Pol Pot en de Rode Khmer, een terugblik in de tijd (deel 1)

Velen die in Cambodja’s hoofdstad Phnom Pehn de Killing Fields en het Tuol Sleng museum hebben bezocht blijven met veel onbeantwoorde vragen zitten.

Wie was die beruchte Pol Pot en hoe is het mogelijk dat hij en zijn trawanten na het uitmoorden van een derde deel van de Cambodjaanse bevolking er zo genadig zijn afgekomen.

Pol Pot

Aantekeningen uit het Franse koloniale tijdperk geven aan dat hij op 19 mei 1928 werd geboren als Saloth Sar in de plaats Prek Sbauw, drie kilometer ten westen van de provincie hoofdstad Kompong Thom en 145 kilometer ten noorden van Phnom Pehn.

Het pseudoniem Pol Pot heeft geen speciale betekenis en had toen hij in 1976 aan de macht kwam slechts ten doel zijn werkelijke identiteit te verbergen. Ook andere door hem geadoreerde bekende communistische leiders als Lenin, Stalin, Tito, Mao en Ho Chi Minh gingen hem daarin voor.

Het vergde veel tijd alvorens men Pol Pot kon identificeren als de voormalige schoolmeester Saloth Sar. Nadat hij de macht in 1979 had verloren bekende hij maanden later zijn echte naam. Veel uit zijn leven bleef verborgen, vervalst en schimmig en zelfs aan zijn geboortejaar moet worden getwijfeld. Zijn ouders waren etnische Khmer en zijn vader Pen Saloth een welvarende boer met 9 hectare land en zijn moeder Sok Nem werd algemeen gerespecteerd.

Levensloop

Je zou het niet bevroeden dat Pol Pot in een Boeddhistisch klooster te Cambodja een opleiding genoot en zelfs twee jaar als monnik fungeerde. Middels een verkregen studiebeurs kwam hij in 1949 in Parijs terecht waar hij elektrotechniek studeerde.

Het was een periode waarin het Europese communisme waaronder de Parti Communiste Français – PCF en ook de Nederlandse CPN floreerde. Mao kreeg in China de macht en in Rusland heerste Stalin. Korea maakte zich op voor de oorlog en in Cambodja ontstond het eerste gewapende verzet tegen de Fransen, aangestuurd door de Parti Communiste d’Indochine die in het noorden van Vietnam reeds met de Fransen in oorlog was.

De jonge Saloth Sar raakte in zijn Parijse periode in de ban van het communisme en richtte zijn aandacht meer op politieke activiteiten dan op de studie. Zijn studiebeurs werd ingetrokken en zodoende keerde hij in december 1952 naar Cambodja terug om in 1956 als leraar aan de slag te gaan. Hij trouwde met Khieu Ponnary, een lerares die hij in Parijs had leren kennen.

In 1960 werd Pol Pot lid van de Communistische Partij in

Cambodja en drie jaar later partijsecretaris. Hij vluchtte de bergen in vanwaar hij de militaire vleugel van de communistische partij, de Rode Khmer, leidde in hun guerrillastrijd. In die jaren bezocht hij in het geheim meerdere malen Mao in China, die hij als zijn grote leermeester beschouwde, want ook Mao was de mening toegedaan dat landbouw de basis vormt voor de economie.

Geschiedenis Cambodja

De periode van het roemruchte Khmerrijk gaat terug naar 802 toen koning Jayavarman als een soort supergod over het rijk regeerde dat destijds grote delen van het huidige Thailand, Laos en Cambodja plus een deel van Vietnam bestreek. Ankor was de hoofdstad totdat in 1432 de Thais binnenvielen. De gouden tijd was voorbij en grote delen van het eens zo machtige Khmerrijk viel in handen van de Thais en Vietnamezen.

Vanaf 1863 is Cambodja onderdeel van de door de Fransen gevormde Unie van Indochina. Als het land in november 1953 de onafhankelijkheid verwerft treedt koning Norodom Sihanouk aan. In 1963 werd Saloth Sar secretaris van de communistische partij, die hij drie jaar eerder mee had opgericht. Koning Sihanouk begon de communisten te vervolgen en velen werden terchtgesteld. Saloth Sar vluchtte het oerwoud in en trachtte vandaar de koning tegen te werken. Generaal Lon Nol die tevens premiers was, pleegde in maart 1970 een coup en wijkt de koning in ballingschap uit naar Peking. De nieuwe leider van Cambodja, Lon Noi, stelt dat hij de Verenigde Staten zal steunen en bases in Cambodja mogen gebruiken voor de strijd in Vietnam. Door China gedwongen verleent de verdreven koning Sihanouk steun aan de Rode Khmer die tot dan vrij zwak is maar vanaf dat moment sterk tot ontwikkeling komt.

Kort na de coup vielen Amerikaanse en Zuid-Vietnamese troepen Cambodja binnen om de communisten (Rode Khmer) aan te vallen. De aanval was geen succes en de communisten kregen steeds meer de overhand. Er brak een burgeroorlog uit met Sihanouk vanuit Peking, en Saloth Sar die met zijn guerrillabeweging, de Rode Khmer, de gewapende strijd aanbond tegen het militaire regime van Lon Nol.

Cambodja en de Vietnamoorlog

Het land heeft niet enkel en alleen veel te verduren gehad van het schrikbewind van de Rode Khmer maar ook de Vietnamoorlog heeft bijzonder veel leed veroorzaakt. Hoewel Cambodja niet aan deze oorlog deelnam zijn naar schatting toch zo’n 600.000 slachtoffers gevallen ten gevolge van de Amerikaanse bombardementen op met name in het oosten van het land. De Amerikanen hadden het vermoeden dat via dat traject een aanvoerroute liep om de Vietcong en het Noord-Vietnamese leger te bevoorraden. Als gevolg van deze bombardementen werd de plattelandsbevolking in de armen van de Rode Khmer gedreven.

In 1975 -de Amerkanen hebben Vietnam bijna verlaten- neemt de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot het heft in handen en trekt op 17 april de hoofdstad Phnom Pehn binnen. De inwoners worden met harde hand uit de stad verdreven om op het platteland bij collectieve boerderijen dwangarbeid te verrichten. In navolging van Mao trachtte ook Pol Pot van het land een communistische landbouwstaat te maken. Van 1975 tot 1979 was Pol Pot de premier van ‘Democratisch Kampuchea’ en stelde hij het zogenaamde agrarisch socialisme in. Cambodja moest een niet-kapitalistische staat worden dus werd onderwijs, geld en privébezit afgeschaft. Iedereen moest boer worden en kinderen werden van hun ouders gescheiden, want het familieleven beïnvloedde de economie naar zijn mening nadelig.

Mensen die gestudeerd hadden werden ter dood gebracht want zij werden maar als lastig beschouwd om de ideeën van een landbouwstaat uit te voeren. Godsdienst was eveneens uit den boze en werd in de ban gedaan. Bepaalde bronnen verhalen dat monniken werden vermoord en dat slechts een 500-tal van de 60-duizend het hebben overleefd.

Tijdens dit schrikbewind vonden twee miljoen mensen -een kwart van de bevolking- de dood door ondervoeding en executies. Aanvankelijk bleef het gevoerde regime voor de buitenwereld verborgen maar later werd duidelijk welke vreselijke taferelen er zich hadden afgespeeld.

In het Tuol Sleng museum te Phnom Penh getuigen duizenden afschrikwekkende foto’s en de vele martelwerktuigen van de wreedheden die daar zijn begaan. In Choeung Ek, enkele kilometers buiten de stad, zijn de ‘killing fields’ de stille getuigen. Hier werden gevangenen en ook kleine kinderen door de Rode Khmer op een afschuwelijke wijze vermoord.

Relatie Vietnam – Cambodja

De relatie tussen beide landen is nooit goed geweest maar als eenheden van de Rode Khmer Vietnamese dorpen plunderen is de maat vol. Aan het regime van de Rode Khmer komt in december 1978 een einde als het Zuid-Vietnamese leger Cambodja binnenvalt.

In zeer korte tijd worden Pol Pot c.s. ten val gebracht en een nieuwe regering geformeerd. Pot en zijn makkers in het kwaad vluchtten naar de jungle bij de grens met Thailand waar hij het door Peking gesteunde leger leidde in de guerrillastrijd. Pol Pot overlijdt op 15 april 1998 aan een hartaanval in de jungle van Cambodja in het grensgebied met Thailand waar de overgebleven Rode Khmer aanhangers zich hadden teruggetrokken.

Hoewel er een eind is gekomen aan een vreselijk tijdperk krijgen in de nieuwgevormde regering toch een aantal voormalige Rode Khmer bonzen een plaats en die zijn zeer waarschijnlijk debet aan het feit dat de leiders lang buiten schot zijn gebleven om voor de gepleegde wandaden veroordeelt te worden.

Morgen deel 2