De Phanom Rung is onbetwist de mooiste
In de provincie Buriram zijn tal van ruïnes van belangrijke Khmer-tempels te bezichtigen. In totaal telt de provincie ruim 140 plekken met overblijfselen. De gerestaureerde Phanom Rung is onbetwist de mooiste.
Die ligt op een uitgebluste vulkaan, te midden van rijstvelden. De bouw is in de elfde eeuw begonnen en werd in de dertiende eeuw beëindigd. De monumentale toegangsweg van dik 160 meter is wereldbekend.
Restauratie van het complex heeft bijna 18 jaar geduurd. Het geheel is indrukwekkend. Kijk vooral naar de versierde deurlijst boven de oostelijke hoofdingang. Deze verdween in de jaren zestig en dook jaren later op in een museum in het Amerikaanse Chicago. Na lang touwtrekken is het kunststuk weer op de oorspronkelijke plaats teruggekeerd.
Over deze blogger
- Bijna 20 jaar geleden verhuisde journalist Hans Bos naar Bangkok. Vrijwel vanaf het begin was hij betrokken bij de geboorte van Thailandblog. Als journalist werkte hij voor Limburgse dagbladen en voor de reis vakbladen van wat ooit Elsevier heette. Hans (76) woont sinds 14 jaar in Hua Hin, met vrouw Raysiya en dochter Lizzy. Hij was circa negen jaar secretaris en vicevoorzitter van de Nederlandse vereniging in Hua Hin en Cha am.
Lees hier de laatste artikelen
Agenda17 december 2024Agenda: Back to the Future weer op toernee in Thailand
Bezienswaardigheden17 november 2024De hoogste/grootste Naga van Thailand
Bezienswaardigheden3 november 2024Tham Phu Wa, een grottempel om te watertanden
Belasting Thailand22 oktober 2024Belastingverdrag niet meer haalbaar op 1 januari 2025, zegt Buitenlandse Zaken in Den Haag
Inderdaa the Phanom Rung (ook wel Prasat Hin Phanom Rung genoemd) is 1 van de mooiere Khmer (Hindu) tempels in the Isaan. Het is 1 van de velen overblijgselen van het “Greater Khmer Kingdom” dat een groot gedeelte van het huidige Thailand besloeg (en het zuiden van Laos en een gedeelte van Vietnam). Khmer (Hindu) tempels zijn terug te vinden tot in Kanchanaburi, Sukhuthai en Sakhon Nakhon.
Het staat overigens niet vast dat het “terug gevonden” ornament ook daadwerkelijk het orgineel is. Er zijn mensen die zeggen dat het een kopie is. Overigens staan de echte kunstschatten van deze tempels in Bangkok en buitenlandse musea.
Kijk eens op http://picasaweb.google.com/changnoi1/ChangNoiAtKhmerTemples#
waar ik op een picassa album fotos heb staan van mijn bezoek aan deze en andere Khmer tempels in de Isaan.
De Isaan, het stiefkindje van het Thaise toerisme.
Als ik de Picassa link aanklik, krijg ik een foutmelding. Als er inderdaad een fout in staat: graag verbeteren. Ik ben benieuwd naar de foto’s.
Het is inderdaad een prachtig complex. Persoonlijk vind ik de tempel in Phimai mooier.
Ik kan me niet voorstellen dat Geertg de Prasat Phanom Rung in Buriram bezocht heeft. Misschien slechts een foto van de grootste ‘prang’ bekeken…
Buiten natuurlijk Angkor Wat in Cambodja, kan alleen de Prasat Khao Phra Wihan, met toegang vanuit Ubon Rachathani maar bij (idiote) beslissing van het Hof van Den Haag aan Cambodja toegewezen, enigszins wedijveren met Phanom Rung. De “mooie” prang te Phimai in Nakhon Ratchasima (Khorat) is maar een klein deeltje van het originele tempelcomplex, waarvan niet zo veel overbleef en de rest te zeer afgebrokkeld is om fatsoenlijk te kunnen restaureren. Die prang is slechts het hoogste stuk van het grootste bouwsel. Bovendien is het een zeer fantasierijk ‘gerestaureerd’ onding, al bevat hij ook nog authentiek en niet ondermaats beeldhouwwerk dat niet noodzakelijk op de juiste plaats teruggezet is. Toch niet oninteressant: Blijkbaar als enige opgevat als boeddhistische tempel al is er weinig ouderdomsverschil met de hindoe tempels van de Khmer.
Mijn eerste bezoek van Phanom Rung in 1993 was overweldigend. Overigens vielen me in 2010 op wat beter teruggelegde blokken in de majestueuze avenue na, niet meteen verschillen op: Het afgelegen complex inclusief de hoofdprang was ook voor de 18 jaar lange restauratie al veel beter bewaard dan Phimai.
Ook in 2010 zag ik voor het eerst Khao Phra Wihan: Minder indrukwekkend bij het benaderen maar het tempelcomplex zelf is ook zeker de moeite, en het uitzicht over het zo veel lagere vlakke Cambodjaanse land geeft ook een apart gevoel. En doet zeer goed beseffen dat die tempel echt wel op het Plateau ofte de Hoogvlakte van Isaan ligt zodat Den Haag zich louter politiek moet hebben laten inspireren, met gevolg dat Thaise en Cambodjaanse strijdkrachten voortdurend op ooghoogte contact houden en dat geregeld voor ongeregeldheden blijft zorgen.
Mag ik u, ivm de Khao Phra Wihan (Thaise speling), erop wijzen dat het overgrote deel van wat wij nu Thailand noemen onder de invloed viel van het ooit zeer machtige Greater Khmer Empire. Zodoende doen de grenzen die voornamelijk door de Fransen zijn gemaakt er niet zoveel toe om te bepalen aan wie deze tempel behoort.
En hoewel ik zelf ook de Prasat Phanom Rung mooier en indrukwekkender vindt at Prasat Phimai ken ik ook mensen die juist de Prasat Phimai mooier vinden. Misschien heeft dat te maken met welke je het eerst ziet?
Waarschuwing aan bezoekers van Prasat Khao Prah Wihan (Vihaern):
Het tempelcomplex wordt vanuit Thailand bezocht, zodat men vlakbij de tempel een Cambodjaanse grenspost moet passeren mits betaling van een kleine som. Dit is veel minder dan een normaal visum voor Cambodja.
Maar bij mijn bezoek aan de tempel, waren er (uiteraard) Cambodjanen die me trachtten naar Angkor Wat te lokken, zij organiseerden dat heel vlot. Ik wil aannemen dat het wel echt kon. Maar (misschien kan RonnyLatPhrao het bevestigen of ontkennen): Ik vrees dan illegaal in Cambodja rond te reizen, en weet niet wat me bij verlaten van Cambodja of terug binnenkomen in Thailand zou te wachten gestaan hebben…
Voor wie van de Khmerarchitectuur en -beeldhouwkunst niet genoeg kan krijgen (en er zijn gekkere interesses):
In de wijdere omgeving van Phanom Rung staan nog zeer vele al dan niet gerestaureerde kleinere tempel(ruïne)s, zoals ook in de provincie Buriram Prasat Muang Tam of in de provincie Surin de kleine amper herkenbare ruine van Prasat Phum Phon… al wel uit de 8ste of zelfs 7de eeuw anno Domini. Dan staan nog een eind verderaf Prasat Ban Samo in de provincie Si Saket.
In de andere richting vindt men de drie prangs van de Khmertempel in Lopburi met bovendien vlakbij boeiende architectuur uit de recentere tijd van de Thaise koning Narai. Sommige amper bezochte Khmercomplexen kan men per ongeluk zelf ontdekken want (nog) niet in de brochures, tot in het noorden van Phetchabun toe. Het verst in die richting is (wellicht niet “Sukhuthai” zoals Chan Noi schreef, maar allicht) Chaliang bij Si Satchanalai, in welk aangenaam lommerijk historisch park overigens ook uit de vroegste Thaise tijd een en ander te genieten valt. Misschien de meest westelijke Khmersite lijkt me Muang Sing in het zuiden van de provincie Kanchanaburi.
Een (niet mijn) shortlist want nog maar alleen voor Isaan:
http://www3.famille.ne.jp/~kazuo/thailist.html
Voor de betere beeldhouwkunst niet vergeten toch ook lokale musea op te sporen.
Het beeldhouwwerk van de oude Khmer toont oneindig veel meer verbeeldingskracht en expressie dan al wat de Thai ooit hebben voortgebracht: Naar mijn gevoel simplifieerden die laatsten slechts wat ze van andere, échte, kunstenaars hadden aangetroffen en bleven ze aldus verder stileren tot quasi alle nimmer tot rust geneigde oorspronkelijke emotie veilig geweken was.
De eerste keer dat ik bij de Prasat Hin Phanom Rung was moet ergens midden jaren ’90 geweest zijn met een select gezelschap en een gids die uit de omgeving kwam en veel over deze ruïnes in deze omgeving staan wist te vertellen zoals, de tempel is een beetje langgerekt als je ervoor staat, zeg maar waar, het beeldhouw werk die in een Amerikaans museum terug gevonden is, begint.
Als je ervoor staat tijdens de zonsopkomst als de eerste stralen dwars door het complex schijnen, als je die richting zou volgen je in Angkor Wat zou uitkomen.
Weet niet of het zo is maar was wel een indrukwekkend verhaal. Mijn vrouw komt ongeveer 60 km. daar vandaan uit een dorpje en heb met haar hele familie Prasat Hin Phanom Rung bezocht, waren er nog nooit zelf geweest en was een feest voor ze om dit te bezoeken. Historische kennis is zeer beperkt bij de meeste Thai, zelf in de naaste omgeving. Leven in het hier en nu.