Kronkel over ademnood: zijn of niet-zijn

Ik trof Simon aan de stamtafel, in druk gesprek gewikkeld met een oudere man die zich voorstelde als Luuk en een neurasthenische leptosoom van onbepaalde leeftijd  met de naam Michel.

Luuk beschikte over een gebruind gelaat, een overvloedige kop haar met zilvergrijze krullen en een bijbehorend baardje. Ze zetten onmiddelijk hun gesprek voort, zonder verder op mij te letten, en het ging over ernstige zaken; dat was me wel heel snel duidelijk.

“Naar Pattaya kom je niet om je leven een nieuwe impuls te geven, maar om het onder dragelijke omstandigheden te beëindigen. Of in ieder geval, als je het minder bot wilt uitdrukken, om een pauze in te lassen, een lange pauze – die definitief kan blijken.” Michel keek ons om beurten doordringend aan met zijn priemende varkensoogjes. “Nou nou, dat is wel heel zware kost op de nuchtere maag,” protesteerde ik.

Simon schoof mij ter verklaring een artikel in het laatste nummer van de Pattaya Mail toe met de markante kop: What happens if you die in Thailand? Ik deed nog een zwakke poging het onderwerp te veranderen door de vraag op te werpen of dat if niet moest zijn when, maar dat mislukte jammerlijk. Een snelle blik op het artikel leerde mij dat het niet ging over dood gaan maar over dood zijn: wat gebeurt er dan met je stoffelijk overschot en met je bezittingen? Ja, logisch, dacht ik, dood gaan in Thailand is precies hetzelfde als dood gaan overal elders, het maakt dan niet meer uit waar je bent.

Ik concentreerde me op hun gesprek en luisterde naar Luuk. “….. de aanvallen zijn heel kort en stormachtig en binnen een uur is het meestal over: wie kan er langdurig buiten adem zijn? Het is eigenlijk een langdurige „laatste adem‟, daarom spreekt mijn dokter van een oefening in sterven: ooit doet mijn ademhaling echt wat ze zo vaak heeft geprobeerd. Nu is het voorlopig weer achter de rug, maar ik ben niet als de man die denkt dat hij zijn zaak gewonnen heeft op het moment dat die is verdaagd.”

Michel kraaide van plezier over deze treffende vergelijking en verklaarde dat we allemaal voor de bijl gaan en dat dit helemaal niet erg maar juist heel goed is. Hij meende dat we in Thailand op de goede plek waren want als je maar tijd van leven had werd je vanzelf boeddhist: ons lichaam onthecht zich langzamerhand van allerlei soorten van fysiek genot en het kaarsje dooft geleidelijk uit.

“Na Pattaya is er niets meer: of je nu homoseksueel, heteroseksueel of allebei bent, Pattaya is de bestemming van de laatste kans, waarna je niets anders rest dan afstand te doen van de begeerte. De dood heb ik inmiddels begrepen; ik denk niet dat hij me veel pijn zal doen. Ik heb haat, minachting, verval en verschillende andere dingen gekend, zelfs kortstondige momenten van liefde. Er zal niets van mij voortleven, en dat verdien ik ook niet: ik ben in alle opzichten een middelmatig individu geweest.”

We zwegen enige tijd om deze zelfonthulling op ons te laten inwerken en toen hervatte Simon het gesprek: “Maar de meeste mensen zijn toch heel bang om dood te gaan, laat staan om dood te zijn. Hebben jullie dan geen last van die gedachte?”

“Nou, daar heb ik totaal geen last van.” verklaarde Luuk. “Dat is precies waar wij zo vaak in de fout gaan: wij nemen aan dat de dood op ons volgt, terwijl hij zowel is voorafgegaan als volgen zal. Al wat voor onze tijd was, is dood en wat doet het ertoe of je niet begint of ophoudt als het resultaat in beide gevallen hetzelfde is: 0 niet zijn.

Ik vraag je: als iemand zegt dat een lamp slechter af is wanneer hij gedoofd wordt dan voordat hij werd ontstoken, dat is toch oliedom? Ook wij worden ontstoken en gedoofd; in de tussentijd ervaren we wat, maar aan beide uiteinden heerst diepe rust.”

“Luuk, je hebt groot gelijk. Mijn lievelingsfilosoof zegt ergens dat hij maar niet kan begrijpen waarom mensen bang zijn voor de dood, voor het niet-meer-zijn, terwijl het gapende gat van de miljarden jaren voor hun geboorte hen geenszins angst lijkt aan te jagen. Ik was zeer getroffen door deze diepe wijsheid. En jij hebt dat lang geleden al helemaal zelf bedacht! Ik vind het prachtig en daarop wil ik met jullie het glas heffen.”

Simon hief het glas en wij klonken plechtig, danig onthecht en gesticht door dit onpeilbaar diepe inzicht. Ik overwoog nog even om een poging te doen om de vraag if of when te reanimeren, maar ik besefte bijtijds dat dit serieuze gesprek zijn voltooiing had bereikt. We hadden het verder over de leuke kanten van het leven in Thailand, maar dat is een heel ander verhaal.

P.S. Uitspraken van Luuk ontleend aan: Seneca, – Leren sterven. Brieven aan Lucilius; uitspraken van Michel ontleend aan: Michel Houellebecq, – Platform. Midden in de wereld.