De fabels van Aesopus en de volksverhalen in Thailand

Mae Nak Phra khanong

Hoe moeten we volksverhalen lezen? Hieronder één uit het oude Griekenland en één uit Thailand.

De leeuw en de muis

Lang geleden in een ver land was er een koele grot waar een machtige leeuw zijn dutjes deed. In die grot woonde ook een muisje dat de hele dag rondscharrelde op zoek naar eten. Op een dag struikelde ze en viel pardoes op het hoofd van de leeuw. De leeuw greep haar met zijn klauw het beestje, keek haar aan en zei:

‘Wel, wat hebben we hier? Een lekker hapje! Ik heb honger.’

‘Ach, machtige leeuw, spaar mijn leven, alstublieft.’

‘Waarom zou ik dat doen, muisje?’

‘Als u mij laat leven kan ik u misschien wel helpen als u in nood bent!’

De leeuw bulderde van het lachen. ‘Jij, onooglijk ding, mij helpen? Maar je bent echt grappig, ik laat je gaan.’

Enige dagen later hoorde de muis een pijnlijk gebrul uit het bos.

‘De leeuw!’ schoot het door haar heen.

Zij rende het bos in. Vanuit de verte zag ze dat de leeuw verstrikt was in een stropersnet.

‘Ik help je wel’, riep het muisje, en met haar scherpe tandjes knaagde zij het net kapot en bevrijdde zo de leeuw.

Nang Nak

(นางนาค spreek uit naang nâak, naang is mevrouw en nâak is de mythologische slang te zien in alle tempels, tevens een naam. Het verhaal speelt rond 1840.)

Nak is de trouwe en liefhebbende vrouw van een soldaat, Mak. Hij wordt opgeroepen voor een veldtocht tegen de Birmezen (of Vietnamezen) op het moment dat Nak net zwanger is. Hij raakt zwaar gewond, maar door de goede zorgen van een monnik, Somdet To, herstelt hij. Somdet To vraagt Mak toe te treden tot het monnikendom, maar Mak weigert omdat hij verlangt naar zijn vrouw en kind. Hij keert terug naar zijn dorp, Phra Khanoong, waar hij opnieuw gelukkig samenleeft met Nak en hun zoontje.

Als Mak op een dag in het bos hout kapt om zijn huis te herstellen vertelt een passerende oude vriend hem dat Nak en hun zoontje geesten zijn want beiden zijn overleden tijdens de bevalling. Mak gelooft hem niet en ze vechten. Thuis gekomen confronteert hij Nak hier mee maar zij ontkent en Mak gelooft haar. De volgende dag is de oude vriend dood en in de dagen daarop doodt Nak iedereen die haar man wil waarschuwen. Ook een machtige Brahmaan, een mǒh phǐe (een geestuitdrijver), wordt gedood.

Mak leert de waarheid op het moment dat hij onder het huis-op-palen een karweitje heeft. Nak maakt boven het eten klaar maar een citroen valt door een spleet in de vloer naar beneden en zij strekt haar arm drie meter uit om de vrucht op te rapen. Mak ziet nu dat zijn vrouw inderdaad een geest is en hij ontvlucht het huis. In de plaatselijke Mahabhute tempel proberen de monniken de geest Nak te verdrijven wat niet lukt. Nang Nak spot met de onmacht van de monniken en zaait uit boosheid dood en verderf in het dorp.

Dan komt de monnik Somdet To weer ten tonele. Hij neemt iedereen mee naar het graf van Nang Nak en begint boeddhistische gebeden te prevelen. Nak rijst met haar zoontje in haar armen op uit het graf. Iedereen gaat in shock maar de monnik blijft kalm. Hij vertelt Nang Nak dat zij haar gehechtheid aan Mak en deze wereld moet opgeven. Dan vraagt hij Mak naar voren te komen om afscheid te nemen van zijn vrouw en zoon. Huilend omhelzen ze elkaar en bevestigen hun liefde voor elkaar.

Somdet To spreekt op zangerige toon nog enige formules uit waarop Nak’s lichaam en haar geest verdwijnen.

Een noviet hakt een stuk been uit Nak’s voorhoofd waarin Nak’s geest gevangen zit. Somdet To draagt het bot jarenlang met zich mee waarna een Thaise prins het erft maar sindsdien is het verloren gegaan.

Tot zover deze korte samenvatting van één van de bekendste legendes in Thailand.

Beschouwing

Ik las mijn zoon vroeger iedere avond verhaaltjes voor. Ook die van de leeuw en de muis. Hij begreep de boodschap, maar zei nooit: ‘Dat kan niet waar zijn, papa, want leeuwen en muizen kunnen niet praten’.

In de 19e eeuw ontstond er een scheuring in de protestantse kerk in Nederland. Een groep zei dat de slang in het Paradijs niet gesproken kon hebben, een andere groep zei dat de Bijbel de volle waarheid vertelt. Een theoloog vond dat het niet zo belangrijk was of de slang nu wel of niet gesproken had, het ging er alleen om wat hij had gezegd.

Vrijwel iedere Thai kent het verhaal van Mae Nak Phra Khanoong en zij wordt op vele plaatsen aanbeden en vereerd als ware zij een Godin.

Vragen

En dat is mijn vraag aan de geachte lezers: Waarom vereren de Thaise vrouwen Mae Nak (‘Moeder Nak’ zoals ze meestal respectvol wordt genoemd)? Wat zit er achter? Waarom voelen veel vrouwen zich verwant met Mae Nak? Wat is de achterliggende boodschap van dit zeer populaire verhaal?

En iets wat ik me ook altijd afvraag: is de boodschap zoals u die ziet universeel of alleen Thais/Aziatisch? Misschien is het goed om eerst de onderstaande film te gaan bekijken.

Noten

De geest die vrij komt als een vrouw samen met haar nog niet geboren kind overlijdt heet phǐe: tháng klom ‘ ‘de geest van de totale omvang’. Vrouwelijke geesten zijn sowieso gevaarlijker dan mannelijke, maar deze geest is de sterkste en gevaarlijkste van alle.

In de tijd van het rijk Ayutthaya (ongeveer 1350-1780) werd soms een levende zwangere vrouw in een kuil gegooid, waarna een paal van het fundament voor een nieuw paleis door haar heen werd geboord. De bovengenoemde geest die dan vrij kwam beschermde het hof. Mensenoffers waren een onderdeel van die goeie oude tijd.

Mae Nak Phra Khanoong (Phra Khanoog ligt nu in Sukhumvit 77, Soi 7), wordt op veel plaatsen vereerd, maar vooral bij de schrijn naast de Mahabhute tempel aldaar.

Over deze blogger

Tino Kuis

Geboren in 1944 in Delfzijl als zoon van een eenvoudige winkelier. Gestudeerd in Groningen en Curaçao. Drie jaar als arts gewerkt in Tanzania, daarna als huisarts in Vlaardingen. Een paar jaar vóór mijn pensioen getrouwd met een Thaise dame, we kregen een zoon die drie talen goed spreekt.
Bijna 20 jaar in Thailand gewoond, eerst in Chiang Kham (provincie Phayao) daarna in Chiang Mai waar ik graag allerhande Thai lastigviel met allerlei vragen. Volgde het Thaise buitenschoolse onderwijs waarna een diploma lagere school en drie jaar middelbare school. Deed veel vrijwilligerswerk. Geïnteresseerd in de Thaise taal, geschiedenis en cultuur. Woon nu alweer 5 jaar in Nederland samen met mijn zoon en vaak met zijn Thaise vriendin.

Lees hier de laatste artikelen

Oudere postings van deze blogger

• Geschiedenis14 december 2024Hoe een Nederlandse krant schreef over de studentenopstand van 14 oktober 1973
• Geschiedenis12 december 2024Hoe schreef de Nederlandse pers in 1960 over de geschiedenis en de huidige situatie in Thailand
• Cultuur17 november 2024Schemering op de waterweg
• Lezersvraag4 november 2024Uw mening over integreren in de Thaise samenleving