Afgifte van Schengenvisums in Thailand onder de loep
In dit stuk neem ik de visumcijfers voor Thaise reizigers naar het Schengengebied onder de loep. Ik probeer de statistiek rondom de afgifte van visums inzichtelijk te maken om te zien of er opvallende cijfers zijn.
Uiteraard zeggen totaalcijfers niets over de behandeling van individuele aanvragen. Toch hoop ik hier algemene trends te kunnen schetsen. De informatie hieronder is op basis van door de Europese Commissie, afdeling Home Affairs verzamelde informatie.
Wat is het Schengengebied?
Het Schengengebied is een samenwerking van diverse Europese lidstaten die een gemeenschappelijk visumbeleid voeren. De lidstaten zijn dus aan dezelfde visumregels gebonden, deze zijn vastgelegd in de gemeenschappelijke Visum Code, EU verordening 810/2009/EG.
Dit stelt reizigers in staat om zich binnen het hele Schengengebied te verplaatsen zonder onderlinge grenscontroles, visumplichtigen hebben slechts één visum, het Schengenvisum, nodig om de buitengrens van het Schengengebied te passeren.
Waarom worden visumaanvragen geweigerd?
Er is dus een gemeenschappelijke structuur en regelgeving voor de afgifte van visums. Wel is er voor elke ambassade voldoende ruimte voor interpretatie om een individuele aanvraag op zijn eigen unieke gronden te beoordelen.
Als een aanvrager niet aan de voorwaarden voldoet, of als een ambassade afgifte van een visum te riskant vindt, zal ze het visum weigeren. Bekende weigeringsgronden zijn onder andere dat een aanvrager :
‘Het doel van het voorgenomen verblijf niet voldoende heeft aangetoond.’
‘Niet voldoende is komen vast te staan tijdig terug te keren.’
Deze weigeringsgronden zijn niet voor iedereen even duidelijk, en of ze in individuele gevallen terecht zijn valt niet te zeggen. Door de afwijzingen of andere rompslomp rondom de aanvraag en afgifte van Schengenvisums doen allerlei verhalen de ronde. Bijvoorbeeld boze tongen die beweren dat ambassades van bepaalde lidstaten of locaties een ontmoedigingsbeleid voeren .
De afgifte van visums is echter geen blackbox. De regels liggen vast, en de resultaten van visumaanvragen kan men bij de Europese Commissie, afdeling EU Home Affairs, opvragen.
Welke ambassades krijgen de meeste Thaise visumaanvragen?
Zoals valt te verwachten zijn Frankrijk en Duitsland populaire bestemmingen. Zij verwerkten in 2013 respectievelijk bijna 46.700 en 44.700 aanvragen. Op enige afstand volgen Italië en Zwitserland. Nederland neemt, als nummer acht, met 10.000 aanvragen een middenplaats in en België moet het met 5.200 aanvragen doen, wat resulteert in een dertiende plaats. Hekkensluiter qua populariteit, met slechts zo’n 100 aanvragen, is Slowakije op plaats negentien.
Is de ene ambassade veel strenger dan de andere?
De afwijzingspercentages verschillen behoorlijk per land. Zo wijst Hongarije slechts 0,5% af. Italië, Slowakije, Oostenrijk, Spanje, Portugal en Tsjechië wijzen zo’n 1% af. Nederland neemt een vrij normale, 10de plaats in met 2,4% afwijzingen.
België en Zweden kennen het hoogste afwijzingspercentage met respectievelijk 11,9% en 14,7% afwijzingen, en sluiten daarmee met plek 18 en 19 de rijen .
De afwijzingspercentages verschillen per jaar maar de trends zijn duidelijk: Nederland is een goede middenmoot met afwijzingen rond de 2 à 3%. Populaire vakantiebestemmingen zoals Duitsland en Frankrijk wijzen nog net iets meer af dan Nederland. België en Zweden wezen in de voorgaande jaren ook de meeste visums af. De landen in het zuiden van Europa en de nieuwere lidstaten in het oosten keuren het grootste deel van de aanvragen goed.
Kan ik deze feiten in mijn voordeel gebruiken?
Nee, niet echt. Een belangrijke voorwaarde is dat een aanvrager het visum aanvraagt bij het land dat de hoofdbestemming is. Een Schengenvisum voor Hongarije aanvragen terwijl het reisdoel Nederland of België betreft is dus niet mogelijk.
Wat meldt de Nederlandse ambassade over de afgifte van visums?
Hoofd Consulaire en Interne Zaken, Jitze Bosma, heeft aan Thailandblog gemeld dat een afwijspercentage van 2% werd verwacht (Klik hier voor de posting). Helaas is dit, ook tegen de verwachting van de ambassade in, toch nog opgelopen naar 3,5% afwijzingen over 2011.
Dit was toch een hele verbetering ten opzichte van 2010 toen 6,3% van de aanvragen werd afgewezen. In 2012 lag het percentage helaas weer iets hoger, op 3,7%. Over 2013 daalde het weigeringspercentage naar 2,4%.
Zijn collega, Feliz Deveci, merkt nog op dat het weigeringspercentage de laatste jaren globaal rond de 2 à 3% ligt. Sommige aanvragers gaan in bezwaar en ondanks dat niet alle bezwaarschriften worden gehonoreerd, worden er toch een aantal goedgekeurd. Uiteindelijke weigeringen zouden dan grofweg tussen de 2 à 2,5% liggen.
Bosma gaf te kennen dat deze dalende trend zich door bleef zetten in 2014. Tot op heden lag dit afwijspercentage zelfs bijzonder laag, schommelend tussen de 0 en 1%. Een mooie trend al kan een plotselinge piek in afwijzingen het gemiddelde jaarcijfer altijd nog verstoren. Het eindcijfer zal pas in de loop van 2015 bekend zijn.
Verder deelt Bosma mede dat ondanks pogingen van de ambassade voor een goede informatievoorziening ten bate van een goede voorbereiding voor aanvragers, velen toch de beschikbare informatie slecht lezen. Dat is jammer want een slecht voorbereide, onvolledige aanvraag helpt natuurlijk niet! Lees de instructies dus zorgvuldig. Op Thailandblog staat ook een een dossier met praktische informatie en tips.
En de Belgische ambassade?
Ik heb geen commentaar mogen ontvangen omtrent het aantal afwijzingen van onze zuiderburen. Dat is spijtig voor onze lezers want wat duiding van de ambassade was welkom geweest. Het blijft gissen waarom het afwijspercentage zo opvallend hoog ligt.
Trekt België soms meer ongure types aan? Zijn het type aanvragen soms grotendeels voor vrienden/familiebezoek? Dienen mensen er een aanvraag in terwijl het werkelijke verblijfsdoel elders ligt of van andere aard is? Of is men daar simpelweg een stuk terughoudender – ’moeilijker’ zo u wilt – dan hun collega’s op de andere ambassades? Dat valt zo niet te zeggen. Wellicht dat een Vlaamse lezer wel wat tongen los kan krijgen, wat openheid en duiding zou zeer welkom zijn.
Meer lezen
Voor een uitgebreider verslag over de feiten rondom de afgifte van visums, zie de bijgaande PDF.
Tot slot
In een volgend stuk zal ik de visumaanvragen bij de Nederlandse ambassade in Bangkok vergelijken met vertegenwoordigingen elders in de wereld. Ik kan al wel verklappen dat ook hier ‘onze’ ambassade het goed doet.
Auteur: Rob V.
Bronnen
Visum beleid en statistiek: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/borders-and-visas/visa-policy/index_en.htm#stats
Schengen Visum Code: eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX%3A32009R0810
Contact met diverse Schengen ambassades waaronder Nederland, België en Zweden. Ik dank de medewerkers voor hun tijd en medewerking.
Flip van Dyke voor zijn feedback.
Over deze blogger
Lees hier de laatste artikelen
- Lezersinzending19 december 2024Japanse autoverkopen dalen in Thailand, terwijl Chinese auto’s marktaandeel winnen (lezersinzending)
- Lezersinzending19 december 2024Te koop van een lezer: Isuzu MU-X 3.0 Ultimate 4WD SUV AT (2021)
- Immigratie infobrief19 december 2024TB Immigration Infobrief Nr 057/24: Een Destination Thailand Visa (DTV) aangevraagd als Workcation
- Belasting Nederland19 december 2024Thailand belasting vraag: Welke stappen na emigratie naar Thailand?
Tot nu toe nog geen reacties, opmerkingen of vragen. Mochten die er wel zijn dan hoor ik het graag, ik sta voor alles open. Vragen kan ik eventueel hier beantwoorden of ik neem ze mee voor het volgende stuk.
Ik zal ook een artikel gaan schrijven over Thai in Nederland maar daar zal nog behoorlijk wat speur en uitzoekwerk in gaan zitten (duiken in IND en CBS cijfers). Dat verwacht ik niet voor begin 2015 af te hebben.
Graag verneem ik of lezers nieuwsgierig zijn rondom specifieke feitjes rondom visums, verblijfsvergunningen, migratie etc. van Thai richting Nederland. Het onderzoeken kost wat werk en kopzorgen maar resultaten (feiten) boven water krijgen geeft veel voldoening.
Beste,
Ik woon in Antwerpen en verblijf sinds 10 jaar tweemaal per jaar bij mijn vriendin in Thailand. Het hoge cijfer van weigering van Schengen-visa voor wat betreft Belgie, verbaast me helemaal niet. Dit is werkelijkheid, en ik heb dit zelf reeds tweemaal ondervonden.
Zoals gezegd dienen alle Schengen landen dezelfde Europese regels te hanteren voor de toekenning van een visum. Maar het is werkelijk geen pretje het ingevulde aanvraagformulier op de Belgische ambassade in Bangkok te moeten verdedigen, zoals ik zelf heb ondervonden.
De eerste ondervraging aan slechts een paar loketten wordt gemaakt door ruwe, veelal oudere thaise mevrouwen. Suggesties over prostitutie, massage, al dan niet trouwen, etc zijn veelgebruikt. En dan is er de dooddoener over het leeftijdverschil, wat ook voor mij noodlottig was. Een voorbeeld : vader en zoon doen aanvraag voor visum voor hun twee thaise vriendinnen van 30 jaar; zoon, 35 jaar, vader 58 jaar; visum okee voor de vriendin van de zoon, weigering voor de vriendin van de vader.
Belgisch ambassadepersoneel krijgt men in eerste instantie niet te spreken. En de vraag voor een afspraak met een ander Belgisch personeelslid komt mij op 3 tot 6 weken wachttijd te staan, als ik tenminste tegen dan nog niet vertrokken ben.
En zo heeft iedere weigering haar eigen verhaal. Conclusie: ga er gerust van uit dat dit een bewuste belgische strategie is.
Bedankt voor het delen van uw ervaring. Des te spijtiger dat de Belgische ambassade onbereikbaar waren voor commentaar. Ik heb hen in een half jaar tijd 3x gemailed op het afdeling visum zaken en de laatste keer ook een CC (kopie) naar het algemene adres met het vriendelijke verzoek of men als men geen commentaar wenst te geven dit mij toch laat weten. Geen reactie.
Mijn persoonlijke indruk is dat de Belgen meer gefocust zijn op controlles en lijstjes (denk aan de wooncontrolles door de plaatstelijke agent bij nieuwe inwoners bijvoorbeeld). Vermoedelijk staat “groot leeftijfsverschil” ook op het lijstje van verdachte zaken. Dat alleen kan nooit een gegronde reden voor afwijzing zijn, dan moet er meer spelen. Een aanvrager (dat is officieel de Thaise persoon en niet de Belgische referent) kan hier bezwaar tegen aantekenen. Eventueel met de hulp van een advocaat.
De belangrijkste punten om vast te stellen bij een beoordeling zijn:
– klopt het beschreven reisdoel? Is dat valide? Is de aanvrager bonafide?
– Zal de aanvrager tijdig terug keren? Denk daarbij aan binding met het land, met name werk (hoeveel arbeiders kunnen 3 maanden vrij krijgen, in Thailand niet veel!).
– Is de reis betaalbaar, wordt voldaan aan alle andere eisen (reisverzekering etc.)?
Als dat plaatje klopt zou iemand zich practisch geen zorgen hoeven maken.
Weet dat bij de aanvraag van een visum men inderdaad enkele vragen kan stellen. In het Handboek-welke duiding geeft op de regels die vastgelegd zijn in de Visum Code- voor ambassade personeel schrijft men hierover:
“3.3.1. Should the applicant appear in person for submitting the application?
Applicants should as a general rule submit the application in person at the consulate. Applicants must also submit the application in person when fingerprints are to be collected. The objective of the submission in person is to allow consular staff to gain an impression of the substance of the application and ask questions about the purpose of travel and the documents submitted. It is important to obtain ample information from the applicant upon submission of the application irrespective of the practical circumstances for the collection of the application and the supporting documents in order to determine the purpose of the journey.”
Daar waar nodig geacht kan men een wat uitgebreider interview afnemen. Misschien kan de (Belgische) ambassade toelichten waarom zij een (groter)leeftijdsverschil relevant acht, waarom men het nodig vind hier vragen over te stellen of dat enkel dit feit zelfs reden voor een afwijzing kan zijn. Of was er in uw genoemde voorbeeld meer aan de hand en klopte het totaalplaatje niet? Duiding van de Belgische ambassade zou hier toch prettig in zijn.
Bent u ontevreden over de dienstverlening dan zou ik persoonlijk een nette brief schrijven aan de ambasade. Heeft dat niet het gewenste resultaat dat wilt u misschien escaleren naar uw ministerie van Buitenlandse Zaken of de Europese Commissie.
Onthoud ook dat de persoon die aan de balie de aanvraag inneemt niet de persoon is die de aanvraag beoordeeld. Het is vrij gebruikelijk dat lokale Thais aan het loket werken en de aanvragers dus van dienst zijn. Vervolgens zal een nationale medewerker van de ambassade* over aanvraag beslissen.
Toch nog geen succes bij de Belgische ambassade? Alternatief kan zijn dat de referent (de Belg) en vreemdeling (Thaise) samen een vakantie boeken naar een ander land. Een paar weekjes Spanje bijvoorbeeld. Niet geschoten is altijd mis, en indien een koppeltje gehuwd is vallen ze dan onder soepelere EU regelgeving.
*Voor Nederland vind de beoordeling sinds vorig jaar in Kuala Lumpur plaats. De ambassades in Zuid Oost Azië treden op als front office, Kuala Lumpur treed op als back office voor de hele regio.
Eenmaal in Nederland moet de immigrant nog cursussen volgen. Middels testen moet bepaalde kennis van taal, cultuur en maatschappij komen vast te staan. Wat zijn de gevolgen indien de immigrant daar niet aan voldoet?
Beste Nico, waar jij over spreekt zijn immigranten. Mensen die zijn ingereist op een MVV (Schengen type D visum), dit stuk gaat over kort verblijf van maximaal 3 maanden op een Schegen visum type C.
Maar om bondig te antwoorden:
Aan immigratie zijn door de Nederlandse overheid divers eisen gesteld. Zo moet de vreemdeling binnen 3 jaar inburgeren (door het behalen van het Inburgeringsexamen op A2 niveau of een hoger papiertje zoals Staatsexamen NT2 niveau 1 of niveau 2). Als daar niet aan voldaan wordt krijg je DUO of gemeente op je zak (wegens falen van het behalen van de examens), daarop staan boetes, hoe hoog die precies zijn weet ik zo niet. Mogelijk staat dat ergens vermeld op http://www.inburgeren.nl
Daarna krijg je de IND op je dak, welke zal gaan dreigen met intrekking van de verblijfsvergunning. Dan wordt het tijd om een vreemdelingen advocaat te raadplegen…
Vergeet ook de andere eisen niet uit het oog zoals het hebben van een duurzaam en voldoende inkomen. In iedergeval geen (meer dan aanvullende, of beter nog helemaal geen) Bijstand gaan trekken want ook dan krijg je gelazer met de IND.
Beste Rob V.
Wat je zelf ondervonden hebt en wat ik nog vergat te vermelden is, dat men op geen enkele manier met de belgische ambassade in Bangkok kan in contact komen : telefoons, mails en brieven worden niet beantwoord.
Ik heb hierover zelfs door een politicus een parlementaire vraag laten stellen. Het enige antwoord van de bevoegde diensten in Belgie : ” Alle aanvragen worden behandeld volgens de geldende Schengen normen.”
Nog één vraag : wat zijn de ervaringen met de Thaise bureaus, die aanbieden de visum aanvraag te doen met de slogan : alleen maar betalen als het visum verkregen is?
Beste Yvan, spijtig dat het blijkbaar zelfs energieke Vlamingen niet lukt contact te krijgen met hun ambassade, niet echt goede PR lijkt mij. Ik hoop nog stilletjes dat er mensen zijn die wel in gesprek kunnen komen met de Belgische ambassade (hoeft niet pers’ve over visums te gaan).
Doel je op de visumbureautjes? Daar kan ik geen cijfers over vinden. Ik betwijfel of men bij ambassades turft hoeveel mensen via een tussenpartij een aanvraag indienen (zoals een visumbureay of advocaat), en al helemaal niet wat de uitslag is of dat zo’n externe partije de moeite waard was. Dat is iets wat alleen de aanvrager achteraf kan zeggen (gokken). Met lastige aanvragen (Thaise met een niet al te florisant trackrecord zoals meermaals visumweigeringen voor diverse landen) kan ik me voorstellen dat iemand de aanvraag via een externe partij wil doen die wat beter op de hoogte is van afwijzingsgronden én bezwaarmogelijkheden. Vooral als de aanvrager of referent zelf zich niet zeker genoeg voelt ondanks de goede officiële en onofficiele (dit blog, forums over migratie & visa) bronnen met eisen en tips. Persoonlijk zou ik adviseren om alles zelf te doen met degelijke voorbereiding, bij een slechte uitkomst rest dan bezwaar via een advocaat. De “no visum no fee” bureaus zijn vast ervaren, maar de kosten die ze maken aan verloren aanvragen moeten ze toch dekken… en als er veel moeilijke dossiers komen dan krikt dat de prijs ook op… Misschien dat een van de lezers hier ervaring mee heeft een brief met ervaring naar de redactie wil insturen?
Beste Rob,
Een aantal jaren geleden is het toeristenvisum van mijn partner afgewezen en volgde een lijdensweg ofwel een gevecht met de Nederlandse Visadienst van de IND. Een oneerlijk gevecht volgde want men probeerde met allerlei eigen verzinsels aan te tonen dat mijn partner onbetrouwbaar was. Ik kan er nog steeds heel kwaad over worden en denk daar nog vaak aan. Ik ga hier de hele affaire niet opschrijven maar na een aantal klachten bij hun eigen klachtencommissie, twee dreigende rechtszaken en een klacht bij de Nationale Ombudsman is er van hogerhand ingegrepen en kreeg mijn partner ineens wel het visum.
Nadien heeft mijn partner altijd zonder enig probleem een visum gekregen met zelfs de laatste keer een geldigheidsduur van twee jaar!
Na aanleiding van je antwoorden aan Yvan het volgende:
Mocht de aanvrager na een afwijzing bezwaar willen aantekenen dan kan hij zijn referent hiertoe machtigen. Alleen komt de Thai mijns inziens nooit uit. Snelheid is wel geboden want we hadden toen maar drie weken de tijd voor om te zorgen dat de machtiging getekend door mijn partner en mij bij de Visadienst was.
De persoon aan de balie heeft wel terdege invloed op de aanvraag. Uit al de verslagen die ik later kreeg van de klachtencommissie van de Visadienst en van de Nationale Ombudsman kwam duidelijk naar voren dat zij – een Thaise dame die ook perfect Nederlands sprak – een negatief advies had gegeven aan de Nederlandse beoordelaar.
Beste TH.NL, spijtig dat te horen. Ik weet niet hoelang geleden dat is, zoals je ziet daalt het afwijspercentage al enige tijd én het personeel van de ambassade wisselt ook door de jaren heen. Het hoe en waarom over de afwijzing kunnen we hier zo niet over oordelen. We weten immers de inhoud niet dus dan wordt het speculeren of sommige punten in de aanvraag inderdaad redelijkerwijs als zwaar negatief werden gezien, of de beoordelaar destijds objectief was of niet etc. Geen glauw idee, maar de laatste paar jaar is statistisch gezien de kans dat je van “onze ambassade” een afwijzing krijgt vrij klein.
Bij een afwijzing is inderdaad een spoedige reactie geboden, binnen 4 weken moet de aanvrager (de Thai dus) bezwaar maken. De aanvrager kan ook iemand machtigen door middel van een brief met handtekening waarin de aanvrager aangeeft dat ze een ander persoon machtigen om namens hun te handelen. Zie: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/visa/vraag-en-antwoord/kan-ik-bezwaar-maken-als-ik-geen-visum-voor-nederland-krijg.html
Hoe het er precies aan toe gaat weet ik niet, bij mijn weten is de procedure kortweg als volgt: de aanvrager komt aan de balie, er worden een paar vraagjes gesteld om de doel en aard van de aanvraag vast te stellen. Daar maakt men mogelijk wat aantekeningen van. Naar verdere afhandeling (doornemen documenten etc. alles wat fysiek vereist is voor de aanvraag) gaat het daarna richting de beslisambtenaar. Dat gebeurt tegenwoordig in KL. Dan kan ik me voorstellen als er aantekeningen niet echt gunstig zijn dat dit wordt meegewogen. De inhoud en omvang van de vragen en aantekening zal ook wel liggen aan de overlegde stukken. In ons geval was mijn vriendin met 3-4 vragen klaaar: naam, waarom naar Nederland, en nog 1 of 2 vraagjes, weinig interresants.. alle mogelijke vragen waren ook al beschreven in een begeleidende brief: waarom wou ze naar Nederland komen, hoe lang, wat waren we van plan, waarom zou ze terug gaan, wat voor verplichtingen had ze in Thailand (werk, wat voor werk).
Hebben andere mensen wel ervaring met lastige, ongepaste vragen, vragen die niet direct van belang leken op de hele procedure? Lastig om een antwoord te formuleren? Halve vehoren? Niet duidelijk kunnen antwoorden op vragen? Hier kan ik zelf niets over zeggen gezien de vragen kort, logisch en niet opmerkelijk waren. De antwoorden ook.
Gokje, een voorbeeld: iemand maakt een hele onzekere indruk, alles blijft wat vaag (wat wil iemand nu exact gaan doen, waarom weet de aanvrager nauwelijs hoe de reis betaald wordt?), wat wil de aanvrager precies? Waarom vage of ontwijkende antwoorden? Dan scoor je geen pluspunten lijkt me zo. Een aantekening “onduidelijke antwoorden op vragen x en y” kan de beoordelaar dan vast meenemen. Die toetst uiteindelijk op punten zoals vestigingsgevaar, reisdoel, voldoende financiën etc.
Heeft de beoordelaar zelf nog vragen voor de aanvrager dan is er de mogelijkheid voor een aanvullend, uitgebreider interview.
Er is op dit moment nog geen vaste regel over wanneer je een MEV krijgt, over het algemeen is het gebruikelijk dat je bij de derde aanvraag een MEV krijgt, of wanneer de aanvrager hier om verzoekt (en de noodzaak duidelijk plus de betrouwbaarheid van de aanvrager voldoende wordt ingeschat). Ben je van plan vaker te reizen (1-2x per jaar of meer) vraag dan om een MEV en onderbouw dit: “de komende jaren wil ik miniimaal 1 keer per jaar, of mogelijk meer, naar Nederland op vakantie”. Een MEV bespaard dan de aanvrager en ambassade tijd. Iemand die al vaker een visum heeft gehad kan dan ook automatisch een MEV krijgen voor 2-5 jaar als deze er zelf niet om durft te vragen. Vragen staat trouwens vrij, als iemand meent dat bij de eerste visum aanvraag een MEV nodig is kun je dat gewoon vragen en onderbouwen. Is men het niet met de aanvrager eens dan krijg je gewoon een visum met 1 (of 2) entrees. Sommige vrezen onterecht dat dan de aanvraag wordt afgewezen of dat dit als iets negatiefs gezien zou worden (waarom??? spookverhalen).
Overigens zei de ambassade hier in 2011 het volgende over -mevrouw Verkerk werkt niet meer in Bangkok-: https://www.thailandblog.nl/expats-en-pensionado/visa/jeannette-verkerk-ambassade-bangkok-visumprocedure/
Wat er exact gevraagd wordt zal van het verblijfsdoel afhangen, het gewicht van eventuele aantekeningen ook al mag ik hopen dat aangeleverd bewijs (of gebrek daaraan) de doorslag geeft. Immer kan iemand door de zenuwen verkeerd of onduidelijk antwoorden of de aantekenaar kan het verkeerd interpeteren of samenvatten. Maar vragen “hoe zwaar wegen aantekeningen” lijkt me weinig zinvol, dat ligt ongetwijfeld aan de aard, omvang en inhoud…