Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 1

Thailand’s meest beroemde epos gaat over de tragische liefdesdriehoek tussen Khun Chang, Khun Phaen en de schone Wanthong. Het verhaal dateert waarschijnlijk uit de 17^de eeuw en was van origine een mondelinge vertelling vol drama, tragiek, seks, avontuur en het supernatuurlijke.

In de loop ter tijd is het constant aangepast en uitgebreid, en bleef zo een populair en vermakelijk epos dat door rondreizende vertellers en troubadours werd uitgedragen. Het was aan het Siamese hof, eind negentiende eeuw, dat het verhaal voor het eerst werd vastgelegd op schrift. Zo ontstond er een gestandaardiseerde, gekuiste versie, van dit beroemde verhaal. Chris Baker en Pashuk Phongpaichit vertaalde en bewerkte dit verhaal voor een Engelstalig publiek en publiceerde zo ‘The Tale of Khung Chang, Khun Phaen”.

Deze vuistdikke Engelse editie is eigenlijk verplichte kost voor wie belangstelling heeft in de Thaise literatuur. Om de Nederlandse lezer kennis te laten maken met dit epos, heb ik een verkorte versie van het verhaal samengesteld. Zie het als een soort van kennismaking met de verhaallijn. Noodgedwongen zijn allerhande scenes en details weggelaten, ik maak soms snelle sprongen in de verhaallijn. Hierbij richt ik me vooral op de relaties en dialogen van de belangrijkste personages. Om het verhaal écht te kunnen waarderen, om er écht van te genieten, beveel ik sterk aan om het boek zelf te lezen. Deze is verkrijgbaar in een uitgebreide editie, vol met onder meer tekeningen en voetnoten. Deze geven extra duiding aan het verhaal en de achtergronden. Wie liever alleen het verhaal an sich leest, is goed af met de ingekorte ‘abridged’ editie van deze klassieker.

• The Tale of Khun Chang Khun Phaen: Siam’s Great Folk Epic of Love and War, Translated and edited by Chris Baker and Pasuk Phongpaichit, Silkworm Books, ISBN: 9786162150524.
• The Tale of Khun Chang Khun Phaen Abridged Version, ISBN: 9786162150845.

Belangrijkste karakters:

De kern van het verhaal draait om de volgende karakters:

• Khun Chang (ขุนช้าง, khǒen Cháang): Een rijk man maar lelijk en slecht persoon.
• Phlai Kaeo (พลายแก้ว, Phlaai Khêw), later Khun Phaen (ขุนแผน, khǒen Phěn): de held maar ook een echte rokkenjager.
• Phim Philalai (พิมพิลาไลย, Phim Phí-laa-lij), later Wanthong (วันทอง, Wan-thong): de krachtige en wonderschone vrouw waar beide mannen als een blok voor vallen.

Opmerking: ‘khun’ (ขุน, khǒen) betreft hier de laagste rang in het oude Siamese systeem van ambtelijke titels. Niet te verwarren met het bekende ‘khun’ (คุณ, khoen), wat simpelweg meneer/mevrouw betekent.

Phlai Kaeo in het klooster

Dit is het verhaal van Phlai Kaeo, Khun Chang¹ en de schone Phim in het koninkrijk van van Ayuttaya. Chang kwam uit een rijke familie maar heeft de pech een uiterst lelijk kind te zijn. Al sinds zijn geboorte is hij grotendeels kaal en dit is voor de andere kinderen in het dorp een bron van leedvermaak en pesterijen. Phlai Kaeo en Phim waren de enige in Suphan die met Chang speelde. Soms maakten ze weleens ruzie, bijvoorbeeld toen de drie vader en moedertje speelde en Kaeo zijn vriendje Chang boven op zijn kale kop sloeg.

Enkele jaren later verloor Phlai Kaeo zijn vader en moest hij met zijn moeder het dorp Suphan verlaten. De paden van de drie kruisten pas weer nadat Kaeo vijftien jaar oud werd. Hij trad in als novice in de tempel, hopende zo in de voetsporen van zijn overleden vader te treden, een machtig en geleerd krijgsman. De abt nam hem als leerling onder zijn hoede en zo leerde novice Kaeo magische mantra’s en toekomstvoorspellingen uit te voeren.

Na maanden verblijf in de tempel was het Songkran festival aanstaande. Op de speciale dag was het dat Phim, dag op haar mooist gekleed, een offerande kwam brengen aan de monniken van de tempel. Prevelend op haar knieën zag ze in een ooghoek toevallig novice Kaeo. Vanaf het moment dat hun blikken elkaar troffen stond haar hart in vuur en vlam. Maar ze wist dat ze als vrouw zijnde op geen enkele manier haar gevoelens mocht laten blijken. Dat zou alleen maar afkeurende roddel en achterklap tot gevolg hebben. Het was niet alleen de jonge Phim maar ook novice Kaeo die overmand werd door hevige verliefdheid.

Phlai Kaeo ontmoet Phim in een katoenveld

Vroeg in de morgen, tijdens de aalmoes ronde, bezocht de novice het huis van Phim en sprak daar met Saithong², de geadopteerde zus van Phim. “Kom morgenmiddag naar de katoenvelden, Phim en wij bedienden zullen daar dan zijn” sprak Saithong. Novice Kaeo glimlachte en antwoordde, “Als de katoenvelden een succes zijn zal ik je belonen”. De middag van de ontmoeting kneep de novice er tussen uit met burgerkleding onder zijn arm. Hij sprak met monnik Mi, “Ik ga er nu vandoor, sta me toe mijn pij uit te doen en laat me opnieuw intreden wanneer ik terugkeer”. Monnik Mi stemde toe “Prima, maar breng bij je terugkomst wel betelnoot en tabak mee”. In opperste stemming van blijheid begaf Kaeo zich naar de katoenvelden. Daar trof hij Phim in haar eentje achter een katoenstruik en gaf met zoete woorden blijk van zijn verliefdheid. Phim gaf hem echter een standje: “Bezoek mijn moeder en vraag om mijn hand, als ze toestemt dan wil ik jou met alle plezier tot mijn echtgenoot maken. Maar de manier waarop je hier zo jouw verliefdheid najaagt beangstigd mij. De mensen zullen roddelen als ze ons twee hier zo samen zien. Kom en vraag om mijn hand op de juiste manier. Je bent veel te gehaast, alsof je zo hongerig bent dat je zelfs ongekookte rijst eet”. Novice Kaeo kon zichzelf niet bedwingen en probeerde aan Phim haar kleding te trekken, maar zij hield het stevig vast duwde hem weg, “Wat jammer dat je niet luistert. Hier openlijk in de velden de liefde met mij bedrijven geeft alleen maar praatjes. Zo kun je mij niet liefhebben, volg de juiste manier en dan zal ik geen bezwaar hebben. Mijn lichaam geef ik niet zomaar weg. Weet wat gepast is, ga naar huis Kaeo”. Hij kuste haar teder en bewonderde haar gezicht “Je bent zo mooi. Je huid is prachtig licht en zacht. Je ogen stralen. Laat mij alsjeblieft een beetje van je genieten mijn schat. Ik beloof je dit, vanavond kom ik bij je langs”.

’s Avonds lag Phim urenlang wakker en zuchtte “Oh Kaeo, mijn oogappeltje, ben je me nu al vergeten? Ben je boos op me en laat je me daarom alleen? Het is al laat, jij bent niet hier en mijn hart voelt zo leeg”. Terwijl Phim daar lag te peinzen viel ze in slaap. Het was laat in de avond toen Kaeo eindelijk bij het huis van Phim arriveerde. Hij gebruikte mantra’s op de bewoners in slaap te sussen en de sloten van de deuren los te maken. Hij klom naar binnen en ging rechtstreeks op Phim’s kamer af. Hij kuste haar terwijl ze sliep en zijn vingers gleden over haar stevige, ronde borsten, “Wordt wakker mijn lief”. Phim reageerde in eerste instantie gepikeerd maar hij omhelsde haar en sprak haar vleiende woorden toe. Toen duwde hij haar op het kussen en drukte zijn gezicht tegen het hare. Hij fluisterde haar toe. Wolken verzamelden zich in de hemel, hoog boven, tot de brim geladen met regen, de wind roerde zich. Toen de eerste regen losbrak was er geen houden meer aan. Phim was tot over haar oren verliefd en zo lagen ze samen in bed. Ze knuffelde hem vol hunkering. Geen van beide had zin om te slapen. Bij het ochtendgloren sprak hij haar toe “Oh mijn lieve Phim, helaas moet ik vertrekken, maar vanavond kom ik op zeker terug“.

Khun Chang vraagt om Phim haar hand

Laten we het nu hebben over Khun Chang. Hij was stapelgek op Phim. Dag in en uit was ze in zijn gedachten. Hij sprak met zijn moeder over zijn verliefdheid, “Moederlief, Phim smeekt mij met haar te huwen, wij zijn al lange tijd op elkaar verliefd”. Moeder geloofde er niets van “Je bent net een leugenachtig schooljongetje. Phim is betoverend als de maan, jij bent als een schildpad in het gras die om de sterrenhemel wenst. Denk je nu echt dat je haar kunt krijgen mijn zoon? Je hebt bergen met geld, waarom gebruik je dat niet om een leuke meid te bekomen? Phim wil jou niet. Toen jullie nog kind waren plaagden ze je al met je kale hoofd. Haar taalgebruik is ondragelijk, ik kan het niet uitstaan”. Khun Chang reageerde, “Wanneer wij man en vrouw zijn zullen liefde en angst er op toe zien dat ze niet op die manier tegen mij durft te praten”. Hij prostreerde zich aan de voeten van zijn moeder en plaatste haar voet boven op zijn kale hoofd en brak toen in tranen uit. “Wat denk je wel niet met zo’n haarloos hoofd? Ik zie niet in hoe ook maar één iemand voor jou zou gaan. Phim is mooi als een wonderlijke Kinnari³, wat zouden de buren wel niet zeggen als ze met zo’n lelijk zwijn als jou zou koppelen? Ga toch weg met die krokodillentranen van je”.

Prosteren

Khun Chang vertrok en bracht een bezoek aan de moeder van Phim. Hij prostreerde aan haar voeten en zei “Excuseer mij mevrouw, maar ik ben radeloos. Ik ben hartstikke rijk en weet niet waar ik het veilig op kan bergen, links en rechts word ik bestolen. Ik zoek een extra paar ogen om over mijn rijkdom te waken. Elke dag denk ik aan Phim. Als u er mee instemt zal ik mijn ouders vragen met u te praten. Ik zal zal vee, rijstvelden, geld, kleding en nog meer schenken”. Phim luisterde stiekem samen met Saithong vanuit een naastgelegen kamer. “Hoe durft hij!” Ze opende het raam en deed alsof ze een bediende riep: “Ta-Phon! Wat spook je nu weer uit? Kom hier, jij kwaadaardige, harige kaalkop! Je hebt echt geen aandacht voor mijn wensen hè?”. Khun Chang hoorde dit aan en voelde zich vernedert. Hij maakte snel dat hij wegkwam.

Phim voelde zich terneergeslagen. Na hun eerste nacht samen had ze al dagen niets meer van Phlai Kaeo vernomen. Ze stuurde Saithong er op uit om polshoogte te nemen. Saithong klom stiekem in het houten Kuti hutje waarin novice Kaeo verbleef. Kaeo vertelde haar flirterig dat hij snakte naar intimiteit maar dat de abt hem al dagenlang hard liet studeren en werken, waardoor hij geen kans had om Phim op te zoeken. Maar hij ging zijn best doen, heus!

Phlai Kaeo betreed Saithong’s kamer

Terug van een bezoek aan het huis van Phim was Khun Chang dagenlang van slag. Hij kon amper eten of slapen. Hij hakte de knoop door, “Ik mag dan wel lelijk zijn als de nacht, met mijn rijkdom zal Phim’s moeder vast en zeker instemmen met een huwelijk”. Hij trok zijn mooiste kleren aan, bekleedde zichzelf met gouden sieraden en liet een reeks bedienden hem volgen naar het huis van Phim. Hij kreeg een warm ontvangst, “Wat brengt je hier, spreek vrij alsof je thuis bent”. “Khun Chang pakte het moment en liet weten dat hij Phim tot zijn vrouw wilde maken. Moeder luisterde met een brede glimlach en zag een rijke schoonzoon wel zitten. “Phim, Phim, waar ben je? Kom onze gast eens gedag zeggen”. Maar Phim wou van niets weten en deed weer alsof ze een bediende de huid vol schold, “In plaats van een hond werd jij geboren, loop naar de hel! Wie wil jou nou hebben? Donder op, jij door straathonden afgelikte mango! Je denkt alleen maar aan je eigen”.

Moeder was woest en rende achter Phim aan, “Jij met je vuile mond, dat kun je niet maken!”. Ze gaf Phim een flinke pak rammel totdat de rug van Phim rood van het bloed zag en haar gezicht een waterval aan tranen was. Huilend vluchtte Phim er vandoor. Samen met Saithong ontvluchtte ze het huis en begaven zich naar de tempel. Bij het zien van novice Kaeo kwam er weer een glimlach op haar gezicht, “Oh Kaeo, je hebt tot nu allemaal mooie woorden gesproken, je zou om mijn hand vragen maar ik wacht nog steeds. En nu heeft Khun Chang om mijn hand gevraagd met moeder’s instemming. Ik gaf weerstand maar ze was meedogenloos en ging me met een stok te lijf. Wat heb je daarop te zeggen? Biecht op of anders zal ik je de huid vol schelden!”. Novice Kaeo zag de donkere wolken en probeerde haar te troosten. “Die verdomde Khun Chang veroorzaakt allerlei problemen mijn schat. Mijn moeder wil echter niet dat ik mijn pij afleg en uittreed, we zijn arm en hebben geen enkel startkapitaal. Mijn hart behoort jou toe maar ik weet niet wat ik moet doen.” Phim vuurde terug “Waarom ben je zo langzaam? Waarom kun je niet aan geld komen? Hou je soms niet werkelijk van me? Oh mijn karma! Waarom ben ik ook als vrouw geboren?! Ik ben voor je mooie woorden gevallen en nu vrees ik dat je me als een baksteen laat vallen. Kom vanavond naar mijn huis en dan stop ik je genoeg geld toe. En dan moet het afgelopen zijn met die mooie woorden van je. Treed uit en zoek me vanavond nog op hoor je me? Geen uitstel meer.” Dat gezegd hebbende stond ze op en ging er samen met Saithong vandoor.

Die avond wacht Phim op haar Phlai Kaeo, maar tegen middernacht was er nog geen enkel teken van hem. Saithong ging er op uit om te zien of hij ergens in de buurt was. Ze trof hem al snel en tilde haar gewaad op zodat hij ongezien samen met haar naar binnen kon glippen. Zo onder haar kleding verstopt deed hij alsof hij per ongeluk haar borst aanraakte. Toen ze niet reageerde greep hij ernaar met zijn volle hand. Saithong duwde hem weg en snauwde toe, “Hey, hoe durf je! Dit is een borst Phlai Kaeo, wat je doet is niet proper! Daar is haar kamer. Ik wil zo niet gezien worden”. Met een boze blik trok Saithong zich terug.

Phlai Kaeo liet geen seconden verloren gaan en betrad snel de kamer van Phim. Hij kon zich amper inhouden en aaide haar teder. Hij zoende haar links en rechts en knuffelde haar intens. Hun harten klopten vurig. De passie rees op, chaos kwam naderbij. Op de oceaan deed de wind de golven opjagen en op kust slaan. Om zich vervolgens terug te trekken en opnieuw op de kust neer te slaan. Opnieuw en opnieuw. Een schip zeilde het smalle kanaal binnen. De lucht trilde, de regen brak los. De schipper raakte de controle kwijt en zijn schip brak ineen op de kade.

Na hun vrijpartij liggen de twee arm in arm. “Zal ik naar je horoscoop kijken mijn schat?”. “Ik ben geboren in het jaar van de rat, dit jaar ben ik zestien en net tot bloei gekomen”. “Zo’n twee jaar jonger dan ik mijn Phim. En Saithong? Van welk jaar is zij?”. Ze is van het jaar van het paard, tweeëntwintig als het goed is. Maar waarom vraag je dat? Bej je soms verliefd op haar en wil je ook met haar trouwen?” “Oh Phim, wat zeg je toch altijd van die rare dingen. Heus niet hoor, plaag mij niet”. Met die woorden knuffelde hij haar en al snel viel ze in slaap. Toen hij zag dat Phim diep in slaap verzonken was dreven zijn gedachten naar Saithong, “Ze is nog niet zo oud en ze mag er best wezen. Haar borsten zijn heerlijk stevig. Ik breng haar ook een bezoekje, zelfs als ze dat niet wil zal niet durven een gil te geven want zij heeft mij hier binnen gelaten”. Hij sloop de kamer van Saithong binnen en blies een mantra over haar terwijl zijn vingers over haar lichaam gleden om haar op te winden. Saithong opende haar ogen en zag Phlai Kaeo. Haar hart smachtte naar intimiteit. “Je bent een goede man Kaeo, maar dit is zéér ongepast. Straks betrapt Phim ons nog! Maak dat je wegkomt”. Phlai Kaeo kwam dichterbij en met een glimlach sprak hij nog een mantra uit op haar lust op te wekken. “Heb medelijden Saithong. Als je niet aardig bent dan verhang ik mijzelf straks nog, wacht maar af”. “Ben je echt gek genoeg om jezelf van kant te maken? Het is niet makkelijk als man geboren te worden hoor!”. “Jij bent net als Phim, maar dan wat ouder. Je hebt vast en zeker meer ervaring en vaardigheid”. En met die woorden kuste hij haar en drukte haar lichaam tegen zich aan, “verzet je niet”. Saithong sprak terug, “Je mag blijven maar wees voorzichtig met me. Ik maak me zorgen dat je de loverboy met mij uit hangt en na met mij gekoppeld te hebben mij aan zo aan de kant zet. Maar als je me werkelijk lief hebt mag je met mij doen wat je wilt”. Hij kwam naderbij. Regendruppels daalde neer. Een bliksem flitste, de donder rolde, de wind huilde. De liefde met Phim bedrijven was varen als op een rustig meer, maar met Saithong alsof getroffen door een krachtige storm. Al vlug zonk het schip naar de bodem⁴.

Phim deed haar ogen open maar er was geen spoor van haar Phlai Kaeo. “Waar is mijn lief heen? Misschien weet Saithong het. Aangekomen bij de slaapkamer van Saithong hoorde Phim de twee tegen elkaar praten. Toen ze het niet langer kon verdragen knalde ze de deur open. Saithong sprong op van het bed, “Kaeo heeft me gedwongen! Ik kon hem niet tegenhouden. Om jou niet in de problemen te doen raken heb ik geen kick gegeven”. Met bijtend sarcasme sprak Phim “Tsss, dankjewel dat je zo’n ongelofelijk goed hart hebt. Wat ben je toch aardig en attent. Zo récht als hoepel. Je bent ge-wel-dig, heus waar. Het zijn wij die fout zitten…”. Toen keerde ze zich tot Phlai Kaeo. “Denk je soms dat dit een goed idee is?! Ze is ouder dan jou en zorgt al voor me vanaf mijn kindertijd. Maar daar maal jij niet om. Je pakt wat je pakken kan. Bespottelijk. Je bent als een opgefokte kleine aap. Het is maar goed dat ik nu binnenkwam anders had je haar nogmaals aan je speer geregen”.

“Oh Phim, het is niet wat het lijkt. Ik hou van je maar ik maak me zorgen dat je moeder niet zal instemmen als ik morgen om je hand vraag. Ik ben bang dat ze je aan die lelijkerd geeft. Als dochter kun je dat niet weigeren. Je zal in ellende storten”. Phim opende een kist en stopte hem een zakje met vijf goudstukken toe. “Hier, neem dit van mij aan, je vrouw”. Phlai Kaeo nam het geld aan en fluisterde in haar oor, “Ik moet nu gaan, de zon komt al op, pas goed op jezelf, binnen zeven dagen kom ik terug om je moeder om jouw hand te vragen”. En met die woorden ging hij er via het raam vandoor.

Wordt vervolgd…

¹ Phlai Kaeo ofwel ‘dappere mannelijke olifant’, Chang ofwel ‘olifant’ .

² Saithong, (สายทอง, sǎai-thong) ofwel ‘Goudendraad’. Saithong is een aangenomen kind en haar relatie met Phim zit ergens tussen een stiefzus en bediende in.

³ Kinnari of Kinnaree, (กินรี, kin-ná-rie), mythische wezens met het bovenlijf van een mens en onderlijf van een vogel. Veelal hemelse mooie jonge vrouwen.

⁴ Nadat een man en een vrouw het bed hadden gedeeld werden zijn als gehuwd gezien. Met deze daad is Saithong dus een (bij)vrouw geworden van Phlai Kaeo.

Over deze blogger

Rob V.

Sinds 2008 een regelmatig bezoeker aan Thailand. Werkt op de boekhoudafdeling van een Nederlandse groothandel.

Gaat in zijn vrije tijd graag fietsen, wandelen of een boek lezen. Voornamelijk non-fictie met in het bijzonder de geschiedenis, politiek, economie en maatschappij van Nederland, Thailand en landen in de regio. Luistert graag naar heavy metal en andere herrie

Lees hier de laatste artikelen

Oudere postings van deze blogger

• Achtergrond9 oktober 2024De littekens van een gevangenschap
• Cultuur28 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 5 (slot)
• Cultuur25 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 4
• Cultuur23 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 3