Rare kronkels en staartjes: de oorsprong van het Thaise schrift

Thaise schoolplaat uit jaren dertig

Ik moet iets bekennen: Ik spreek een aardig mondje Thais en heb, als inwoner van Isaan, intussen ook wel – noodzakelijkerwijze – noties van Lao en Khmer. Ik heb echter nooit de puf gehad om Thais te leren lezen en schrijven. Misschien ben ik wel te lui en wie weet komt het er ooit – als ik érg veel vrije tijd heb – wel van, maar tot nu toe heb deze klus altijd ver voor mij uitgeschoven… Het lijkt mij ook zo verdomd moeilijk met al die rare kronkels en staartjes… Zeg nu zelf: 44 lettertekens voor medeklinkers of phayanchana, 15 klinkers of sara die in minstens 28 klinkercombinaties kunnen worden gebruikt en 4 diacritische karakters wannayuk of wannayut die meestal lettergrepen accentueren.

Het Thaise schrift, dat que letterbeeld in de ogen van een Farang duidelijk afwijkt van veel geschreven talen in landen uit de wijde regio, intrigeert mij al langer. En daarom wil ik vandaag graag even stilstaan bij het geschreven en dus niet het gesproken Thaise woord. Volgens de meeste filologen stamt het moderne Thais als spreektaal uit het gebied dat nu de grens vormt tussen de Volksrepubliek China en Vietnam. De roots van het geschreven Thai moeten echter aan de andere kant, in het westen worden gezocht en wel bij de Feniciërs. Het Fenicische alfabet wordt binnen de hedendaagse taalkunde als de ‘moeder’ van vrijwel alle Indo-Europese schrijfsystemen, inclusief Grieks, Hebreeuws en Arabisch beschouwd. De Feniciërs waren bijzonder behendige zeevaarders en snuggere handelaren wiens invloed tot ver achter de Indus reikte en die zelfs in verbinding stonden met de oude Aziatische karavaanroutes.

Ramkhamhaeng-steen

De oudste nog bewaard gebleven schrifttekens, zeg maar de ‘oertekst’ in wat nu de Thaise taal is, zijn terug te vinden op de stèle van koning Ramkhaemhaeng (verm.1239-1298), de derde koning uit de Phra Ruang-dynastie, die Sukhothai uit de greep van de Khmer losweekte. Het is een hardstenen 114.5 cm hoge en 35.5 cm brede pilaar die op elk van zijn vier zijden de lof van deze koning en het koninkrijk Sukhothai zingt.  Deze pilaar werd in 1833 tijdens een pelgrimage van prins Mongkut (de latere koning Rama IV) ontdekt op de plek die bekend staat als Noen Prasat en waarvan men uitgaat dat daar het paleis van Sukhothai stond. Er is echter één klein probleempje en dat is het gegeven dat heel wat filologen en historici de grootste vragen hebben bij de authenticiteit van deze steen en suggereren dat het om een goede want geloofwaardige vervalsing uit de tijd van Mongkut gaat… Een kritiek die, indien gegrond, de Thaise geschiedschrijving op z’n kop dreigt te zetten en daarom niet overal op applaus werd onthaald. Het scheelde zelfs geen haar of twee van de historici-critici, Piriya Krairiksh en Michael Wright waren wegens majesteitsschennis vervolgd geweest…  Deze historikerstreit is intussen al sinds 1987 aan de gang en tot op heden hebben noch de tegenstanders nog de voorstanders voldoende en vooral sluitende bewijzen kunnen aanbrengen die hun theorie bevestigen.

Maar goed, terug naar het Thaise schrift nu. Dit is integraal gebaseerd op het schrift dat in de Sukhothai-periode werd ontwikkeld uit het Khmer, de taal van het koninkrijk waaraan Sukhothai schatplichtig was. Het oude Khmerschrift was omstreeks de 6^e eeuw van onze jaartelling ontstaan uit het Zuid-Indiase Pallawa, een schrift dat was afgeleid van het Noord-Indiase Gupta-schrift, dat op zijn beurt een afgeleide was van het Brahmi dat gebezigd werd in het rijk van de machtige Boeddhistische vorst Ashoka de Grote die van 268 tot 232 voor onze jaartelling over het Mauryaanse rijk regeerde. Hedendaagse filologen zijn het er over eens dat het Bramhi, als basis van de Indo-Arische schrijftalen, ontstond uit het Fenicische alfabet en sterk beïnvloed werd door de spreektaal Sanskriet. Uit dit alfabetische systeem ontstonden in de loop van de eeuwen tal van schrijftalen waaronder het Devanagari, Ranjana, Tibetaans, Bengaals, Punjabi, Gujerati, Telugu, Tamil, Maleisisch, Sinhala, Oud-Javaans, Balinees, Mon, Birmees, Khmer, Lao, Tham, Shan, Dai en Oud-Cham… Met uitzondering van het Oud-Javaans en Balinees volgen ze – wonderlijk genoeg – allemaal de oude alfabetische sanskriet-ordening.

Gupta-schrift,

Toch wijkt het Thais als schrijftaal enigszins af omwille van het simpele feit dat het de eerste taal ter wereld was die in aparte, tonale karakters voorzag voor de toonhoogte waarop een woord dient te worden uitgesproken. Deze tonale schrifttekens ontbraken volkomen in de Austroaziatische talen (Mon & Khmer) en Indo-Arische talen waar de Thaise schrijftaal uit is ontsproten.

Het omzetten of de transcriptie van de Thaise schrijftaal naar bijvoorbeeld Engels of Nederlands blijft een heikel punt. Ondanks loffelijke pogingen om tot een éénvormige standaard schrijfwijze te komen, bijvoorbeeld door het royal Thai General System of Transcription van het royal Thai Institute of het bijna identieke ISO 11940-2 van de International Organization for Standardization is het schijnbaar onmogelijk om tot een geünificeerde en universeel aanvaarde transcriptiemethode te komen. Het gevolg is dat iedereen naar eigen godsvrucht en vermogen aan het interpreteren slaat met als gevolg dat er vandaag alom verwarring heerst en men soms de meest uiteenlopende transcripties van Thai kan aantreffen…