Boeddhisme: religie, levensbeschouwing of spiritualiteit?
Terwijl menige religie geassocieerd wordt met intolerantie en terrorisme, heeft het boeddhisme hier in Nederland een goede pers. Waarom? Deze vraagstelling in een artikel van Sjoerd de Jong in de NRC zette mij aan tot denken.
Ook op Thailandblog zijn in de loop der tijd heel wat artikelen verschenen omtrent het onderwerp ‘boeddhisme”. Bij het lezen van het uitgebreide vervolgverhaal ‘De boog kan niet altijd ontspannen zijn’ van John Wittenberg kreeg ik vaak de behoefte om met hem persoonlijk eens van gedachten te willen wisselen omtrent het boeddhisme en zijn zoektocht naar wat hij noemt zingeving.
Boeddhisme heeft niets met religie van doen hoorde ik een aanhanger van het boeddhisme zeggen. Eerlijk gezegd ben ik het daarmee totaal oneens. Er mag dan officieel bezien geen God in het spel zijn maar tot wie richt de boeddhist zijn gebeden dan vraag ik me daarbij af. Als ik bij het Erawan tempeltje in Bangkok en bij heel veel andere tempels in Thailand en andere Aziatische landen mensen voor een Boeddhabeeld heel devoot, met wierookstokjes tussen de gevouwen handen zie, riekt dat toch naar religie. En al die mensen die bloemen, fruit, goederen en geld offeren? Religie of levensbeschouwing, vertel het maar.
sarawuth wannasathit / Shutterstock.comEn wat te denken van al die monotone rituele teksten die door monniken bij tempels of elders gezamenlijk worden uitgesproken. De verschillen tussen het boeddhisme en bijvoorbeeld christendom zijn marginaal.
Heiligschennis
‘Gautama de boeddha is de tuinkabouter van het nieuwe Nederland’ zo lees ik verder in het verhaal van De Jong. Een opmerking waarvoor je in Thailand onherroepelijk in het gevang terecht zou komen.
Heiligschennis noemden we een dergelijke opmerking in vroeger jaren. Boeddhabeelden mogen niet geëxporteerd worden maar in heel wat huiskamers en tuintjes prijkt tegenwoordig een dergelijk beeld. Je hoeft er echt niet voor naar Thailand te reizen want in vele tuincentra zijn die in overvloed te koop. Religie met een knipoog als gevolg van een vakantie naar Thailand of een ander Aziatisch land zal er wel aan ten grondslag liggen.
De leer van Gautama heeft dan ook een jaloersmakende goede pers, terwijl religieus geweld en terreur aan de orde van de dag zijn: het boeddhisme zou vredelievend zijn, niet dogmatisch en juist modern, wat het succes in Amerika en Europa moet verklaren.
OnZen
Van de bekende Nederlandse filosoof Jan Bor is onder de titel OnZen een boekwerkje verschenen waarin hij uitgebreid ingaat op het onderwerp moderne spiritualiteit en de nieuwe gevaren die hij als ‘moderne sekten’ betitelt. Zelf heeft Bor veel ervaring met Zen opgedaan dat de ultieme weg naar innerlijke vrijheid zou betekenen. Zen is een vorm van het boeddhisme dat sterk de nadruk legt op dhyana, oftewel concentratie-meditatie. Hiermee wordt inzicht verkregen in de eigen ware aard om zo de weg te openen naar een bevrijde manier van leven.
Net als andere religies -want dat is het volgens Bor- roept Zen echter op tot het volgen van een leer en praktijk en tot afhankelijkheid van een geestelijk leider. Heb het boekje gelezen en in een avond verslonden. Jan Bor schrijft heel realistisch maar toch moest ik soms mijn wenkbrauwen fronsen bij de gedachte hoe moeilijk mensen het zich zelf maken. Ben geen filosoof en kan de gedachten van het Zen, Boeddhisme en heel wat andere geloven nauwelijks volgen.
Een schoon rivierenland
Ben mijn werkkamer aan het kuisen (mooi Vlaams woord). Heel wat overtollige artikelen heb ik naar de afvalverwerking gebracht. Er staan daar een groot aantal containers waar nog bruikbare spullen een nieuw leven vinden. De mannen van AVRI, die in het rivierenland waar ik tussen Maas en Waal de meeste maanden van het jaar woon, zijn altijd zeer behulpzaam om je de juiste genummerde container voor het afgedankte en nog bruikbare spul aan te wijzen.
Naast al het normale afval dat wordt aangeboden hebben de heren van de afvalverwerking in Zaltbommel heel wat tuin- en andere beelden, die mensen na verloop van tijd afdankten, samengebracht. Het is inmiddels uitgegroeid tot een ware openluchttentoonstelling en met plezier breng ik mijn overtollig spul, dat niet in de normale huis en tuin afvalbak past, er heen en ga na een blik op al die mooie ‘sprookjesfiguren’ weer opgewekt huiswaarts. Denk daarbij dan filosofisch na over het leven. Als zelfs kabouters, elfjes en een zee van andere sprookjesfiguren en zelfs Boeddhabeelden hier op de afvalverwerking terecht komen, waar ga ik simpele sterveling dan uiteindelijk heen?
Ik volg de raadgeving van schrijver en filosoof Jan Bor: “Maak je los van autoriteiten. Zoek en ga je eigen innerlijke weg, voed je daarbij met ’s werelds grootste filosofieën, volg je hart. Dat is dan een moderne invulling van spiritualiteit.” Heb me inmiddels van heel wat dingen losgemaakt en kijk glimlachend bij de afvalverwerking naar al die mooie sprookjesfiguren die daar tot een eind zijn gekomen en tracht het leven op mijn manier te leven en tot een goed en gelukkig einde te brengen.
Het boek -paperback uitvoering- is via internet te bestellen bij de uitgever Prometheus a € 15,- of als e-book € 8,99 Gratis verzending naar België en Nederland
Over deze blogger
Lees hier de laatste artikelen
Thailand tips23 december 2024Mae Hong Son
Steden27 november 2024Pak Khlong, de bloemen- en groentemarkt van Bangkok
Thailand tips10 november 2024Thaton – Chiangrai; geen gemakkelijke keuze
Thailand tips1 november 2024Bang Krachao, de groene long van Bangkok
Religie is natuurlijk de aanname van iets zonder daarvoor een bewijs te verlangen. Men gelooft. In een hiernamaals, opstaan uit de dood enz. Men veronderstelt invloed op het leven en hiernamaals door hogere machten.
Het boeddhisme zoals in praktijk gebracht onderscheidt zich slechts in beperkte mate van andere religies.
In tempels ziet men vaak schilderingen van hemel en hel. Voor zover ik het kan beoordelen heeft dit betrekking op het al dan niet welzijn na het leven en niet tijdens dit leven.
Dit veronderstelt eigenlijk al een hiernamaals. Of interpreteer ik dit verkeerd en heeft het toch betrekking op straffen of beloningen in het hier en nu? Of na de wedergeboorte? Maar is dit niet gewoon weer een andere versie van het hiernamaals?
Heb namelijk weinig Thais zien lijden tijdens hun leven als gevolg van hun volgens de boeddhistische moraal toch zeer zondige gedrag
De reïncarnatie leer. Religie, want ook hiervoor bestaat geen schijn van bewijs
Hogere machten die het leven op aarde beïnvloeden? Zelfs een al dan niet goede wedergeboorte hangt af van al dan niet goed karma. Wie of wat beoordeelt hoe men wordt wedergeboren? Een onbekende natuurwet of gewoon hogere machten? Karma wetten? Bewijs of weer aanname? Ook hier weer geen wetenschappelijke onderbouwing of wat voor bewijsvoering dan ook. Gewoon religie dus.
De rest van de hocus spocus? De ceremoniën. Gemanipuleer met klosjes garen en wierookstokje. Beelden aanbidding enz. Religie of bijgeloof? Geloven intelligente monniken daar nu echt in, of houden ze het in stand omdat het gewone volk toch religie nodig heeft zoals de cynicus Voltaire beweerde?
En wat te denken van de rol van monniken bij het verdrijven van de Rohingya in Myanmar?
Je kunt geloof niet vanuit het rationele vlak beschouwen.
Het is vaak iets waarin je sinds je geboorte in opgroeit.
Noem het indoctrinatie. (anderen zullen het opvoeding en scholing noemen)
Het heet ook niet toevallig geloof, het zit geworteld in de gevoelens en emoties van de mens en niet in de ratio.
Niemand wordt gelovig door de bijbel te pakken en die te gaan lezen.
Je kunt wel overtuigd worden, door allerlei sektes die bewust die emoties bespelen.
Angst voor de hel en de belofte van de hemel.
Dus die intelligente monniken:
Het mag duidelijk zijn, dat een hoop van die (vermogende) monniken niet geloven.
Er zullen echter ongetwijfeld intelligente monniken zijn, die wel geloven.
Net als er in het Vaticaan ongetwijfeld mensen zijn die geloven.
Boeddhisme wordt geacht te zijn een levenswijze en wordt niet gerekend tot een geloof of religie. Dat anderen (monniken) om eigen gewin en macht een andere invulling geven aan het woord levenswijze is duidelijk. Er zijn teveel voorbeelden van misbruik.
Verder kun je over dit onderwerp tijden discussiëren maar eruit komen zal veel “geloof” vergen.
Het probleem is natuurlijk dat hét boeddhisme niet bestaat. Er zijn zoveel verschillende richtingen. Het is bijna onmogelijk daaruit een kern, de noodzakelijke en pure boeddhistische elementen, af te leiden. Voor het christendom zou je kunnen zeggen dat alleen het bestaan van een God en zijn zoon, Jezus Christus, de Verlosser, een noodzakelijk gegeven is. Alles daaromheen is anders in de vele richtingen van het christendom.
Jij hebt het over het Thaise boeddhisme en dat is een mengeling van boeddhistische, hindoeïstiche, animistische en nationalistische elementen waarvan ik vaak denk dat het boeddhistische element de kleinste rol speelt. Zo heeft de Boeddha specifiek alle rituelen verboden, zeker die rondom zijn persoon. Voor hem telde alleen de Leer, de Dharma.
Ik zie al die rituelen, offers en gebeden meer als een psychologisch iets: een houvast in een onvoorspelbare en vaak wrede wereld. Het sust ons gemoed en geeft hoop en zo kunnen we er weer even tegen aan.
Ach, dat Jesus Christus een zoon van God is en zijn moeder onbevlekt gebleven is. Is natuurlijk ook alleen maar ontsproten aan overlevering van mensen die in die tijd een verklaring behoefden voor een bijzonder mens. Ook hier geen enkele wetenschappelijke grond, met uitzondering dat een vrouw zonder seksueel contact echt niet zwanger wordt. Amen van een Atheïst.
Ik heb er geen dikke boeken over gelezen, maar ik heb de indruk dat het Bhoedisme het begrip religie een beetje ontwijkt.
Voor zover ik het begrijp wordt er van alles verklaard over hemel en hel.
Die zijn beiden op een bepaald moment geschapen, blijkbaar omdat iemand dat nodig vond.
En ook de goden in de hemel zijn onderhevig aan de cyclus van werdergeboorte.
Per saldo lijken zelfs die goden dan ook meer op kleine spelertjes in het grote verhaal.
Die zijn allemaal een onderdeel van de schepping, en niet de scheppers.
Maar wie of wat dan de grote baas is die de boel bestuurt, blijft onduidelijk.
Uiteindelijk lijkt het Nirwana me de echte hemel en de hemel en de hel waar je na je overlijden terecht komt gewoon plaatsen waarin je tijdelijk wordt beloond, of gestraft, voor je aan je nieuwe leven op weg naar het Nirwana begint.
Ik vond onlangs op de onderstaande link nog een goede uitleg over het Boeddhisme, het is wel in het engels. Verder ben ik van mening dat het bijna uitsluitend de islam is die je in verband kan brengen met terrorisme en intolerantie. Ik hoop dan ook dat ze de moslims in Thailand tijdig een halt toeroepen, voordat de problemen die ze nu al soms in het zuiden hebben zich uitbreiden.
http://www.e-buddhism.com/2016/07/understanding-buddhism-10-reasons-its.html
Understanding Buddhism: 10 Reasons It’s NOT A Religion
1) There is no god
Unlike Hinduism or other eastern religions, Buddhism does not have a central god. That doesn’t mean that they’re opposed to a god, it just means they have no reason to have a god.
2) Buddha is not worshiped
Though every Buddhist understands and is grateful for the message that Buddha brought, they understand that he is a man just like them. Though some in Hinduism consider him an incarnation of Vishnu (Krishna), most Buddhists don’t share that view.
3) Anyone can be a Buddha
One of the most remarkable things about Buddhism is that it’s so accessible. “Buddha” is just a title given to Siddhartha Gautama for his mastery over himself. This means he successfully attained enlightenment- something anyone can do.
4) Everyone takes ownership
Buddha, or any other enlightened being, is not a savior like in Christianity. Just because you believe in the teachings doesn’t mean you’ll be protected from anything; you have to follow the philosophy to find true happiness.
5) Buddhism exists without Buddha
Siddhartha Gautama shared his findings with the world as universal truths, not exclusive philosophies saved for those that are “followers”. He’s not the creator or a prophet; just a truth seeker.
6) Our origin is irrelevant
While most religions busy themselves with tales of creation and the universe, Buddhism doesn’t care at all. Why? Because the most important thing is the ever-present now, and working on ourselves in the moment. That means letting go of the past and the future.
7) The “bad guy” is suffering
Many religions have an ultimate bad guy- that is, someone like satan- that terrorizes or encourages evil acts. In Buddhism, the evil of something is measured by how much it produces suffering. The biggest cause of suffering is the ego, the concept that we’re separate from everything else. When ignorance ends, true happiness begins.
8) Reality is based on perception
There’s not so much a belief of heaven and hell (although some sects do believe that) as much as there is an understanding that by shifting our awareness to a higher level of consciousness, we are changing our reality. That perspective is everything to the practitioner.
9) It’s open to change
Every Buddhist is dedicated to one thing only: the pursuit of truth. If it were found that someone the Buddhist teachings were incorrect, the teachings and philosophies would have to change. It’s not a rigid system by any means.
10) Beliefs are not controlled
While it’s true the majority of Buddhist practitioners believe in reincarnation, many do not. They’re allowed to believe in whatever they wish while they practice the teachings. No one is forced to do anything!
Uitstekende opsomming! Dat is ook mijn beeld van het boeddhisme.
Ik ben het met Tino eens en er zijn ook binnen Thailand diverse stromingen. Misschien kennen jullie Ajahn Sumedjo (leerling van Ajahn Chan) die o.a. het boek ‘Sound of Silence’ schreef en m.i. een heel ander beeld schept wat Boeddhisme ook kan zijn.
Even ter verduidelijking, het beeld op Erawan is een afbeelding van de HINDOEgod Brahma, heeft niets met boeddhisme te maken en zeker niet met het theravadaboeddhisme zoals dat in Thailand beleden zou worden. En ja alle rituelen etc, zoals hierboven al vermeld hebben niet veel met het boeddhisme te maken, m.i.
Waaarom zjn ze dan in gebruik, een leuke verklaring geeft Dennet in “Breaking the spell”.
Prof Dr Silk de enige hoogleraar boeddhisme in Nederland (Leiden) meent het volgende:
Overigens is volgens Silk het boeddhisme wel degelijk een echte religie, en niet alleen maar een filosofie of een way of life, zoals hij keer op keer moet horen. Dat ontkennen is meer dan een alibi voor westerlingen om zich boeddhist te kunnen noemen zonder hun eigen godsdienst af te hoeven zweren, aldus Silk. ‘Het betekent eigenlijk dat je het boeddhisme niet serieus neemt. Als je ontkent dat het boeddhisme een religie is, maak je het tot iets vrijblijvends, iets dat erbij komt, en ontneem je Aziatische boeddhisten in feite hun intrinsieke, autonome traditie. Voor onderzoekers zou het een weigering betekenen om de boeddhistische traditie in al zijn veelvoudigheid en complexiteit te bestuderen. Wat natuurlijk niet wegneemt dat het interessant is om te bestuderen waarom het boeddhisme voor veel mensen in het westen zo aantrekkelijk is geworden.’
Wat het Boeddhisme zo aantrekkelijk maakt voor westerlingen? Volgens Van Kampen: Populair bij westerlingen zijn vooral meditatie lessen. In feite zoeken ze zingeving, En een betere mentale balans. Feitelijk een individualistisch streven. Een nieuwe strategie in zoektocht naar het individuele geluk. Het Ik tijdperk.
Andre van der Braak (VU) is ook hoogleraar boeddhisme. De verschrijningsvormen van het boeddhisme zijnl bijvoorbeeld zoals in het westerse boeddhisme zo anders en vaak niet religieus. De 10 punten die Johan eerder heeft geformuleerd op dit blog zijn m.i. dan ook meer richtinggevend voor de discussie of het wel of niet een religie is.
Indra is in de Indiaaase mythologie de god van oorlog, de hemel, onweer en regen dus feitelijk niet boeddhistisch.
Ooit eens een mooie definitie gelezen: “religie… is een sinds de Steentijd bestaande vorm van wanhoopsbestrijding “.