Vijf muzikale achttieners en een koninklijke knipbeurt

Het woord pianokwintet heeft op mij, verwoed amateurpianist, dezelfde uitwerking als de uitlaat van een F16 op een hittezoekende raket. In de Bangkok Post van vrijdag 16 augustus las ik een optreden aangekondigd van het Piano Quintet 18 de zondag daarop in het Goethe Instituut.

Daar zou een van mijn favorieten worden gespeeld: het pianokwintet van Robert Schumann. Maar waar sloeg die 18 op? What 18?? Dat werd onthuld aan het einde van de annonce: each member of the quintet is 18 years old (!) Niet alleen zijn het alle vijf jonge Thaise musici, ze zijn ook nog eens allemaal precies 18 jaar oud. Dat is natuurlijk vanuit muzikaal oogpunt allemaal volstrekt irrelevant, maar toch ook hoogst opmerkelijk en belangwekkend.

Genoeg redenen voor mij om op de bewuste zondag spoorslags naar Bangkok af te reizen en tegen zeven uur het bijna uitverkochte auditorium van het Goethe Instituut te betreden. We kregen een zeer gevarieerd programma voorgeschoteld, met delen van strijkkwartetten van Borodin en Mendelssohn, vioolduetten van Wieniawski en Suntraporn/Sakkan Sarasap, een stuk voor viool en piano van Tchaikovsky en een ballade voor piano solo van Chopin. Tenslotte het bewuste pianokwintet van Schumann.

Ik bewonderde de programmatische flexibiliteit van de groep: ze spelen kennelijk niet alleen pianokwintetten maar ook alle andere stukken die voor alle denkbare combinaties van deze vijf mogelijk zijn, dus ook alle strijkkwartetten, alle pianotrio’s, alle sonates voor viool en piano, cello en piano enz. Zelfs alle solowerken voor piano, viool en cello komen in aanmerking. Op deze manier bestrijk je ongeveer driekwart van alle kamermuziek. Heel slim van ze!

Toch denk ik dat ze er goed aan zouden doen zich te concentreren op pianokwartetten en -kwintetten. Maar ik wil hen er niet over beknorren, want het was ook nog eens hun debuut en ik neem aan dat ze in de toekomst hun repertoirekeuze verder zullen verfijnen en concentreren.

Het muzikale genot was er niet minder om. In een bij een debuut passende mix van muzikale gretigheid en nervositeit werd ons de muziek gebracht, waarbij kleine oneffenheden en slordigheden hen gemakkelijk konden worden vergeven. Ik moet hierbij ook aantekenen dat de stugge akoestiek van de zaal hen niet bepaald te hulp schoot.

In het programmaboekje las ik dat drie van de vijf musici al begonnen met muziekles toen ze vier jaar waren: de pianiste Natnaree Suwanpotipra, de violist Sakkan Sarasap en de cellist Arnik Vephasayanant. De andere twee, de violist Runn Charksmithanont en de altist Titipong Pureepongpeera, begonnen wat later, op respectievelijk zeven- en elfjarige leeftijd. Als je achttien bent, ben je geen wonderkind meer, maar nog altijd een heel jonge musicus.

Het pianokwintet van Schumann dateert van eind 1842 en is vooral bekend om zijn tweede deel, In modo d’una Marcia, een treurmars met een hartverscheurend thema met scherpe dissonanten (kleine secundes). De treurmars wordt onderbroken door een wilde passage waarin de piano in oorlog lijkt met de strijkers, en een teder, lyrisch intermezzo waarin alles tot berusting en harmonie komt. Wonderschoon!

Maar ook in de andere drie delen van het kwintet horen we het romantische genie van Robert Schumann, zelfs als hij een fuga schrijft, zoals in het laatste deel. Ik geef toe: ik heb betere uitvoeringen gehoord, maar wat deze vijf jonge Thais lieten horen, stemde mij evengoed dankbaar en hoopvol.

Kapper

De volgende ochtend vervoegde ik mij in mijn hotel bij de kapper voor een al veel te lang uitgestelde knipbeurt. Hulpeloos, want zonder bril, zat ik een beetje voor de spiegel te mijmeren over het mechanisme van de muziek: de luisteraar confronteren met scherpe dissonanten zodat hij gaat smachten naar de oplossing daarvan in de harmonieuze samenklank, en dat steeds maar weer opnieuw, tot het slotaccoord (altijd een consonant!).

Plotseling werd ik geconfronteerd met een dissonant van een heel andere orde: geen muzikale maar een cognitieve. Een cognitieve dissonant ontstaat als je geconfronteerd wordt met feiten die op gespannen voet staan met je opvattingen of met wat je tot dan toe weet.

Mijn blik dwaalde namelijk af naar boven de spiegel, naar een oude foto die daar hing en waarop ik met een schok de jonge koning Bhumiphol en zijn moeder, de Koningin-Moeder dus, herkende. De schok werd veroorzaakt doordat ik zag wat daar gebeurde: zij was zeer geconcentreerd en ingespannen zijn haar aan het knippen!

Wat nu?? Het is toch niet voorstelbaar dat er sprake is van zuinigheid of van onvoldoende vertrouwen in de knipkunst van de Thaise figaro’s! Wat dan? Wat is daar aan de hand?

Ik probeerde het te doorgronden en plotseling dacht ik het te weten.

“I know why she cut his hair”, zei ik tegen mijn kapster. Ze keek me verwachtingsvol aan. “Because nobody else can touch the King!” Ze glimlachte en knikte bevestigend. Dissonant opgelost, mijn wereldbeeld klopte weer.

Flink gekortwiekt en in opperste harmonie betaalde ik, gaf haar een forse fooi, nam een foto van deze ontroerende foto en aanvaardde de terugreis naar Jomtien.