisch en verbrand niet direct alle schepen achter je zodat je eventueel nog terug kunt.
Bronnen:
- Neveneffecten van emigratie: eenzaamheid en verveling
- Nederlanders in buitenland gaan 20 jaar eerder dood
- Nederlanders in het buitenland gaan eerder dood (2)
Over deze blogger
-
Bekend als Khun Peter (62), woont afwisselend in Apeldoorn en Pattaya. Al 14 jaar een relatie met Kanchana. Nog niet gepensioneerd, heb een eigen bedrijf, iets met verzekeringen. Gek op dieren, vooral honden en een liefhebber van goede muziek.
Genoeg hobby's, maar helaas weinig tijd: schrijven voor Thailandblog, fitness, gezondheid en voeding, schietsport, ouwehoeren met vrienden en nog wat eigenaardigheden.
Mijn motto:"Maak je niet te druk, dat doen anderen wel voor jou".
Lees hier de laatste artikelen
Gezondheid17 november 2024Waarom is vezelrijk voedsel zo belangrijk voor je gezondheid?
Gezondheid15 november 2024Is het ouderdom of Alzheimer?
Gezondheid10 november 2024Wat is de ORAC-score en waarom is het goed voor je gezondheid
Gezondheid8 november 2024Vitamine D blijkt mogelijk effectief tegen insulineresistentie
Ik heb geen statistische gegevens, maar dat geëmigreerde Nederlanders 20 jaar eerder overlijden dan wanneer ze in het eigen land waren gebleven, lijkt me hoogst onwaarschijnlijk. Als ik in Hua Hin om me heen kijk bij de Nederlandse Vereniging zouden deze mensen in Nederland hoogbejaard worden? De meeste Nederlanders die emigreren, zijn al boven de 60.
Het wordt een ander verhaal als je de vakantiegangers er bij betrekt. Thailand is voor Engelsen bijvoorbeeld het meest dodelijke vakantieland. Drank. geen helm en dan op een dikke motor scheuren. Ook doen vakantiegangers vaak mee aan gevaarlijke excursies in de jungle, met quads, jetski’s en bergbeklimmen. Omdat ze de regels niet kennen, raken ze vaker betrokken bij vechtpartijen.
Deze cijfers zijn al een keer eerder genoemd en volgens mij reageerde Hans toen ook al. Mijns inziens volkomen terecht. Geen kritiek op Peter, want hij citeert slechts cijfers uit een officieel rapport, maar het lijkt me wel heel erg stug dat de gemiddelde sterfteleeftijd op 56 jaar ligt. Ik begrijp best dat het percentage zelfmoorden en ongelukken in het buitenland groter is, maar dat aantal kan niet zo groot zijn dat het een gapend gat van 20 jaar verschil veroorzaakt, lijkt mij. Hans noemt de vereniging in Hua Hin. Ik heb begrepen dat ook de vereniging in Bangkok nogal grijs is. Zou het kunnen dat mensen die op latere leeftijd emigreren niet zijn meegeteld?
Als het toch waar is, dan zou ik daar twee redenen voor kunnen verzinnen:
1. Wellicht gaan veel mensen op hoogbejaarde leeftijd weer terug gaan naar Nederland, waardoor uit de cijfers niet blijkt dat ze het emigratieavontuur hebben overleeft.
2. Ik denk dat veel mensen al met een slechte gezondheid naar het buitenland gaan. Iemand die fysiek of mentaal iets mankeert, zoekt vaak zijn heil in het buitenland in een land waar het warm weer is en het leven minder druk met zich meebrengt. Toen ik een vriend op Koh Samui opzocht, legde hij me uit wat er met de andere farang die om hem heen woonden ‘aan de hand was’. Bijna allemaal hadden ze wel iets.
Of de cijfers wel of niet waar zijn, dat de levensstijl van vele farang hen meer kwaad dan goed doet, staat wel vast. Voor velen geldt: Thailand maakt meer kapot dan je lief is.
Niet nodig om zo serieus op dat verschil van 20 jaar in te gaan, aangezien in het artikel al de onbetrouwbaarheid van de onderzoek data wordt genoemd. Het was idd een zeer ongeloofwaardig resultaat van onderzoek.
Voor velen ook niet.
Toen ik mij voorbereidde op mijn emigratie naar Thailand las ik ergens, dat als je voor langere tijd naar Thailand gaat, je je 10 jaar jonger voelt. Als je er echt gaat wonen wordt dat zelfs 20 jaar jonger. Ik ben het daarmee eens, zo voel ik mij als 66-jarige ook en bij bepaalde activiteiten(!) denk ik wel eens, he joh, je bent de jongste niet meer.
Van verveling of vereenzaming is bij mij (nog) geen sprake, maar als ik mijn meest Engelse vrienden hier met elkaar hoor teuten, denk ik best wel eens aan een leuke kroeg met vrienden in Nederland.
Wat er in het verhaal van Peter staat over verveling en vereenzaming klopt volgens mij wel. Je moet veel onbekende aspecten en bezwaren overwinnen, zeker als je nog nooit buiten Europa geweest bent. Het leven is hier echt anders.
Belangrijk is volgens mij ook het hebben van een hobby. Er zijn mogelijkheden genoeg, denk aan sport, golfen, darten, badmintonnen, tennissen, fitness of voor mijn part amuletten of postzegels sparen. Mijn hobby is hier het poolbiljarten, het spelen zelf en het organiseren van toernooien. Daarbij is dan later het schrijven voor thailandblog.nl bijgekomen. Beide hobby’s geven erg veel voldoening en houden mij van de straat..
Ik denk dat Peter’s waarnemingen gebaseerd zijn op Pattaya, waar het denk ik nog een graadje erger gesteld is dan in de rest van Thailand. Toch denk ik dat het in het algemeen op Thailand als geheel van toepassing is. Het probleem is dat er een enorm verschil is tussen vakantie en emigreren. Veel mensen (lees: vrijgezelle mannen) besluiten naar Thailand te verhuizen omdat het een paradijs lijkt. Mooi weer, mooie stranden, mooie meiden. Geen slechte combinatie en velen lijkt het wel wat om het tweede deel van hun leven hier te slijten. Alles gaat echter vervelen, ook ieder avond naar de kroeg gaan en omringt zijn door gewillige dames. Maar als je verder niets anders te doen hebt, vind je jezelf toch bijna iedere avond aan de bar terug. Vaak leidt dat tot financiele problemen, want toen je naar Thailand ging, had je niet begroot dat je het echt iedere avond op een zuipen zou zetten. Een weg terug is er echter niet, want je bent al op leeftijd en in Nederland een baan vinden gaat niet meer lukken, als je er al zou kunnen aarden. Fysiek en geestelijk ga je achteruit en kwijn je weg in eenzaamheid. Overigens geldt het scenario niet alleen voor pensionados. Ik heb jonge mensen om me heen gezien die verslaafd raken aan coke en gokken. Om de een of andere reden raken velen in Thailand de draad van hun leven kwijt.
Zelf kan ik eerlijk zeggen dat ik het na 4 jaar nog steeds zeer goed naar mijn zin heb en nooit denk aan een terugkeer. Belangrijk is dat ik een full time baan heb. Daardoor heb ik meer te doen dan in de kroeg hangen en als het dan weekend is, kan ik ook echt genieten van de vrije tijd. Ik kijk al uit naar het aankomende lange weeekend. Daarnaast heb ik het geluk dat sporten een grote passie is en dat er in Bangkok een hele leuke expat voetbalcompetitie is. Daardoor leerde ik binnen een maand al veel leuke mensen kennen. Een heel ander slag mensen dan de figuren die je vaak tijdens het uitgaan tegen komt. Ik heb weinig blijvende sociale contacten over gehouden aan mijn vele horecabezoeken.
Ik mis Nederland bijna nooit. Heel soms mis ik het tennissen op gravelbanen (en het bijbehorende sociale aspect) en het toeren op de motor. Ik onderhoud contact met familie en vrienden via skype en email. Toch ga ik eens in de 2 jaar terug naar Nederland en ben van plan om dat te blijven doen. Niet omdat ik zo graag twee of drie weken in Nederland ben (ik zou mijn vakantiedagen best willen gebruiken om weer eens door wat andere landen te reizen), maar omdat ik de band met mijn vrienden in Nederland wil onderhouden. Misschien ga ik toch ooit weer eens terug naar Nederland en koester de sociale contacten die ik daar had/heb. De bezoeken aan Nederland bevestigen wel de juistheid van mijn keuze. Mijn vrienden zijn allemaal in de huisje-boompje-beestje fase en hun leven doet mij wat te saai aan. Leuk om weer even bij te praten en een biertje te drinken, maar ik stap weer graag op het vliegtuig terug naar huis (=Bangkok). Never a dull moment in Bangkok. Toch moet ik aan de andere kant ook zeggen dat ik een wat diepere vriendschap hier af en toe wel mis. In Nederland heb ik veel vrienden waar ik echt mee kan lezen en schrijven. Hier heb ik ook best aardig wat sociale contacten, maar het is toch oppervlakkiger. Dat is het enige nadeel voor mij. Je moet maar net iemand tegen het lijf lopen waarmee je precies op dezelfde golflengte zit.
Indien er mensen zijn die dit blog lezen en nadenken over emigratie naar Thailand, dan wil ik ze op het hart drukken dat ze hier iets zullen moeten vinden dat ze bezig houdt. Je moet ’s ochtends een reden hebben om je bed uit te stappen, zoals werk of hobby. Waar je ook leeft, balans is belangrijk. Het helpt bovendien als je een flexibele persoonlijkheid en zelfdiscipline hebt. Permanent doen alsof je op vakantie bent, gaat ook vervelen. Echt waar 😉
Goed verhaal Maarten, maar waarom in vredesnaam is het in Pattaya nu weer een graadje erger?
Ik ben er niet vaak geweest, vandaar dat mijn bewering gepaard ging van de woorden ‘denk ik’. Pattaya heeft de reputatie dat er relatief veel aan lager wal geraakte buitenlanders wonen. Daar doelde ik op, beseffend dat dit zeker niet voor iedere buitenlander in Pattaya geldt. Ik ken zelf mensen die in of vlakbij Sin City (die bijnaam heb ik niet verzonnen) wonen en blakend van gezondheid een prettig sociaal leven lijden,…pardon, leiden 😉
Peter, misschien hier een blog beginnen voor de Thai: http://www.hollandblog.co.th. Kunnen wij ook eens wat meer te weten komen over wat de Thaise dames van ons vinden, al weet ik niet of ik in die spiegel durf te kijken 🙂
Hallo Jan. Een baan vinden is niet makkelijk. Dat zul je denk ik hier ter plekke moeten zien te regelen. Ik ben zelf op de bonnefooi naar Thailand gekomen om te kijken hoe het me zou bevallen. Na een half jaar heb ik wat open sollicitaties verstuurd naar bedrijven in de branche waarin ik al 9 jaar ervaring had. Inmiddels ben ik aan mijn tweede baan bezig. Ik ken ook anderen die zonder baan gekomen zijn en hier nu een baan hebben die genoeg verdient om prettig te leven en ook nog wat opzij te zetten voor later. Het is belangrijk om bepaalde specialistische ervaring of kwaliteiten te hebben. Daarnaast spelen doorzettingsvermogen en geluk een grote rol. Als je hier al wat langer zit en contacten hebt opgebouwd, wordt de kans groter dat je via je netwerk aan een baan komt. Ik heb nog geen goede arbeidswebsites voor farang gevonden. Op de Thaise sites wordt vaak niet vermeld dat alleen Thai in aanmerking komen, terwijl dat dan wel zo is. Dan solliciteer je dus voor….uuh, heb je een korte achternaam? 🙂 Om een indruk te krijgen van het soort banen dat voor buitenlanders beschikbaar is, adviseer ik je om op het expat forum van thaivisa.com te kijken. Je zult zien dat er redelijk wat vraag is in IT/internet en sales. Je zou kunnen beginnen met les geven en van daaruit verder kijken. Succes.
Ik herken heel veel in het verhaal van Maarten. Zeer realistisch. Werk hier is ook gewoon werk. En geen korte broek boven de 30 graden of een dagje vrij nemen vanwege het mooie weer 😉 En een hoop geduld hebben met het werken met Thais – je moet alles voorkauwen en je kan nauwelijks echte verantwoordelijkheid delegeren.
De weekends en vakanties zijn het allemaal waard. Sport, ontspanning, lekker eten…daar doen we het uiteindelijk allemaal voor. Ben ook niet vies van een biertje en een feestje, maar als ik 2 x in de maand eens flink ga stappen is het veel. De notoire bargangers die ik dan tegenkom lijken me trouwens niet echt gelukkig.
Daar ben ik alweer :). De cijfers van het genoemde onderzoek intrigeerden me. Ik ben zelf onderzoeker en heb daardoor een goede neus ontwikkeld voor onzin-onderzoeken, en daar zijn er helaas maar al te veel van. Bovendien heb ik tussen kerst en nieuwjaar altijd weinig zin om te werken (ik ben vast niet de enige) en besloot ik op werk even te googlen om wat meer over de cijfers te weten te komen. De conclusies die Peter weergaf, vond ik ook terug op de site van het Havenziekenhuis. Geen blaam richting Peter dus. Je zou ervan uit moeten kunnen gaan dat zo’n ziekenhuis zich op gedegen onderzoek baseert.
Kritiek richting de onderzoekster lijkt me wel op zijn plaats. Arina Groenheide heeft namelijk haar cijfers bij elkaar geschraapt door, bij gebrek aan betere data, aan 1800 huisartsen informatie te vragen over patienten die in het buitenland zijn overleden. Zodoende komt ze aan haar cijfers. Ze maakt geen onderscheidt tussen mensen die op reis overlijden of mensen die geemigreerd zijn. Ze lijkt er niet bij stil te staan dat veel mensen die emigreren geen contact meer met hun Nederlandse huisarts hebben. Daarnaast is het bekend dat mensen relatief vaak sterven op vakantie, vanwege stress en grotere kans op ongelukken tijdens typische vakantie activiteiten. Ze zou dus een onderscheid moeten maken tussen vakantiegangers en mensen die wonen in het buitenland. Die twee groepen mag je volgens mij in zo’n onderzoek niet op een hoop gooien.
Op een Engelstalige website wordt Groenheide geciteerd: “Family doctors do not actually register the deaths of patients separately who die abroad. But as it is out of the ordinary for a patient to die abroad, they were able to answer our questions from their experience. The target group for our survey includes Dutch travellers, pensioners, people who spend the winters in warm countries and expats who leave the country for a couple of years and stay in contact with their doctors.” Niet echt een betrouwbare registratie, vind ik.
Ook deinst de onderzoekster niet terug voor wat ongefundeerde slagen in de lucht: “One possible reason why more Dutch men than women die abroad could be because they are less careful.” Is dit een verwijzing naar de Nederlandse man in Thailand? 🙂
En van de volgende conclusie ben ik ook niet onder de indruk: “According to the research, the risk of dying in Belgium is lowest (0.028 fatalities per 100,000) and highest in Kenya (12.18 per 100,000).” Zal ze over een paar jaar, als de vergrijzing in Nederland op zijn top is en de bejaarden bij bosjes omvallen, waarschijnlijk gaan roepen dat het levensgevaarlijk is om in Nederland te wonen. Het logische advies zal dan zijn om te emigreren.
Met haar eindconclusie ben ik het dan ook niet eens: “The research means we can adjust the advice we give people for certain regions and countries. It makes it possible for us to better assess the risks to travellers and expats abroad, which is good.” Om nuttige conclusies te kunnen trekken zullen daadwerkelijke sterftecijfers in den vreemde betrouwbaarder geregistreerd moeten worden en moet er rekening worden gehouden met het verschil in profiel van vakantiegangers, expats en thuisblijvers wat betreft leeftijd en gezondheid.
Kortom: Nederlanders in Thailand, laat je niet bang maken. Vrees niet voor je 56e verjaardag en pluk de dag. Alvast een gezond 2012 toegewenst 🙂
In het tweede artikel over dit onderwerp blijkt al dat de cijfers van het havenziekenhuis onnauwkeurig zijn. Er is geen goede registratie. Men kon de groepen niet onderscheiden zoals toeristen, expats, etc.
Desondanks is het wel een aardig discussiestuk.
Eindelijk hebben we het lek boven. Het gaat om alle Nederlanders die in het buitenland overlijden en een Nederlandse huisarts hebben. Dat is nogal een groot verschil.
Dit geldt dus ook voor onze Thaise vrouwen die hier in Nederland komen wonen. Wanneer ik het verhaal van Kuhn Peter lees, dan zie ik hier ook alle problemen in die de Thai hebben wanneer ze hier in Nederland komen wonen.
Het maken van vrienden waar het achteraf niet zo mee klikt, omdat ze maar vrienden geworden zijn vanweg hun afkomst. Het niet iemand hebben om uit te huilen. Je ondanks een zorgzame echtgenoot en schoonfamilie soms erg eenzaam voelen etc.
Als je samen kinderen hebt is het een heel ander verhaal. Mijn vrouw is uitsluitend gefocused op onze zoon, en het feit dat ze daarnaast een financieel normaal bestaan met veiligheid en zekerheid, en oude dagsvoorziening kan hebben in Nederland. Zaken die in Thailand voor haar ontbreken.
Ik zeg altijd geluk moet je zelf maken en als het lukt zit het in jezelf. Dat geldt overal en voor iedereen.
Het is wel een beetje raar dat met name zoals hier gesuggereerd wordt in Pattaya de sterftekans zo hoog ligt, terwijl anderzijds geklaagd wordt dat je in Pattaya zoveel oude mannen met jonge vrouwew ziet. Die mannen hadden statistisch gezien al dood moeten zijn maar ze zijn springlevend want Thaise vrouwen zijn erg bang voor zombies.
Maar even iets serieuzer. Vereenzaming met bijbehorend drankgebruik en zelfmoord zijn wel factoren die meespelen, evenals verkeersveiligheid en misschien medische zorg, die niet overal in Thailand even goed is. Dat dit tot een verschil van 20 jaar leidt is onwaarschijnliijk, want de meeste mannen gaan dood rond hun pakweg 80-ste en gaan pas naar Thailand om te wonen na hun 60-ste. Ze gaan daar niet direct allemaal dood. In Nederland leven getrouwde mannen waarschijnlijk langer, maar ze worden dubbel gestraft, wamt ze zitten vaak met een partner waar ze op uitgekeken zijn en moeten daar ook nog eens ee keer langer tegenaan kijken.
Besef je wel dat 1 of 2 25-jarige Nederlandse toeristen die dodelijk verongelukken omdat ze nog nooit op een motocy hebben gezeten in deze statistiek verwerkt is?
Dat haalt het gemiddelde aardig omlaag.
Net zoals de “gemiddelde leeftijd in Nederland” : dat is inclusief al die lieden die door ongeluk, pech met ziekte op 40-jarige leeftijd overleden zijn. Ben je eenmaal 60, dan ligt de wereld weer voor je open tot je 85ste.
Een leuke discussie over het emigreren naar en het wonen in Thailand.
Ik denk dat voordat je over emigreren naar Thailand gaat nadenken je ook moet realiseren dat je de taal moet leren en de gewoontes moet leren kennen.
Ik zie ook in TV-documentaires teveel Nederlandse stellen die slecht voorbereid emigreren en denken dat ze het met “een bed- and breakfasthotel”wel zullen redden. Alsof de gemiddelde tourist op hun zit te wachten…
Een hele goede reactie op 27 december van lezer Erik: geluk moet je zelf maken.
Helemaal mee eens. Overal op deze wereld zal je zelf voor je geluk en welzijn “moeten vechten”. Wordt ook lid van locale verenigingen als die er zijn of organiseer zelf wat.
Ik vindt Thailand een schitterend land en ga er vaak voor vakantie naar toe – maar naar emigreren – dat is een heel ander verhaal.
Ik wens alle alle Nederlanders in Thailand een fijne jaarwisseling en een gelukkig 2012.
Gelukkig hoef ik niet hoog te houden voor mijn familie dat het hier zo geweldig is. De kans dat je hier gelukkig gaat worden is voor slechts weinig van ons weggelegd.
Dat ik hier voor de eerste keer kwam, dacht ik echt het paradijs gevonden te hebben. Nu jaren later weet ik wel beter. Kon ik het ooit nog eens over doen, dan koos ik toch echt een ander land om te gaan wonen. ( nu zou ik niet direkt weten welk land dat zou wezen, wellicht Belgie ofzo )
Ook al bekijk ik Thailand door Thaise ogen, ik kan mij niet verenigen met de algehele mentaliteit hier, het respectloos gedrag, gierig of hebberig. Het liegen om ons heen en vooral het ontkennen van de waarheid, immers het is altijd een ander die het deed. Je kunt een Thai nooit aanspreken op verantwoordelijkheid voor hun daden. Respect, echt respect zul je nooit ontvangen, je blijft altijd een derde rangs burger.
Het kan ook anders denk ik, gelukkig nieuw jaar.
Ik kon mijn ogen niet geloven toen ik las “wellicht Belgie of zo”…
Ben zelf een Belg en heb het hier wel gezien hoor.
Ik zou zelfs durven te stellen dat het op vele domeinen hier erger gesteld is dan in Nederland.
En voor het warme weer hoef je ook niet naar hier te komen, dat is denk ik wel duidelijk.
In het algemeen kan je stellen dat het oude gezegde “kiezen is altijd een beetje verliezen” altijd wel in zekere mate opgaat, waar ook ter wereld.
Ik denk inderdaad dat uitlaatgassen en vervuiling in het algemeen HET grootste gezondheidsprobleem vormt in de Thaise grootsteden, vooral Bangkok dan.
En zie maar eens de vele duizenden mensen, vooral Thai dan wel die dagelijks zitten te eten op enkele meters verwijderd van de stomende trucks en (vooral) hopeloos verouderde lijnbussen. De zwarte rook wordt er zo direct in je gezicht geblazen.
Ook wanneer je je in het verkeer begeeft op de motorfiets hebt je het zo binnen.
Het is jammer dat er in Thailand niet iets bestaat als een jaarlijkse technische voertuiginspectie. Of ze bestaat dan misschien wel… in theorie (zoals zoveel in Thailand), maar wordt niet in praktijk omgezet.
Emigeren betekent aanpassen en ook in je nieuwe land een zinvolle bezigheid vinden. Ik woon bijna 20 jaar in Thailand, en heb er echt geen dag spijt van gehad. Meer dan in andere landen (ik heb ook in de US en Frankrijk gewoond), is het overigens van belang dat je een Nederlandse, of in elk geval Westerse, vriendenkring hebt, want dat is een ’thuisfront’ dat je nodig blijft hebben.
Mijn ‘zinvolle bezigheid’ is vooral het verrichten van liefdadigheidsprojekten in alle delen van Thailand (soms daarbuiten) – van fundraising tot en met uitvoering. Daardoor ken ik ook rissen uiterst capabele & uiterst aimabele Thais die altijd klaar staan om te helpen, ook voor persoonlijke hulp, want connecties zijn soms nodig. Echter, door de vele kleine & grote cultuurverschillen zullen Thais zelden of nooit echte boezemvrienden worden.
Het valt mij op dat veel teksten stereotypische en redelijk overdreven informatie bevat. De beste kenschets/advies is die van emigratieconsulente Saskia Zimmermann. Zij spreekt over de noodzaak om aktief ‘deel uit te maken van een gemeenschap’, en voor mij duidt dat zowel op een vriendenkring als op een zinvolle en creatieve bezigheid.
Zij noemt niet een andere belangrijke voorwaarde voor succes in je nieuwe thuisland: het onderkennen van cultuurverschillen en deze zo goed mogelijk accepteren. Waar ter wereld je ook bent, sommige cultuurverschillen wennen echt nooit. Ik verbaas mij overigens over het feit dat veel buitenlanders – ook al wonen ze al vele jaren in Thailand – nog steeds bitter weinig begrijpen van de Thaise/oosterse cultuur. Alleen daardoor al zullen ze zich hier nooit ’thuis’ voelen.
En laten we niet vergeten de korte samenvatting die onze boeddhist John Wittenberg geeft over wat boeddhisme inhoudt, nl.: leven is lijden en het lijden komt voort uit verlangens, dus moeten we onze verlangens beteugelen. En dat gaat uiteraard ook op voor ons verblijf in Thailand.
En bovendien niemand leeft in een voortdurende staat van geluk. Meestal zijn het gelukkige momenten die je beleeft en mag je al blij zijn met een ‘peaceful mind’ . En ‘don’t think too much’ ; veel expats zijn al wat ouder en hebben al een heel leven achter de rug met veelal goede , maar ook slechte herinneringen op zakelijk en/of relationeel gebied.
Dus ik zou zeggen, ‘count your blessings’ , relativeer je ongenoegen over je verblijf tot iets wat tijdelijk is, wetende dat het ‘altijd wat is’ en het ‘gras van de buurman ook altijd groener is’.
Ik woon al 20 jaar in Thailand maar keer twee maal per jaar als Nederbelg terug naar België en geniet er dan wel van om met iedereen in mijn eigen taal te kunnen communiceren en oude vrienden(innen) terug te zien ,te genieten van de Vlaamse cuisine, het bioscoopaanbod en nog veel meer.
Maar na 6 weken ga ik dan ook des temeer de prettige dingen waarderen van het leven in Thailand en ben ik blij weer in het vliegtuig te stappen naar Bangkok, die unieke metropool, en vervolgens naar Chiangmai.
Nee, ik ga hier nooit meer weg en ik had al veel van de wereld gezien !
Ja daarom voor mij perfect 5 of zo maanden in Thailand, de rest gewoon in Nederland. Gelukkig heb ik een partner die ook graag in Nederland is koud, warm of wat dan ook. Permanent in Thailand, nee dank je.
Kan me vooral vinden in het laatste (niet alle schepen verbranden) voor je de stap zet.
ik deed het wel, ondervindt nog dagelijks mijn spijt.
Gelukkig volgend voorjaar mijn appartement in n.l.klaar.
voor velen is dit een opiniestuk maar voor mij is het werkelijkheid: Azië is leuk om mee te maken en om over een jaartje weer daar terug te zijn. Het mooiste van 2 werelden is de afwisseling 🙂
Naar Thailand emigreren was de grootste fout van mijn leven.
Ik ben eerst naar de Filipijnen emigreert ,
dat was een fout .
Dan naar Nederland , Amsterdam waar ik 26 jaar lang
van genoten heb
en met 58 naar Thailand waar ik mijn soulmatje – ( vrouw )
gevonden heb en waar ik van plan ben om nu voor de rest
van mijn leven te blijven .
Miss ik Oostenrijk en Wenen ?
Niet echt .
Da ik keen alcohol drink , is dit ook keen probleem .
Heb hier 15 km verder op een Oostenrijker
met een restaurant waar ik mijn taal ( niet Duits maar Oostenrijks )
mee kan praten bij een lekkere ‘ Wiener Schnitzel ‘
wat ik al die jaren in Amsterdam niet kon door gebrek
aan Oostenrijkse kennissen .
Gelukkig heb ik hier genoeg te doen in de tuin .
Iedereen is anders en iedereen heeft zijn eigen
idee van het leven hier . Voor de een werkt het ,
voor de ander niet .
Voor mij werkt het hier hartstikke goed !
Behalve dat een expat 20 jaar vroeger zou sterven als in zijn thuisland,waarvan Khun Peter aanvullend schrijft dat deze getallen niet erg betrouwbaar zijn, heeft hij volgens mij de rest der nadelen juist beschreven. Er zullen zeker uitzonderingen zijn,die sterk afhankelijk van de plaats waar ze precies wonen in Thailand, die zich niet vervelen of eenzaam voelen,of zich tenminste voor het oog van anderen zo gedragen.
Iemand die echter op het platteland woont,en weinig met zijn eigen cultuurgenoten in contact komt,zal zelfs al zou hij goed Thai spreken snel merken,dat hij qua Interessen erg snel aan zijn grenzen stoot.
Hetzij de persoon is een geboren alleenganger,die verder geen behoefte aan een sociaal contact heeft, waarbij een interessante discussie ook eens iets verder in de diepte gaan kan.
Voor velen die zich z.g.n. niet vervelen,is vaak een Nederlands sprekende tv zender, en het urenlange gebruik van internet,het nul plus Ultra.
Grotendeels bezigheden,die je aangevuld met andere voordelen,in je thuisland ook genieten kunt,met behoud van al je rechten,die in Thailand hoogstens plichten zijn.
Leuk al deze stukjes met ieder zijn eigen ervaring, ik kom al 30 jaar in Thailand gewerkt als expat in en om Thailand met Thai’s personeel en nu als gepensioneerde al 16 jaar permanent hier en mij nog nooit 1 seconde verveelt. Zoek een leuke vrouw en maak een leuk huisje waar je je hobby’s kan doen af en toe ff naar de kroeg om een pintje te pakken en bij te kletsen dan leef je in het paradijs en is heimwee naar Nederland ver te zoeken.
Alle pensionado’s en expats nog een prettig verblijf hier in het mooie Thailand, Btw ik ben 73 jaren jong.
De gemiddelde leeftijd van expat zal volgens mij rond de 65 liggen…. en de gemiddelde leeftijd waarop de buitenlanders sterven is 56! Lopen er waarachtig veel zombies door Thailand… misschien is dat de alcohol die de bacteriën in het lichaam doodt. Net als op sterk water!
Ik kan me echter voorstellen dat menigeen hier vroeger sterft dan hij in Nederland zou doen. Als je al ’s morgens om tien uur aan het bier zit en niks aan je bierbuik doet.
Gelukkig zijn al mijn kennissen al stukken ouder, dus die hebben de 56 al achter zich. Velen die ik ken zijn met 70 fitter dan sommigen die ik thuis ken die bijna 20 jaar jonger zijn…
Herkenbaar, maar je kunt aan veel zaken best wel wat doen zelf. Ga b.v. Thais leren, ga op een fitnrssclub waar meer farangs komen, of als er een farangvereniging is ga daar heen etc. In de kroeg gaan hangen met andere farangs is niet zo’n goed idee. Overigens een nadeel is ook het Nederlandse belastingstelsel. Iemand die gewoon belasting moet betalen in Nederland heeft sinds 2015 geen recht meer op enige aftrek. Geen ouderenaftrek, geen algemene heffingskorting geen andere aftrekposten zijn meer toegestaan, zoals b.v. allimentatie. Dus je mag net als een Nederlander die in Nederland woont wel volledig de belastingen betalen, maar alle voordelen die zij wel hebben zijn voor Nederlanders buiten de EU geschrapt.
Veel Europeanen komen naar Thailand ,nadat hun loopbaan in Nedrland voorbij was. Ze wonen hier voor het klimaat. Op mijzelf vind ik het niet van toepassing. Ik heb het grootse gedeelte van mijn werk buiten Nerderland gedaan. .. Ben op mijn 20ste uit Nederland vertrokken,en vooral Azie is mij zeer goed bevallen.
Vandaar dat ik hier ben. Woon in Jomtiem, hou van de zee mrt dit weer erbij. Heb een goede Thaise partner.
Je moet alleen jezelf beperken met alcphol consumptie. Neen normaal een biertje voor het eten s’avonds en een whisky voor naa bed gaan. Dit is goed vol te houden.Denk dat ik in Nederland niet happy zou zijn..
Dit is een interessant onderwerp, omdat emigreren naar Thailand veel voordelen maar ook wel nadelen heeft.
Je moet met beide rekening houden.
Bezint eer ge begint is een absolute must wanneer je besluit om naar Thailand te emigreren.
Ben je in staat om de knop om te draaien als het gaat om de cultuurverschillen?
Ben je bereid om Thais te gaan leren?
Beschik je over de nodige sociale vaardigheden om contant te maken met de locale bevolking?
In ieder geval is het raadzaam om te beginnen met een gedeeltelijke emigratie.Hiermee bedoel ik dat je begint met een paar maanden Thailand zonder de schepen in Nederland achter je te verbranden.
Dit kun je een aantal keren doen alvorens een definitieve beslissing te nemen.
Ik woon vele jaren in Thailand,spreek de taal redelijk en mis Nederland in het geheel niet.
Ben laatst nog even in Nederland geweest en zegen de dag dat ik de beslissing heb genomen naar Thailand te emigreren.
De uitstekende medische voorzieningen dragen ertoe bij dat ik in prima conditie ben,hoewel ik tegen de 80 aan zit. Ook de kwaliteit van leven in Thailand speelt een grote rol.
Moet er wel bij vermelden dat ik vrijwel niet drink.
Twee dingen, die benoemd zijn.
Verveling: Wat zou men in Nederland gedaan hebben wat hier kennelijk niet kan?
Eenzaamheid: Ook in Nederland is dat een problematiek, hoe men vereenzaamde ouderen kan helpen?!
Dus wat is het verschil met hier? Je zult zelf de feestslingers in je leven moeten ophangen!
een goed verhaal met belangrijke tips en aanwijzingen voor degenen die van plan zijn om naar Thailand te emigreren. Ik denk er zelf ook aan om of voor altijd te gaan of voor een jaarlijkse periode van 5 of 7 maanden in Thailand te verblijven, en voel toch steeds meer voor het laatste.
Zeer wijs Gert. Vergeet niet: je bent Nederlander( Vlaming?) in hart en nieren.
Je hebt veel goede en leuke dingen in Thaïland en veel goede en leuke dingen bij ons. Geniet van beide.
De negatieve zaken in Thaïland zal je pas merken ‘als de rook om je hoofd’ is verdwenen en dan is het leuk om te kunnen zeggen: we zetten die een zestal maanden opzij.
Verandering van spijs doet eten…blaas nooit alle bruggen op.
ik vindt dat in alle stellingen te veel wordt gegeneraliseerd. Ik ben bijna 67 en pas een paar jaar in Nederland geweest waar m’n huisarts me had beloofd om me te helpen overleven tot ik naar Thailand terug zou gaan. I was n.l van 1989 tot 2011 in Thailand geweest. Ik ging destijds naar Thailand voor het land en het volk. Ik hou me niet met Nederlanders of andere buitenlanders bezig als het niet nodig is. Hoe kan men een vreemde )Thaise) cultuur beter leren begrijpen dan dagelijks met Thai samen te leven? Ik durf te stellen dat het onmogelijk is als je dagelijks veel tijd met Nederlandse of Belgische landgenoten doorbrengt. Ik ben deze week even van Nakhon Ratchashima naar Buengkan gereden en rij heel veel. Ik voel mij thuis op de Thaise wegen. De paar jaren dat ik in Nederland moest vertoeven vanwege een eenzaam oud moedertje zat ik weg te kwijnen van heimwee en werd letterlijk doodziek. Ik ben hier helemaal opgeleefd en voel me weer 20 jaar jonger. Maar ik ben niet negatief dus is er ´n grote kans dat mijn verhaal niet wordt geplaatst. Natuurlijk voel ik mij behoorlijk superieur tegenover veel Thai. Ik heb daar het recht niet toe en moet me vaak inhouden om maar geen kritiek te geven. Als men met meer begrip en acceptatie naar de Thai kijkt kan men er heel prettig mee samen leven. Verwissel je bril maar eens.
Om op een gemiddelde levensverwachting van 56 jaar te komen, moeten er wel heel erg veel jongeren overlijden.
Zelfs als je de vakantiegangers meetelt gaat dat niet lukken, aangezien een heel groot deel van de mensen dat in Thailand woont, al ouder is dan dat, wanneer ze gaan emigreren.
Misschien dat iemand de 5 en de 6 verwisseld heeft?
Maar zelfs dan lijkt het me nog te jong.
Het probleem van eenzaamheid wordt waarschijnlijk voor een groot deel door gebrek aan kennis van het Thais veroorzaakt.
Hoe kun je vrienden maken, als je niet met ze kunt praten?
En ja, ik zie ze af en toe bij de immigratie.
Vrouwlief voert het woord en de man zit er bij en krijgt zo af en toe een stuk papier toegeschoven, waarop hij zijn handtekening mag zetten.
Volstrekt hulpeloos zonder zijn vrouw.
Dan word je inderdaad eenzaam.
In Nederland hebben we allemaal de mond vol over integratie, iedereen die in Nederland gaat verblijven moet zich aanpassen inclusief normen en waarden, cultuur en gewoontes en…. de taalkleren!
In Nederland wordt geschreven dat eenzaamheid onder ouderen het grootste probleem is of aan het worden is. De kans dat je in Nederland eenzaam zou worden is groter als in Thailand als je je in Thailand integreert.
Ik ging in 2011 voor ’n paar jaar naar Nederland omdat m’n moeder de lange vlucht naar Thailand niet meer kon maken. Ze vertelde me heel eenzaam te zijn en dat je beter flink ziek kunt zijn (dan kun je naar ’n dokter), dan eenzaam want daar hebben ze geen pillen voor.
Natuurlijk moet je goed nadenken als je vanuit Nederland naar Thailand emigreert. Dat moet je overigens ook als je – zoals ik vroeger gedaan heb – van het midden van het land verhuist naar een klein stadje in Friesland (Fryslan voor intimi). Daar spreken ze ook een andere taal dan Nederlands en de plattelandsjongeren wisten echt wel wat zuipen was, mijn tiener-kinderen niet. Vervolgens van zo’n klein stadje met 3500 inwoners naar Bangkok met naar schatting 15 miljoen inwoners.
Het onderscheid tussen expats die gelukkig en niet gelukkig zijn in Thailand is de eigen houding, de eigen motivatie en de al dan niet aanwezige drive om elke dag wat van je leven te maken. Dat doet ieder op zijn eigen manier, met zijn eigen kwaliteiten en talenten en met mensen die hem/haar nu dierbaar zijn. Ik doe ander werk dan ik deed in Nederland, ik onderneem andere activiteiten dan ik deed in Nederland; ik heb nu volwassen kinderen die voor zichzelf kunnen zorgen. Ik heb andere plannen met mijn verdere leven dan ik in Nederland zou hebben. Ik leef niet in het verleden, ik leef in het nu met mijn gezicht naar de toekomst. En ik ben hardstikke gelukkig.
Hierboven is een groot deel van de voor-en nadelen van emigreren (naar Thailand) benoemd. Echter ik mis een , voor mij, belangrijk onderwerp:
Wat te doen als je in de categorie”verwarde personen ” belandt? Bijvoorbeeld dement wordt?
Je kunt nog zo ’n goed partner hebben maar de specifieke zorg die in een dergelijke situatie nodig is/wordt, kan zij ook niet geven.
In Nederland is in ieder geval een vangnet voor zoiets, mogelijk bepaald niet ideaal, maar het bestaat.
Hoe nu te zorgen dat je, mocht het je overkomen, je op enige manier weer in dit zorgcircuit terechtkomt?
Wie het weet mag het zeggen.
Wanneer ik dement wordt , dan weet ik het zelf doch niet .
Dan kan het mij ook niet schelen . Mai pen rai !
Maar met mijn pensioen kan ik hier iemand voor betalen ,
( dat kan je wel nog op tijd regelen met advocat of family )
die 24 uur voor mij zorgt , iets , wat je in Nederland niet kan betalen .
Woon hier nu bijna 9 jaar,en ik zou echt niet weten wat de keerzijde zou zijn van emigreren naar Thailand.
En Nederland? Ook hier fietst de bejaarde zo maar wat door diverse stadsgezichten om de dag vol te maken. In Thailand hoeft men niet eenzaam te zijn zoals in Nederland. Hier in Nederland zie ik mijn kinderen ook maar eens in de zoveel weken. In Thailand zit men vaak tegen wil en dank permanent bij zijn schoonfamilie. Zou gezellig kunnen zijn. Maar wat wekt meer de indruk van eenzaamheid dan de farang die aan een afgeladen restaurant tafel met zijn schoonfamilie zit, iedereen happy, alleen hij verveelt zich zichtbaar omdat hij de taal niet spreekt?
Niets is eenzamer dan in een gezelschap verkeren en de taal onvoldoende te spreken.
Dan kan men nog beter alleen zijn.
en die farang met een groot Thais gezelschap aan een restaurant tafel en hij kan de conversaties niet volgen, hij zit te wachten tot hij de rekening gepresenteerd krijgt en zit zich grote zorgen te maken terwijl de Thai volop kunnen genieten omdat ze weten dat de farang zal betalen want hij is volkomen afhankelijk van ze.
Tja dan doet die farang toch wat fout… Als je ergens gaat wonen kun je op zijn minst proberen de basis van de taal te leren of tenminste met wat Engels en handen en voeten toch een leuke avond proberen te hebben. Afhankelijk zijn van een ander is niet leuk. Een beetje partner probeert zijn/haar weder helft toch onafhankelijk genoeg te maken om zich een beetje te redden in het nieuwe thuisland want anders wordt het voor de immigrant er niet leuker op. Als je partner je hier niet helpt moet er toch een alarmlampje gaan branden. Krijg je keer op keer de rekening dan moet het alarm toch eens gaan luiden. Anders help je jezelf vroegtijdig de afgrond in denk ik zo.
Uiteraard is het voor iedereen verschillend hoe hij of zij in het leven staat maar er zijn verschillende onderzoeken geweest naar plaatsen op de wereld waar mensen veel ouder worden dan gemiddeld.
Een krantenartikel welke dit o.a. bespreekt is: http://www.trouw.nl/home/hoe-japanners-gezond-en-fit-100-worden~a4a4cdf7/. Zelf denk ik, na op meerdere plaatsen in de wereld gewoond te hebben, dat het vooral verstandig is om eerst een langere tijd in bijvoorbeeld Thailand te gaan verblijven voordat je je schepen achter je verbrand. Voor degene die spijt hebben hoop ik dat ze weer kunnen terugkeren naar Belgie of Nederland. In ieder geval succes.
Ik ben maar wat blij dat ik de thaise taal niet machtig ben, dan hoor ik al die onzin niet dat er rond mij wordt uitgebraakt. Dat vind ik nu zo heerlijk nu eens geen stoorzenders te hebben.
Ik ben geinteresseerd in de geschiedenis en dan zie je dat Thailand een feodaal land is in de 21e eeuw.
De begin jaren dat ik in Thialand woon ben ik regelmatig naar NL geweest om familie en vrienden weer te zien. Maar dan zie ik ze zelden daar ze allen druk zijn, als ik vijf afspraken in een maand weet te maken dan ben ik al spekkoper. Nu ben ik de laatste 2,5 jaar niet naar NL geweest en komt de vraag wel of niet (meer) naar NL. Ik neig steeds meer om niet meer naar NL te gaan.Het idee weer even in NL te zijn benauwd me nu al. Vuurwapens zijn in Thailand verboden zonder vergunning en toch verbaasd het me dat nogal wat thaise buren toch een vuurwapen bezitten zonder er een vergunning voor te hebben. Mijn thaise vrouw di me constant waarschuwd vooral voorzichtig te zijn, want de combinatie van een thai die per definitie lange tenen heeft met een vuurwapen is niet echt ideaal om een verschil van mening mee te hebben.
Dus de kans dat ik hier eerder kom te overlijden door een “ongeval” is zeer wel aanwezig.
Ik houd me bezig met beleggen en volg de nederlandse en vooral de europese politiek en verder ben ik veelal chauffeur voor mn thaise vrouw dat er voor zorgt dat ik vrijwel dagelijks buiten kom naast de zorg van de 4 opgenomen straathonden. Veel thaise vrouwen zijn in me geinteresseerd en mijn vrouw weet dat ik daar gevoelig voor ben dat weet ze dan fijn die ballon door te prikken door die vrouwen te vragen hoe oud zi denken dat ik ben. Ik kom er altijd zeer voordelig in uit varierend van 45 – 55 jaar en dan vertelt ze doodleuk dat ik 68 ben. Niet dat dat een argument voor ze is, maar ik trek me dan automatisch terug. daar moet ik toch wat aan doen ;-))
Het valt me op dat er in ieder geval gesuggereerd wordt dat wanneer je definitief terugkeert naar NL als spijt op tante wordt gezien wat uiteraard grote onzin is.
Mijn devies is dan ook heb nooit spijt van je keuzes, ook niet voor Thailand, want in elke periode van je leven maak je keuzes die voor jou gunstig zijn of lijken. Wees flexibel en beschouw jezelf als een wereldburger Hang niet teveel aan je behoeftes die beperken je maar in je ontwikkeling en als je denkt dat je uitgegroeid ben en aan niemand je kennis en ervaring kan overbrengen wordt het dan niet tijd om uit deze wereld te stappen????