Westerse schrijvers in Bangkok: Drie Britse (ex) spionnen

John le Carré in 2016

Somerset Maugham (1874-1965), John le Carré (°1931) en Ian Fleming (1908-1964) hebben buiten hun schrijverschap gemeen dat ze allemaal op één of andere manier voor de Britse geheime dienst of militaire veiligheidsdiensten hebben gewerkt, een tijdlang in Bangkok hebben verbleven en over deze stad en Thailand hebben geschreven. Aan Ian Fleming en zijn creatie James Bond heb ik een paar dagen geleden al een artikel op Thailandblog gewijd, dus die laat ik even links liggen.

John le Carré, nom de plume van de Britse oud-MI6-agent David John Moore Cromwell, debuteerde in 1961 met de spionagethriller Call for the Dead en schreef inmiddels 28 boeken waarvan ‘The spy who came in from the cold’, ‘Tinker, Tailor, Soldier, Spy’, ‘The Russia House’ en ‘The Night Manager’ wellicht de bekendste zijn. In tegenstelling tot James Bond zijn le Carrés protagonisten mensen van vlees en bloed met al hun grote en vooral kleine kanten. Minstens één van zijn boeken schreef hij in Bangkok tijdens een verblijf in het luxueuze Oriental Mandarin Hotel: The Honourable Schoolboy, een spionageroman die in 1977 van de persen rolde en die zich quasi integraal in Zuidoost- Azië afspeelt.

Eerder was hij al in Thailand geweest want zo staat het vast dat hij in het begin van april 1974 in Sakhon Nakhon op zoek was gegaan naar de sporen van een illegale CIA-operatie die door eigen domheid flagrant mislukte. De CIA had een fake manifest dat zogezegd uitging van communistische rebellen in Thailand, verstuurd naar verschillende nieuwsagentschappen maar een bereidwillige doch niet zo snuggere Thaise medewerker had ze op de post gedaan met vermelding van hun adres in Sakhon Nakhon… le Carré besloot uiteindelijk dit verhaal niet te publiceren omdat de realiteit in dit geval de fictie had overtroffen…

En hier houdt le Carré’s band met Thailand niet op. Ook voor The Night Manager vond le Carré inspiratie in Bangkok. Nadat hij in 1976, in het door burgeroorlog verscheurde Laos, uitgebreid research had gedaan voor The Honourable Schoolboy, nam hij zoals gezegd een suite in het Oriental Mandarin Hotel, waar hij een paar keer uit de brand werd geholpen door de legendarische Duits-Zwitserse hotelmanager Kurt Wachtveitl die met zijn unieke combinatie van charme en discretie zelfs de meest onmogelijke opdrachten tot een goed einde wist te brengen. In een getypte brief die in de le Carré-suite in het hotel te bewonderen is, drukt de schrijver zijn dankbaarheid uit voor de gastvrijheid en de discretie – er wordt melding gemaakt van een gedenkwaardig, rijkelijk met champagne overgoten zuippartij – en hoeft het bijgevolg niet te verwonderen dat Wachtveitl model stond voor The Night Manager…

In zijn in 1991 verschenen novelle The Secret Pilgrim figureert de whisky-slurpende ex-spion Hansen die samen met z’n door hem aanbeden Vietnamese dochter in een bordeel in Bangkok huist. De enige plek waar zijn dochter zich na de beproevingen van de oorlog, waar ze ontvoerd werd door communistische guerrilla’s, veilig en thuis voelt en waar ze verkiest te werken. Hansen offert alles op om zijn aan drugsverslaafde dochter bij te staan. Een diep-menselijk verhaal over liefde met een grote L.

De meester-verhalenverteller William Somerset Maugham – die door die andere meesterverteller Stephen King ooit werd omschreven als ‘…die oudere bereisde roman- en toneelschrijver met het gezicht van reptiel ‘ – was tijdens de Eerste Wereldoorlog als geheim agent verbonden aan de militaire inlichtingendienst General Headquarters en heeft onder meer vanuit Genève en later Petrograd geprobeerd de Russische revolutie van 1917 te verhinderen.  Zijn schrijverscarrière begon in 1903 als dramaturg met het toneelstuk ‘A Man of Hounour’ maar hij brak pas echt door na de publicatie van zijn eerste roman ‘Of Human Bondage’ in 1915. Hij was gefascineerd door Zuidoost-Azië en de eilanden in de Stille Zuidzee en bezocht verschillende keren Siam. Hij beschouwde reizen als een vorm van bevrijding: ‘I am often tired of myself and I have a notion that by travel I can add to my personality and so change myself a little. I do not bring back from a journey quite the same self that I took’. Op het einde van 1922 vertrok Maugham met zijn Amerikaanse boyfriend Gerald Haxton vanuit Colombo, Ceylon naar Rangoon in Birma. Over land trokken ze met pony’s, muilezels of te voet in meer dan een maand door de Shanstaten naar Siam. Het viel Maugham daarbij op dat reizen in Siam hen veel gemakkelijker afging dan in Birma. Hun eerste oponthoud was in Chiang Mai waar ze een onprettige aanvaring hadden met een paar Britse teakwallahs van de Bombay Burmah Company in de nog steeds bestaande Gymkhana Club, de op en top Britse sportclub in deze stad. Toen ze hun reis in zuidelijke richting voortzetten kregen ze ergens van een Siamese official waarbij ze hadden gelogeerd een rode Ford – T te leen waarmee ze onder meer Lopburi en Ayutthaya bezochten.

William Somerset Maugham in 1934 (Foto: Wikimedia)

Vandaar ging het per trein naar Bangkok. De Siamese hoofdstad, met de Westers georiënteerde, brede lanen rond het koninklijk paleis konden hem niet echt bekoren: ‘It is impossible to consider these populous modern cities of the East without a certain malaise. They are all alike, with their straight streets, their arcades, their tramways, their dust, their blinding sun, their teeming Chinese, their dense traffic, their ceaseless din.’ Later zou hij echter milder worden en werd hij vooral gecharmeerd door de oude kloosters. Ze lieten hem ‘laugh out loud with delight to think that anything so fantastic could exist on this sombre earth.’ Maugham was iets minder enthousiast over het Oriental hotel waar hij zijn intrek nam. Dit ooit prestigieuze hotel had in de jaren meteen na de Eerste Wereldoorlog heel wat van haar pluimen verloren en Maugham’s beschrijving van zijn kamer was dan ook niet erg flatterend: ‘dark, one of a long line, with a verandah on each side of it; the breeze blew through, but it was stifling. Tot overmaat van ramp legde de amper in Bangkok aangekomen schrijver er bijna het loodje legde als gevolg van een felle malaria-aanval. De dagelijkse dosis Kinine had niet meteen effect en in zijn koortsdromen hoorde hij hoe de verontruste eigenares probeerde de dokter te overhalen om hem uit het hotel te evacueren voor hij er zou sterven…

In 1925 keerde de schrijver samen met Haxton voor 15 dagen terug naar Bangkok. Verassend genoeg verbleven ze opnieuw in het Oriental dat, gelukkig voor hen, intussen een ingrijpende face-lift had ondergaan. De laatste keer dat de intussen hoogbejaarde Maugham Bangkok aandeed was in 1960. Hij verbleef deze keer in het gloednieuwe Erawan Hotel en fungeerde als eregast op een diner in het met antiek en kunst volgepakte Thai House van de legendarische Jim Thompson. Het is gemakkelijk voor te stellen hoe deze twee gewezen spionnen, verbonden door hun geheimen, goed met elkaar konden opschieten. In een kort bedankbriefje schreef Maugham aan Thompson ‘You have not only beautiful things, but what is rare you have arranged them with faultless taste.’