Lezersinzending: De boeddhistische kijk op ‘reizen’

Ter gelegenheid van ok pansa (วันออกพรรษา) een bijdrage die een boeddhistische kijk geeft op ‘reizen’.

Uit LIVE NOW, door Ananda Pereira, Buddhist Essays, The Wheel Publication No 24/25, 1973

Vertaling uit het Engels

Reizen

Few indeed are they who go to the Further Shore.
The rest of mankind only runs about on the hither bank.

Voorwaar het zijn weinigen die naar de oever aan de overzijde gaan.
De rest van de mensheid loopt alleen maar rond op deze oever.

Dhammapada 85

Dit lichaam van vlees en bloed en beenderen is een voorbijgaand iets. En dat geldt ook voor het flakkerende verschijnsel dat persoonlijkheid wordt genoemd en waarmee het in verband wordt gebracht. Er is niets blijvends hier, niets dat een ‘ziel’ kan worden genoemd.
En toch houdt de Boeddha ons voor dat dit samenstelsel van met elkaar verbonden processen, dat ‘een levend wezen’ wordt genoemd, niet begint met het geboren worden noch eindigt met het sterven. Het gaat door, van het ene leven naar het volgende leven, steeds veranderend.

We hebben een lange weg achter ons, wij allemaal. Niemand kan een begin zien. Een ieder van ons, als een veranderend proces, is heel erg oud. We zijn ouder dan het zonnestelsel en de sterren en de nebulae, in hun huidige vorm.

De Boeddha heeft gezegd dat op deze lange reis een ieder van ons alles heeft ervaren dat ervaren kan worden op de ‘oever aan deze zijde’, en dat is in ‘de Wereld’.
We hebben bemind en gehaat, ons verheugd en getreurd, overal geweest, alles gezien, alles gedaan, vele vele malen.
Dit gebeuren is nu al zo lang aan de gang dat, als we ons het verleden maar zouden kunnen herinneren, we er dood misselijk van zouden worden. Maar we herinneren het ons niet. En daarom blijven we, leven na leven, steeds weer en weer dezelfde dingen doen. We lopen nog steeds rond op ‘de oever aan deze zijde’, en houden ons bezig met de dingen die daar zijn. We ijlen van de hoogste hoogten naar de diepste diepten. Als iemand zoals een Boeddha ons zegt dat we moeten stoppen met die onzin en moeten proberen naar de ‘oever aan de overzijde’ te gaan, schenken we er geen aandacht aan.

We kunnen hier blijven zo lang als we willen. En we zullen hier dan ook lange tijd blijven, zelfs nadat het ons is gaan dagen dat we ons belachelijk maken.
Het is niet gemakkelijk om naar ‘de overzijde’ te gaan, want ‘de overzijde’ is Nirvana, alleen bereikbaar voor Boeddha’s, Pacceka Boeddha’s en Aharants. Om over te steken moeten we ons ontwikkelen net als zij zich ontwikkeld hebben. Dat is de enige reis die we niet gemaakt hebben en het is de enige reis die het waard is te maken.

Mensen denken dat ze, door van de ene plek op het aardoppervlak naar een andere plek te gaan, reizen. En dat doen ze dan ook. Als maden kruipen ze over een rotte sinaasappel. Anderen, die meer ambitieus en vindingrijk zijn, dromen er van vanaf de aarde naar de maan te gaan, of naar andere planeten. Dat, zo vinden ze, is pas reizen! En zo zal het zijn; als insecten vliegend van de ene rotte sinaasappel naar een volgende.
Maar Boeddha zegt ons dat we ooit alle rotte sinaasappels al hebben geprobeerd. Ze zijn allemaal op ‘deze oever’ en ze bevatten niets nieuws.

Buiten, ver weg in de ruimte, zo ver dat ons verstand de afstanden niet kan bevatten, zijn sterren, vele miljoenen. Het zou het toppunt van egotisme zijn om te ontkennen dat er leven moet zijn op sommige planeten, die om die andere sterren draaien, net als de aarde draait om de zon. En als daar leven is, waarom dan geen menselijk leven? Het zou best zo kunnen zijn. En dan nog? Het betekent alleen maar dat daar buiten, net als hier, hebzucht is, dat daar haat is en onwetendheid. Moeten we naar zulke planeten reizen? Moeten we zó ver weg gaan om dezelfde domme gezichten te zien, om dezelfde vreselijke geluiden te horen en om dezelfde stank te ruiken, die overal hier op aarde is? Voor onszelf sprekend, wij hebben niet het verlangen om al die moeite te doen om de kennismaking met het onaangename te hernieuwen.

De afstand, waarmee we ons verwijderen van het onaangename, wordt niet in mijlen uitgedrukt. Met een goed boek kan het, voor een tijdje. En meditatie kan het, als men zich daarin heeft geoefend en er goed in is. Rust is nodig. Men gaat niet zitten mediteren op een spoorlijn die in gebruik is, noch midden op een drukke straat, noch op een schietbaan waar op at moment wordt geoefend. Men zet niet de radio aan, juist als er een verslag van een race in de lucht is.
Met rust en stilte komen concentratie en helder denken. Dit, ten slotte, is de voorbereiding voor een echt avontuur. Een geheel nieuwe reis. En het einddoel? De ‘overzijde’.

Succes!!

Ingezonden door Thijs W. Bos