Prasat Hin Ban Phluang: kostbaar kleinood

Prasat Ban Phluang 

Ik heb al eerder toegegeven dat ik een zwak heb voor Khmer-architectuur. Er is iets fascinerends en intrigerend aan het Angkor-rijk dat mij gewoonweg niet loslaat. Bovendien heb ik het geluk in een deel van Thailand te wonen dat bezaaid is met restanten die getuigen van het grootse verleden van de Khmerbeschaving.

Eén van die restanten is de in meerdere opzichten interessante Prasat Hin Ban Phluang in Ban Phluang in mijn buurprovincie Surin. Ban Phluang moet ooit een belangrijke Khmer-nederzetting zijn geweest want op amper honderd meter van de tempel bevindt zich een baray, een kunstmatig meer dat door de Khmer werd aangelegd. Vandaag is het 350 op 350 m maar uit onderzoek is gebleken dat het ooit 350 op 970 m groot was… Een baray van deze omvang duidt op een belangrijk plaats, en wellicht is het huidige Ban Phluang, dat niets meer dan een schamel gehucht is, slechts de schim van wat het ooit geweest is…

Prasat Ban Phluang

Prasat Hin Ban Phluang is een kleine Khmer tempel die wellicht in de tweede helft van de elfde eeuw tijdens de regeerperiode van koning Udayadityavarman II werd gebouwd in de Baphuon-stijl. Dit tussen de bomen verscholen schrijn wordt gedomineerd door één centrale prang of toren. Deze toren alleen is al interessant niet alleen omdat hij in witte zandsteen werd gebouwd en niet zoals alle andere in de buurt uit bruinrode lateriet, maar ook omdat die op een vreemde manier is afgetopt. Het lijkt erop of hij nooit werd afgebouwd en dat is wellicht ook zo want er werden nergens losse brokstukken of fragmenten van een bovenbouw teruggevonden, wat bijvoorbeeld wel het geval zou zijn geweest mocht het bovenste deel van de prang zijn ingestort. De mogelijkheid mag evenwel niet uitgesloten worden dat er een houten constructie op stond die gewoonweg verdwenen is maar houten dakstructuren waren – met uitzondering van zolderingen en stutbalken –  bij de Khmer niet echt een veel voorkomend verschijnsel.

De theorie dat hij nooit werd afgebouwd werd opgeworpen door de Amerikaanse archeoloog Vance Childress die tussen 1973 en 1975 deze site vakkundig restaureerde. Hij ging er, na een analyse van de aangetroffen funderingen, van uit dat er aan elke zijde van deze prang nog een moest gebouwd worden maar dat ook dit nooit geschiedde. Het simpele gegeven dat ook het decoratieve beeldhouwwerk aan kolommen en pilasters onafgewerkt is gebleven, duidt erop dat de werken aan dit schrijn abrupt werden stilgelegd. We hebben natuurlijk het raden naar de reden waarom deze prang nooit werd afgebouwd en de antwoorden kunnen legio zijn: geldgebrek, hongersnood, droogte, ziekte, oorlog. Het kwam in die periode ook vaak voor dat door een politieke of dynastieke verandering werken plots stilvielen. Wie zal het zeggen…?

Deksteen Prasat Ban Phluang

Een andere motivatie om deze tempel te bezoeken ligt hem in de uitzonderlijk goede staat van de sculpturen en bas-reliëfs. De versieringen werden erg diep in de zandsteen uitgehakt en gesneden en daardoor hebben ze relatief weinig geleden door de – onvermijdelijke – erosie. Bij meer dan 80% van de Khmertempels in Isaan is het beeldhouwwerk geërodeerd of verdwenen, wat dit tempeltje – hoe onvolmaakt ook – tot een kostbaar kleinood maakt. Een ander ietwat raadselachtig aspect aan dit schrijn is dat vrijwel alle sculpturen met de Hindoegod Indra te maken hebben wat hoogst uitzonderlijk is voor een Khmer-tempel.

Ondanks het feit dat dit schrijn nooit werd afgebouwd werd het wel degelijk gebruikt. Bij de opgravingen blijken er duizenden potscherven te zijn gevonden voor de ingang, die na geduldig puzzelen de restanten van een vierhonderdtal vaasjes en potten bleken te zijn. Het grootste aantal ooit dat bij een Khmertempel in Thailand werd teruggevonden. Heel het tempelcomplex is, zoals de meeste tempels uit dit tijdvak omringd door een gracht, die aan de voorzijde beduidend breder is en wordt overbrugd door een simpele aarden toegangslaan. Prasat Ban Hin Phluang mag dan al een nooit gefinaliseerd en klein schrijn zijn geweest maar het is en blijft een pareltje in z’n soort….

Adres: บ้านพลวง Tambon Ban Phluang, Amphoe Prasat, Chang Wat Surin 32140, Thailand