Vulkanen in Thailand

Vulkaan in een rijstveld (foto ter illustratie)

Voor diegenen die een beetje met de geologie van Thailand vertrouwd zijn vertel ik niets nieuws wanneer ik vertel dat een substantieel deel van het land vulkanisch van oorsprong is. Thailand ligt immers in de periferie van de zogenaamde ‘Ring of Fire’. Deze Ring van Vuur, bestaat uit ongeveer 850-1.000 vulkanen die de afgelopen 11.700 jaar actief zijn geweest. Dit aantal is naar schatting goed voor ongeveer 2/3 van het wereldtotaal aan vuurspuwende formaties.

Niet alleen bevinden het overgrote deel van de meeste actieve vulkanen van de aarde met toppen boven zeeniveau zich in deze Ring van Vuur maar het staat ook historisch vast dat de vier grootste vulkaanuitbarstingen die in de afgelopen 11.700 jaar plaatsvonden, zonder uitzondering in de Ring van Vuur te situeren waren. De Ring – die in realiteit geen ring vormt maar eerder een grillige hoefijzervorm heeft – strekt zich uit over bijna 40.250 kilometer en loopt vanaf de zuidpunt van Zuid-Amerika, langs de westkust van Noord-Amerika, over de Beringstraat, door Japan naar Nieuw-Zeeland.

De Ring of Fire is het resultaat van de platentektoniek, het bewegen en vervormen van de vaste oppervlakte van de aarde als gevolg van verschuivingen in de onderliggende lagen van de aardkorst. Veel van de vulkanische activiteit vindt plaats langs zogenaamde subductiezones, die convergente plaatgrenzen zijn waar twee tektonische platen samenkomen. De zwaardere plaat wordt onder de andere plaat geschoven of ondergedompeld. Wanneer dit gebeurt, produceert het smelten van de platen magma dat door de druk van de bovenliggende plaat omhoogkomt en als een vulkaan naar de oppervlakte barst. De subductiezones zijn ook de plaatsen waar de diepste oceaantroggen van de aarde zich bevinden en waar diepe aardbevingen plaatsvinden. De greppels worden gevormd omdat als de ene plaat onder de andere zakt, deze naar beneden wordt gebogen. Aardbevingen treden op als de twee platen tegen elkaar schrapen en als de subductieplaat buigt. De Ring of Fire wordt ook wel de ‘Pacific Ring of Fire’ genoemd en dat heeft alles te maken met het feit dat de meest actieve vulkanen in en rond de stille Oceaan te vinden zijn.

De Ring van Vuur is, voor alle duidelijkheid, niet één coherent aaneenhangende geologische structuur. Vulkaanuitbarstingen en aardbevingen in elk deel van de Ring van Vuur gebeuren onafhankelijk van uitbarstingen en aardbevingen in de andere delen van de Ring. Naast en tussen de momenteel actieve en slapende vulkanen van de Ring bevinden zich gordels van oudere uitgedoofde vulkanen, die lang geleden door subductie werden gevormd op dezelfde manier als de momenteel actieve en slapende vulkanen. Deze uitgedoofde vulkanen zijn vele duizenden of zelfs miljoenen jaren geleden voor het laatst uitgebarsten.

Vulkanen in Azië (foto ter illustratie)

Ik verontschuldig mij al bij voorbaat voor het gebruik van een aantal wetenschappelijke termen maar dat is helaas onoverkomelijk want afkomstig uit het vaak maar al te hermetische jargon van geologen. Het gebied dat we vandaag kennen als Thailand ligt in feite op twee grote tektonische platen – ook wel micro-continenten genoemd – die uit het oeroude supercontinent Gondwana zijn ontstaan: Shan-Thai in het westen en Indochina in het oosten. Geologisch gezien maakt Thailand deel uit van een lineaire entiteit die zich uitstrekt van de Shan-staten van Birma, mogelijk tot aan het noordwestelijke deel van het Maleisische schiereiland. Er zijn ook stratigrafische overeenkomsten met de oostelijke Himalaya, Yunnan, Laos en Cambodja. Als dit al als Chinees in uw oren klinkt wil u nog graag meegeven dat deze structureel complexe gordel van formaties uit het Precambrium en vroeg-Mesozoïcum bij de geologen bekend staat als de ‘Yunnan-Birmese-Maleisische geosyncline’

De Shan-Thai en Indochina-platen werden volgens de meeste geologen tijdens het laat Trias, zo’n 200 miljoen jaar geleden samengevoegd langs de zogenaamde Nan-Uttaradit-lijn. Een breuklijn waarlangs, miljoenen jaren geleden, vier grotere en gemakkelijk van elkaar te onderscheiden vulkanische zones op het grondgebied van wat we nu als Thailand kennen, ontstonden. Deze vier gebieden of zones liggen, net als de Nan-Uttaraditlijn in een noord-zuidrichting georiënteerd. In het noordwesten vinden we de zogenaamde Chiang Rai-Chiang Mai zone, oostelijk van deze zone en grotendeels parallel aan voornoemde ligt de Ciang Khiong-Tak zone. Dan is er in het noordoosten een concentratiegebied rond Loei en tenslotte een langgerekte en helemaal naar de Golf van Thailand uitlopende zone die ruwweg van Phetchabun tot Chantaburi loopt. In feite maken deze zones deel uit van een veel groter vulkanisch systeem dat noordelijk tot in het Zuid-Chinese Yunan en Noord-Vietnam liep en in het zuiden wellicht tot Borneo reikte…

Veel van de noord-Thaise vulkanen zijn vandaag de dag door de begroeiing en erosie nog nauwelijks als dusdanig te herkennen. Een uitzondering vormen de 400 meter hoge kraters van de Doi Pha Khok Hin Fu en Doi Pha Khok Champa Daet in Lampang die tot de uitlopers van de Chiang Rai-Chiang Mai -zone behoren. Ze hebben, ondanks de dichte begroeiing, een nog steeds vrij gemakkelijk als dusdanig te onderscheiden kraterrand en een behoorlijke diepte.

Veel bekender zijn een aantal uitgedoofde vulkanen in Isaan en vooral dan in mijn thuisprovincie Buriram. Rond de 265 meter hoge Khao Kradongvulkaan, in de schaduw van de provinciehoofdstad werd een heel Forest Park uitgebouwd.  Centraal in dit park ligt de krater in de vorm van een halve maan. Deze vulkaan was wellicht 300.000 tot 400.000 jaar geleden voor het laatst actief waardoor het één van de jongste op Thais grondgebied is. Toen ik bijna 12 jaar geleden deze plek voor het eerst bezocht was men volop bezig om een deel van de krater met bulldozers ‘te fatsoeneren’ en had men net een simpel houten uitkijkplatform op de rand gebouwd. Nu loopt er een keurig vlonderpad naast een deel van de krater en je kan naar de overkant over een spannend wiebelende hangbrug met stalen spankabels. De massieve lavablokken die her en der in de omgeving verspreid liggen herinneren aan de oorsprong van dit parkgebied

Op de top staan de resten van een Khmerschrijn uit zandsteen dat wellicht uit de 13e eeuw dateert. Deze ruïne werd op het einde van de 19e eeuw getransformeerd in een klokkentoren waarin naast een aantal antieke bronzen klokken ook een replica van een voetafdruk van de Boeddha te vinden is. De enorme zittende Boeddha, Phra Suphattharabophit naast het schrijn heeft een basis die 14 meter breed is, terwijl het beeld, dat grotendeels uit baksteen en cement bestaat, meer dan 20 meter hoog is. Het terras voor de Boeddha biedt op mooie dagen een indrukwekkend panorama over Buriram-stad en de wijde omgeving.

Prasat Hin Khao Phanom Rung

Voor de meest bekende vulkaan van Thailand moeten we naar het zuiden van Buriram waar tussen de tiende en dertiende eeuw op de top van een 400 meter hoge uitgedoofde vulkaan Prasat Hin Phanom Rung werd gebouwd, een van de mooiste Khmer tempels ooit…. Ik heb op Thailandblog al een aantal artikels aan deze, in verschillende opzichten erg boeiende tempel, gepubliceerd en verwijs dan ook de geïnteresseerden graag door naar deze bijdragen

Als u mij zou vragen naar de meest spectaculaire vulkaan in Thailand dan is dat volgens mij de Khao Angkhan bij de gelijknamige tempel Wat Khao Angkhan. Deze ligt op een boogscheut van Phanom Rung, iets ten westen van het dorp Charoen Suk in het Chaloem Phra Kiat district. De tempel Wat Khao Anghkan werd gebouwd aan de rand van de Khao Angkhan, een uitgedoofde vulkaan die wellicht 700.000 jaar geleden voor het laatst actief was. Vanuit de lucht lijkt deze berg op een Garuda, een mythische beschermgeest, die z’n kop naar het zuiden opricht. De tempel werd gebouwd aan de rand van de enorme komvormige krater die zo typisch is voor een calderavulkaan. Deze krater is indertijd ontstaan doordat een deel van deze vulkaan in de magmakamer is gestort, die na een enorme uitbarsting was leeggestroomd. Naast de ubosot van de tempel is een klein panoramisch uitkijkpunt gebouwd dat u een onvergetelijke aanblik van deze caldera en de verre omgeving biedt. Het is bovendien de aangewezen plek om er eens lekker in de schaduw uit te waaien….

Om af te sluiten nog dit: Voor diegenen die na het lezen over al dit natuurgeweld schrik zouden hebben gekregen, een kleine geruststelling. De dichtstbij zijnde, nog actieve vulkaan is te situeren op Barren Island, een eilandje in de Andaman zee dat op ongeveer 500 km van de Thaise kust te situeren is in de buurt van de Andaman en Nicobar-eilanden. Deze 354 m hoge vulkaan barstte een laatste keer uit in oktober 2018 en is de enige, nog actieve vulkaan op de historische boog van zeevulkanen tussen Sumatra en Birma.