Seagipsy’s in Thailand

mariakraynova / Shutterstock.com

Thailand kent een aantal etnische minderheden, waarvan de bergvolken (hill tribes) in het Noorden redelijk bekend zijn. In het zuiden vormen seagipsy’s een ietwat verwaarloosde minderheid.

Ik zeg met opzet “seagipsy’s”, omdat het in mijn oren vriendelijker klinkt dan de vertaling zeezigeuners. Thailand kent drie hoofdgroepen van seagipsy’s: de Moken, de Urak Lawai en de Mokler. Bij de Thais staan deze mensen bekend als “Chao Lay” (zeemensen), een overkoepelende term voor de stammen die leven van de zee en waarvan de afstamming nauw met de zee is verbonden.

Moken

Er is een groep van ongeveer 2.000 tot 3.000 mensen, die leven voor de kust van Thailand, Myanmar en Maleisië rond de Surin Eilanden (een nationaal park). Ze staan bekend als de Moken, spreken een eigen taal, waarvan de experts niet hebben kunnen vaststellen waar de Moken oorspronkelijk vandaan komen. Aangenomen wordt dat het de eerste bewoners van de kustgebieden in de Andaman Zee zijn geweest. Hun nomadische zeecultuur heeft hen waarschijnlijk ruim 4.000 jaar geleden van Zuid-China naar Maleisië gebracht, waar zich dan uiteindelijk in de late 17de eeuw groepen hebben afgesplitst, maar de exacte geschiedenis van hun bestaan is niet bekend.

De Moken leven rond en op zee en natuurlijk zijn het uitstekende vissers; zij kennen de zee om hen heen als geen ander. Als een man vis wil hebben voor het ontbijt, gaat hij even de zee in met een speer en binnen de korste keren heeft hij een maaltje vis gevangen. Uit onderzoek blijkt dat de Moken twee keer zo goed onder water kunnen kijken in vergelijking met bijvoorbeeld Europeanen. Ook is aangetoond dat ze wel tot 25 meter diep kunnen duiken zonder duikuitrusting.

De grootste bedreiging voor hun cultuur is dat particuliere investeerders en grondspeculanten de gebieden waar de Moken leven verder willen ontwikkelen. Voorlopig is die “aanval” afgewend en kunnen ze onbezorgd hun leventje voortzetten. Zich zorgen maken is sowieso geen eigenschap van de Moken, het komt in hun woordenschat niet voor.

Hoe goed de Moken de nukken en grillen van de zee kennen, komt tot uiting op 26 december 2004. Een aantal ouderen uit de Mokenstam op een eiland in het Surin Islands Marine National Park voor de kust van de provincie Phang-Nga, merkt dat de golfslag op zee abnormaal is en dat er zich op een ongebruikelijke manier bewegingen voordoen. Zij slaan alarm en de bewoners nemen hun toevlucht naar het hoger gelegen binnenland. Als ze terugkeren is het dorp volledig weggevaagd door La Boon – zoals de Moken de tsunami noemen – dat het gebied heeft verwoest.

Hun boten en op palen gemonteerde huizen zijn niet meer dan een hoop hout en puin. Maar terwijl Thailand rouwt om meer dan 5.000 slachtoffers, is de Moken-gemeenschap gespaard gebleven, dankzij de kennis van de zee van de oudere stamleden.

De Moken hebben hun dorp opnieuw opgebouwd, waarbij bamboe en bladeren de belangrijkste “bouwstenen” zijn. Niet op dezelfde plek, maar meer in het binnenland waar het veiliger is. Als de Moken al een zorg hebben, dan is het dat zij vanuit hun nieuwe dorp hun traditionele omgeving rond de zee missen. De invloed van de buitenwereld wordt steeds groter. De Thaise autoriteiten hebben de vangst van bepaalde vissoorten, zoals de zeekomkommer en een aantal schelpdieren verboden, waardoor de Moken een belangrijke bron van inkomsten zijn kwijtgeraakt. Een aantal van hen heeft het vissersdorp al verlaten om aan de slag te gaan als duikgids voor toeristen of om vuilnisman te worden.

De Moken hebben een zeer sociaal leven. Er bestaan wel verschillende stammen, maar iedereen is gelijk. Een stamlid kan zo van de ene stam naar de andere verhuizen zonder dat hem het leven zuur wordt gemaakt. Ze nemen dan ook geen afscheid, want woorden als “hallo” en “tot ziens” komen in hun taal niet voor. Ook het woord “wanneer” is onbekend, want de Moken hebben geen enkele begrip van tijd anders dan dag en nacht – haast kennen ze dus ook niet.

Een interessant gegeven is dat het harpoeneren van een schildpad dichtbij het nemen van een vrouw komt. De zeeschildpad wordt door de Moken als heilig beschouwd en waarschijnlijk zien de Moken een vrouw ook als heilige.

Wat religie betreft geloven de Moken in animisme – de leer van de geestelijke wezens. In samenlevingen, die van de natuur en jacht leven, wordt de mens vaak gelijkgeschakeld met die natuur en staat er dus niet boven. Respect voor de natuur en alles er omheen is essentieel, rituelen zijn van vitaal belang om te overleven. Hiermee winnen ze de gunst van de geesten, die voor voedsel, onderdak en vruchtbaarheid zorgen en stoten ze tegelijkertijd boze geesten af.

Mokler

De Mokler is een groep van seagipsy’s of “Chao Lay ‘ die de minste aandacht krijgen van media en publiek. Dit komt omdat hun dorpen zich in gebieden bevinden, waar niet of nauwelijks toeristen komen. De Urak Lawoi en de Moken komen keer op keer ter sprake, omdat zij in of nabij populaire toeristische bestemmingen als Phuket, Lanta en Lipeh eilanden (de Urak Lawai) en de Surin eilanden (de Moken) wonen.

De Mokler worden beschouwd als een subgoep van de “Chao Lay” of “Thai Mai” (nieuwe Thais), die een regelmatig leven leiden en ook het Thaise burgerschap hebben verworven. De kinderen van Mokler gaan naar een lokale school en volgen onderwijs in de Thaise taal. De meesten van hen spreken de Mokler-taal niet, hoewel zij die wel begrijpen als zij met hun ouders of grootouders praten.

Het merendeel van de Mokler dorpen is te vinden in de provincie Phang-Nga aan de westkust van Thailand. Ze zijn verspreid in het district Khuraburi, Takuapa en Thaimuang. Veel Mokler zijn in feite al landrotten, omdat hun dorpen niet in de kustgebieden maar in het binnenland liggen. Vaak beschouwen ze zichzelf als traditioneel agrarisch; zij werken op een rubber- of kokosnotenplantage of worden ingehuurd als arbeiders voor diverse andere taken. Er zijn nog wel een paar kustdorpen, waar de zee nog wel een bron van inkomsten voor de Mokler is.

Hoewel veel Mokler het boeddhisme als hun religie beschouwen, is ook hun animistisch geloof nog van groot belang. Jaarlijks in februari/maart vieren de Mokler een offerfeest voor hun legendarische leider Ta Pho Sam Phan.

Urak Lawoi

Deze groep van seagipsy’s woont rond de eilanden en kustgebieden van de Andaman Zee. Hun dorpen zijn te vinden in Phang-nga, Phuket, Krabi en Satun.

Ook de Urak Lawoi hebben een eigen taal en tradities. Over het algemeen worden Urak Lawoi Chao Lay, Chao Nam of Thai Mai genoemd. Zij vinden zelf Chao Nam een denigrende term, want “Nam” betekent in hun taal ook sperma. Zij geven de voorkeur aan Thai Mai, waarmee zij willen uitdrukken een integraal deel van de Thaise staat te zijn.

Er is een legende bekend over de Urak Lawoi op het eiland Adang. Heel, heel lang gelden stuurde God Nabeeno naar het eiland om de bewoners te bewegen God te aanbidden. De Urak Lawoi voorouders weigerden dit, waarna God een vloek over hen uitsprak. Daarop vertrokken de Urak Lawoi naar Gunung Jerai, waar sommigen het bos invluchten en veranderen in wildemannen, apen en eekhoorns. Anderen gingen als nomaden de zee op in een boot, dat Jukok werd genoemd. Gunung Jerai blijft een heilige plaats voor de Urak Lawoi en twee keer jaar wordt er een ceremonie gehouden, waarbij aan het eind versierde boot te water wordt gelaten, die – naar Urak Lawoi aannemen – op weg gaat naar de oorspronkelijke nederzetting in de buurt van Gunung Jerai.

De Urak Lawoi vormen maar een kleine gemeenschap, dat grotendeels familie van elkaar is. Zij wonen in doorgaans kleine op palen gebouwde bamboe-huizen, waarvan de voorkant altijd richting zee staat. De huizen worden trouwens meestal met steun van familie en buren gebouwd.

Het dagelijks leven van de Urak Lawoi is eenvoudig. In de ochtend gaan de mannen vissen, terwijl de vrouwen het huishouden doen en wachten op hun man, die rond het middaguur terugkomt. De gevangen vis is voor gebruik van het eigen gezin en-/of familie, terwijl een ander deel ervan aan handelaren wordt verkocht. In de namiddag rusten de vrouwen, terwijl de mannen hun visgereedschap weer in orde maken.

Het leven verandert wel, want met de visvangst komen ze nauwelijks aan een bestaansminimum, zodat veel mannen elders werken om een behoorlijk loon te verdienen.

Naast de schaal-en schelpdieren is rijst het hoofdvoedsel voor de Urak Lawoi. Ze eten diverse Zuid-Thaise gerechten, waarbij de kokosnoot een essentieel ingrediënt is. De Urak Lawoi eten meestal wanneer ze honger hebben, dus er is geen vaste maaltijd op een bepaalde tijd.

Lang geleden geloofden de Urak Lawoi dat de oorzaak van ziekten bij kwade geesten ligt. Ze beschikten over een lokale dokter (to maw), die de ziekte bestreed door bezwering of het gebruik van heilig water. Een “maw” is een persoonlijk medium, dat tussen de Urak Lawoi en de geesten communiceert. De “maw”wordt gekozen uit een oudere van de stam, die ook de kinderen onderwijst in de traditionele spirituele genezing. Tegenwoordig maken zij wel gebruik van dokters en ziekenhuizen.

De manier van leven van de Urak Lawoi integreert geleidelijk aan in de Thaise cultuur. Zelfstandig kunnen ze het niet meer redden en zijn dus steeds meer van anderen (Thais) afhankelijk voor werk en inkomen.

Over deze blogger

Gringo

Bert Gringhuis (1945), geboren en getogen in Almelo in het mooie Twente. Later vele jaren in Amsterdam en Alkmaar gewoond, werkzaam in de export voor diverse bedrijven. Ik kwam in 1980 voor het eerst in Thailand en was meteen verliefd op het land. Vele malen sindsdien terug geweest en na mijn (vroeg)pensionering als weduwnaar naar Thailand verhuisd. Daar woon ik nu al 22 jaar samen met mijn ietwat jongere Thaise dame Poopae.
Mijn eerste ervaringen in Thailand als een soort nieuwsbrief aan familie, vrienden en kennissen gestuurd, die later onder de naam Gringo op Thailandblog hebben gestaan. Veel, heel veel artikeltjes hebben die eerste verhalen gevolgd en dat is uitgegroeid tot een vrijwel dagelijkse hobby.
In Nederland nog een verwoed voetballer en voetbalscheidsrechter, maar de jaren gaan tellen en in Thailand nog altijd verwoed, maar het poolbiljarten is echt van mindere kwaliteit, ha ha!

Lees hier de laatste artikelen

Oudere postings van deze blogger

• Eten en drinken23 december 2024Glenmorangie in Thailand
• Achtergrond14 december 2024Cashewnoten in Thailand
• Isaan12 december 2024We gaan naar Ubon Ratchathani!
• Achtergrond6 december 2024De geschiedenis van de Thaise keuken