Prasat Hin Phimai: de grootste Khmertempel in Thailand

Tijdens de meer dan vier eeuwen dat de Khmer de plak zwaaiden in Isaan, trokken ze meer dan 200 religieuze of officiële bouwwerken op. Prasat Hin Phimai in het hart van het gelijknamige stadje aan de Munrivier in de provincie Khorat is één van de meest imponerende Khmer tempelcomplexen in Thailand.

Over de oorsprong van deze tempel bestaat geen eenduidigheid maar men gaat er nu van uit dat het centrale heiligdom werd gebouwd onder het bewind van Suryavarman I  (1001-1049). De ronde, 32 meter hoge centrale Prang of tempeltoren zou volgens sommigen de ontwerpers van Angkor Wat hebben geïnspireerd. En dat is plausibel want men gaat er van uit dat Phima het eindpunt was van de belangrijkste route die vanuit Angkor vertrok door het Khmer-rijk. Een route die door de Dongrekbergen en over het zuidelijke gedeelte van het Khoratplateau liep. Onder de heerschappij van Jayavarman VI (1080-1107) was Phimai wellicht zelfs – even – de hoofdstad van het Khmerrijk, wat het cultuurhistorische belang van deze site onderlijnt. Deze vorst was wellicht verantwoordelijk voor de bouw van de zandstenen buitenmuur en van de zuidelijke Gopura, terwijl zijn opvolger Jayavarman VII de 15 meter hoge uit rode zandsteen opgetrokken Prang Hin Daeng en de één meter hogere laterieten Prang Brahmadatta binnen het heiligdom deed bouwen.

Prasat Hin Phimai is in meer dan één opzicht een merkwaardig tempelcomplex. In tegenstelling tot de meeste andere Khmertempels, tast men volledig in het duister over de origine van deze tempel. Er werden tal van inscripties in Sanskriet teruggevonden die verwijzen naar Vimayapura – de stad van Vimaya, een benaming die wellicht gerelateerd is aan een Hindoe-Brahamanistische cultus en waaruit het Siamese Phimai zou zijn ontstaan.

Het is ook de enige Khmertempel in Thailand die van bij de bouw overwegend Mahayana Boeddhistische elementen kreeg die qua kenmerken sterk beïnvloed waren door de uit India afkomstige Dvaravati-stijl. Dit is op zich niet verwonderlijk want het staat vast dat al in de 7^e eeuw van onze jaartelling het Boeddhisme tot op het Khoratplateau was doorgedrongen. Recente onderzoeken lijken er echter op te duiden dat in deze tempel echter ook Brahamanistische én animistische rituelen hebben plaatsgevonden.

Ook de oriëntatie van het bouwwerk is een raadsel. De meeste Khmertempels liggen op een west-oost-as. Phimai werd op het zuiden georiënteerd, alhoewel dit ook niet exact is want in feite wijkt de zuidelijke Gopura of ingangspoort 20° af richting zuidoosten. Toeval of niet maar wanneer we vanaf dit punt een rechte lijn trekken komen we terecht in… Angkor Wat.

Prasat Hin Phimai is qua oppervlakte het grootste Khmerbouwwerk in Thailand.  Het is 565 meter breed en 1.030 meter lang en steekt daarmee Angkor Wat naar de kroon. Als belangrijkste bouwmaterialen werden in Phimai roodbruine en witte zandsteen, het ijzerhoudende lateriet en baksteen gebruikt. Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat de toegangsweg die van de zuidelijke Gopura – die de hoofdpoort was – naar het centrale gedeelte liep, ooit overdekt is geweest. De zevenkoppige slangen of Naga’s vormen met hun lijven de Naga-bruggen die de transcendentie van het Aardse naar het Goddelijke symboliseren. Veel van de reliëfs op de dek- en sluistenen vonden hun inspiratie in de Ramayana.  Terwijl de centrale Prang de berg Meru symboliseert staat de binnenste omheiningsmuur voor de Aarde, terwijl de buitenste muur die het hele complex omringt, de grenzen van het Heelal aangeeft.

De Franse geograaf en ontdekkingsreiziger Etienne Aymonier (1844-1929), die als eerste wetenschapper op een systematische manier het Khmer erfgoed in het huidige Thailand, Laos, Cambodja en Zuid-Vietnam in kaart bracht, onderzocht in 1901 als eerste academicus het vervallen tempelcomplex. Het was aan zijn pionierswerk te danken dat Phimai een van de eerste archeologische sites was die in Thailand beschermd werden. Dit gebeurde door de publicatie van het beschermingsbesluit in de Siam Governement Gazette op 27 september 1936. Toch zou het nog decennia duren voor het verval gestopt werd en een ingrijpende – volgens sommigen zelfs té ingrijpende – restauratie werd doorgevoerd. Tussen 1964 en 1969 voerde het Thaise Fine Arts Departement onder leiding van de Franse archeoloog Bernard Philippe Groslier de belangrijkste restauratie uit. Daarna volgde nog conserverings- en omgevingwerken. De opening in 1989 van het Phimai Historical Park vormde de bekroning van deze werkzaamheden.

Het nabijgelegen Phimai National Museum, waar veel van de bodemvondsten uit het tempelcomplex kunnen worden teruggevonden heeft na een ingrijpende renovatie terug de deuren geopend.   Openingsuren van 09.00 uur tot 16.00 uur.