(Matt Hahnewald / Shutterstock.com)
Kathoey, ladyboys, dragqueens, gays en ander aan sekse relateerde zaken, meestal aangeduid met LGBT, spelen een opvallende, romantische en bijna overheersende, rol bij de buitenlandse blik op het Thaise gebeuren. Doe uw ogen dicht en roep het beeld op van een kathoey. Ga dan ‘kathoey in Thailand’ googelen en u ziet dat ze allemaal mooi, jong en gelukkig zijn. Bijna altijd óf gedeeltelijk ontkleed óf juist in fantastisch overdadige en mooie gewaden gehuld. Het Oosten als een exotische en erotische droom.
Maar is dit ook echt waar? Die twijfel bracht mij er toe dit verschijnsel nader te gaan onderzoeken waarbij ik me vooral richt op feiten en meningen die hun oorsprong vinden in de Thaise gemeenschap zelf. Waarom is die rol zo zichtbaar? Hoe staat het nu met de spreekwoordelijke tolerantie van de Thais in dit opzicht? Ik spreek vervolgens voornamelijk over het kathoey verschijnsel maar bewandel hier en daar wat zijwegen.
Wat is de betekenis van kathoey?
Seksuele oriëntatie gaat over tot welk geslacht iemand zich seksueel aangetrokken voelt, terwijl genderidentiteit gaat over het geslacht waar iemand zich mee identificeert. Transgender personen kunnen dus net als cisgender personen heel verschillend zijn in hun seksuele oriëntaties.
Het woord กะเทย kathoey komt uit het Khmer en betekent daar intersekse (of hermafrodiet: het in meer of mindere mate hebben van beide geslachtskenmerken) en homoseksueel. In de Thaise context verplaatste de betekenis zich later meer naar mannen die zich vrouwelijk kleedden en gedroegen zonder een duidelijk uitgesproken oordeel over hun genderidentiteit of seksuele voorkeur. Sinds het midden van de vorige eeuw kreeg de kathoey in de Thaise samenleving meer de betekenis van ‘transgender’, en meer specifiek man-naar-vrouw transgender, mogelijk onder invloed van westerse ideeën. Een andere Thaise term is: สาวประเภทสอง sao praphet song, letterlijk ‘vrouwen van de tweede soort’. Een veel gebruikte term die echt alleen heel negatief is: ตุ๊ด, ‘toet’ met een hoge toon, waarschijnlijk afkomstig uit de film ‘Tootsie’.
In het dagelijks spraakgebruik echter worden mannen die zich om wat voor reden dan ook vrouwelijk gedragen in de blik van de kijker vaak gemoedelijk, of juist meer beledigend of verwijtend, als kathoey neergezet. Sommige kathoey hebben deze term omarmd maar de meeste willen liever anders genoemd worden.
(Sergey Colonel / Shutterstock.com)
Hoeveel kathoey zijn er in de Thaise samenleving?
Omdat kathoey erg zichtbaar zijn in de Thaise samenleving wordt vaak verondersteld dat het er veel zijn, veel meer dan in andere landen. Dat blijkt niet het geval. Als je een heel brede definitie van transgender aanneemt is het in alle samenlevingen wereldwijd rond de 0.3%. Het aantal transgenders dat daadwerkelijk bezig is met geslacht verandering is veel minder maar verschilt ook niet zo heel veel tussen landen.
Het idee dat er heel veel kathoey zijn in de Thaise samenleving heeft veel onderzoek opgeroepen naar de oorzaak ervan. We weten dat in het oude Siam, zeg voor 1930, westerse bezoekers het moeilijk vonden mannen en vrouwen te onderscheiden. Ze hadden vaak hetzelfde postuur, haardracht, kledij en gedrag. Dat veranderde rond 1940 toen westerse ideeën over vrouwelijke en mannelijke kledij en gedrag werden ingevoerd, soms middels wetgeving. We weten ook dat in de 19e eeuw en nog wat later vrouwenrollen door mannen werden vervuld. Maar het is de vraag of deze zaken echte voorlopers waren van het kathoey gebeuren.
Ik denk dat de verschillen in genderidentiteit en seksuele oriëntatie niet zo veel verschillen over de wereld. Hun culturele uitdrukking en eventuele onderdrukking, tolerantie of acceptatie in de loop der tijd zijn echter wel duidelijk anders.
De kathoey in de Thaise samenleving. Mate van tolerantie en acceptatie
Het is terecht als beweerd wordt dat de tolerantie, en de mate van verdraagzaamheid, voor kathoey en andere seksuele geaardheden, redelijk groot is in Thailand, zeker ten opzichte van de omringende landen.
Maar daar is lang niet alles mee gezegd. Tolereren betekent dat je iets verdraagt wat je eigenlijk afkeurt of vervelend vindt. ‘Ik tolereer het lawaai van mijn buurman, erg vervelend maar ik doe er niets aan, laat maar’. Als aan Thais wordt gevraagd hoe ze over kathoey denken dan komt ‘grappig’ als eerste naar voren, gevolgd door ‘vreemd’ en een kleinere groep noemt hen ‘afstotend’. ‘Opvallend’ zijn ze altijd.
Acceptatie, aanvaarding en gelijkwaardige behandeling is iets heel anders, en daar ontbreekt het aan in Thailand hoewel de laatste decennia er wel wat is verbeterd. Een aantal voorbeelden.
Relaties: Achthonderd kathoey gaven in 2012 hun mening. 15% werd niet meer geaccepteerd in de familie en verstoten, 8% werden voorwaardelijk geaccepteerd. 13% mochten niet meer thuis wonen. 14% had te maken met verbaal en 2.5% met fysiek geweld. 3.3% werd seksueel aangevallen door vrienden. Buiten de familiekring liggen deze cijfers nog eens twee tot driemaal zo hoog.
Militaire dienstplicht: Tot 2006 werden katoey tijdens de keuring van dienstplichtigen vrijgesteld wegens een ‘ernstige geestelijke stoornis’, sindsdien is de aantekening ‘ziekte die niet binnen dertig dagen kan worden genezen’. Een dergelijke benaming kan iemand zijn leven lang achtervolgen. Tijdens de dienstplicht zijn er soms situaties waarin de seksuele activiteiten van kathoey of homoseksuelen op erotische wijze door de dienstplichtigen op spottende wijze moeten worden nagedaan.
In 2006 spande Samart ‘Namwan’ Meecharoen een rechtszaak aan tegen het Ministerie van Defensie omdat in haar Sor Dor 43 formulier, dat haar vrijstelling van dienstplicht verleende, stond dat zij leed aan een ‘permanente geestelijke stoornis’. In 2011 deed de rechtbank uitspraak en verklaarde dat die bewoordingen ‘onjuist en onwettig’ waren.
(Sorbis / Shutterstock.com)
Onderwijs: Leerlingen en studenten met een bepaalde genderidentiteit ervaren dikwijls plagerijen. Docenten laten zich soms laatdunkend uit over deze groep. Op veel scholen en universiteiten moeten kathoey het manlijke uniform dragen ook al identificeren ze zich al als vrouw.
Werksituatie: Hier doen zich misschien wel de grootste problemen voor. Op een enkele uitzondering kunnen kathoey geen baan krijgen in de formele sector. In het onderwijs heerst de mening dat zij geen goed rolmodel zijn. Velen werken daarom in de informele sector, meer in de vermaaksindustrie en als sekswerkers. In de prostitutie (illegaal in Thailand) heeft de politie het vaak extra voorzien op ladyboys.
De drieëndertigjarige Pitaya Wong-anuson kreeg niet de haar toekomende promotie bij een farmaceutisch bedrijf omdat de leiding bang was dat zij als transvrouw met een paspoort dat ‘man’ als geslacht vermeldde geen internationale reizen kon maken.
Soaps: In de dagelijks aangeboden en veel bekeken soaps op de televisie spelen de regelmatig opgevoerde kathoey bijna steeds een rol als kinderlijke grappenmakers die niet serieus moeten worden genomen.
Gezondheidszorg: Geen van de problemen die eventuele genderidentiteit of geslachtsverandering met zich meebrengt, zoals psychologische begeleiding, hormoontherapie en operaties, worden vergoed in de drie Thaise ziekenzorgsystemen.
De Boeddhistische visie: In het boeddhisme zou seksuele identiteit en voorkeur er niet toe mogen doen omdat aardse beslommeringen juist moeten worden verlaten. De praktijk is echter anders. In oude boeddhistische geschriften komen transgenders voor maar alleen waar een vrouw in een man veranderd om zo verlicht te kunnen worden. Ook in de 227 regels van de monniken discipline, de vinaya, speelt het man-vrouw onderscheid een belangrijke rol. Een veel voorkomende boeddhistische gedachtegang verklaart bepaalde seksuele activiteiten als ‘afwijkingen’ die getuigen van een slecht karma opgedaan door foute seksuele daden in vorige levens.
In mei 2013 werd Sorrawee “Jazz” Nattee ingewijd als volwaardig monnik zoals alleen mannen dat kunnen in Thailand. Dat was bijzonder omdat Jazz bijna haar gehele leven als vrouw had doorgebracht. Daarnaast won zij in 2009 de Miss Tiffany Universele verkiezingen voor transgenders die jaarlijks in Pattaya plaatsvindt. Jazz had ooit borstimplantaten gekregen maar geen verdere transgender chirurgie.
Na zijn inwijding als monnik in de tempel Liab in Songkhla verklaarde Jazz, nu met de monnikennaam Phra Maha Viriyo Bhikku, dat hij destijds aan de Miss Tiffany verkiezing deelnam op aandringen van zijn ouders en dat hij nu voor hen verdienste wilde verwerven. Hij had al jarenlang de Dhamma bestudeerd en wilde nu voor de rest van zijn leven monnik blijven.
De abt van de tempel wees erop dat na het noodzakelijke verwijderen van de borstimplantaten Jazz nu 100 procent een man was, zowel geestelijk als lichamelijk.
(Sergey Colonel / Shutterstock.com)
Geslacht veranderende operaties
Tegenwoordig zijn er in Thailand 2-3 geslacht veranderende operaties per dag verdeeld over een zestal ziekenhuizen. Maar laten we ook even kijken hoe die personen dan zijn verdeeld naar nationaliteit en jaar.
1984-1990 Thai 95% buitenlander 5%
2001-2005 Thai 50% buitenlander 50%
2010-2012 Thai 10% buitenlander 90%
Zoals boven al opgemerkt worden alle ziektekosten die gender gerelateerd zijn niet vergoed binnen de drie Thais ziekenzorgstelsels.
Geslacht veranderende operaties zijn duur, hoewel een stuk goedkoper dan in het buitenland. Borstoperaties kosten tussen de 120. 000 en 180.000 baht en operaties aan de genitaliën tussen de 250.000 en 400.000 baht. Veel kathoey geven aan in de seksindustrie te werken in de hoop genoeg geld te verdienen voor een operatie.
Sommige mensen in Thailand verdienen hier goed aan maar de Thaise transgenders worden volledig in de steek gelaten.
Conclusie
Binnen de Thaise gemeenschap worden kathoey en veel ander sekse gerelateerde zaken redelijk goed getolereerd. Maar echte acceptatie is nog ver weg en discriminatie viert nog steeds hoogtij. Betere wetgeving is een eerste vereiste.
Onderstaand een link naar mijn belangrijkste bron. Een lang en gedetailleerd maar uiterst boeiend en leerzaam verhaal.
Voor de meer visueel georiënteerde lezers deze video:
Over deze blogger
-
Geboren in 1944 in Delfzijl als zoon van een eenvoudige winkelier. Gestudeerd in Groningen en Curaçao. Drie jaar als arts gewerkt in Tanzania, daarna als huisarts in Vlaardingen. Een paar jaar vóór mijn pensioen getrouwd met een Thaise dame, we kregen een zoon die drie talen goed spreekt.
Bijna 20 jaar in Thailand gewoond, eerst in Chiang Kham (provincie Phayao) daarna in Chiang Mai waar ik graag allerhande Thai lastigviel met allerlei vragen. Volgde het Thaise buitenschoolse onderwijs waarna een diploma lagere school en drie jaar middelbare school. Deed veel vrijwilligerswerk. Geïnteresseerd in de Thaise taal, geschiedenis en cultuur. Woon nu alweer 5 jaar in Nederland samen met mijn zoon en vaak met zijn Thaise vriendin.
Lees hier de laatste artikelen
Opinie30 december 2024Twintig verspilde jaren in de Thaise politiek
Achtergrond25 december 2024Wat zegt ons DNA? Een paar gevalletjes uit Nederland en Thailand
Pattaya23 december 2024De donkere kant van Pattaya
Geschiedenis19 december 2024Op zijn verjaardag in 1995 gaf koning Bhumibol aan dat alle mannen een gratis sterilisatie konden ondergaan
Dank voor een verhelderend stuk, Tino. Acceptatie is nog ver weg en dus zullen kathoey-shows tijdens bruiloften en partijen -om een hap rijst te verdienen- nog wel even blijven bestaan.
En al die personen in de kathoey-shows zijn stuk voor stuk prachtige vrouwen en zij best wel had moeten werken om al die verschillende stukken te moeten instuderen.
Een kathoey of welk veranderd mensenwezen is voor mij hetzelfde.
Het enige waar ik werkelijk een hekel aan heb zijn die gigantische overdreven maniertje, die je bij geen enkele vrouw tegen zal komen.
Maar ja, als ook zij zich maar gelukkig voelen.
LOUISE
Habari gani, Louise
Dat is het probleem. Er zijn veel meer kathoey (male-to-female transgenders) die ouder zijn, niet mooi meer en die niet kunnen optreden. Die worden weggezet.
Prima samenvatting. Goed dat eens wordt benadrukt dat de situatie voor deze groep helemaal niet goed is als soms wordt gesuggereerd. Dat blijft natuurlijk wel heel goed vergeleken met veel andere landen.
Tino, zou de transcriptie “katheuj” of “katheui” voor Nederlandse lezers niet dichter bij de juiste uitspraak komen? “Kathoey” lijkt beter geschikt voor de Engelse uitspraak.
Voor de juiste uitspraak voor Nederlandse lezers:
กะเทย [kà-theuy] lage toon, midden toon.
สาวประเภทสอง [sǎaw prà-phêet sǒng] stijgend, laag-dalend, stijgend.
ตุ๊ต [tóet] hoog
(Ik heb Tino per e-mail al een standje gegeven 😉 555 )
En ja: in 1 zin is het in Thailand zo dat echte acceptatie en gelijkwaardigheid nog ver weg is, maar ten opzichte van menig ander land is het in Thailand gelukkig geen hel op aarde voor deze mensen. Beetje bij beetje zal het vast goed komen. Het wetsvoorstel van het Geregistreerd Partnerschap is bijvoorbeeld een beweging in de goede richting, maar een ‘huwelijksstatus versie light’ is nog niet hetzelfde als daadwerkelijk gelijke status aan gehuwde hetro stellen. En mogen de acceptatie ook stap voor stap richting acceptatie en respecteren gaan.
Foei, Rob, het is ตุ๊ด en niet ตุ๊ต Ach, wat maakt het uit, de uitspraak is hetzelfde. Ik denk dat veel Thais het ook niet weten.
Tja, Kees, breek me de bek niet open over transcriptie. Weet je wat ‘kao’ betekent? Kathoey is nu eenmaal de meest voorkomende fonetische weergave. Maar je hebt natuurlijk gelijk, ik had de uitspraak beter moeten weergeven. Jammer dat Rob V. niet bij de hand is.
Kathoey. Een niet-geaspireerde -k-, een wel geaspireerde -t- (verbeeldt door -th-), een korte -a- en een lange stomme -e- klank, als in ‘de’ maar dan veel langer. O ja, lage toon, midden toon.
Ik wil er toch nog eens aan toevoegen dat de meesten het woord ‘kathoey’ zien als pejoratief, minachtend.
Heel goed artikel van Tino. Helpt vooroordelen en zelf ontwikkelde beelden te herzien. Wellicht is het een idee om een soort serie te maken van de meest voorkomende vooroordelen of misvattingen over de Thai?
Goeie hemel, Evert-Jan, dat wordt een erg lange serie! Wel een goed idee. Misschien dat ik het ga doen.
Qok in het Thais Boedhisme is het aanwezig , zie maar de Boeddhabeelden waar Boeddha afgebeeld staat met borsten
Bedoel je de Lachende Boeddha, ruudje? Met die borstjes en dikke buik? Dat was een Zen-monnik, een heerlijke grappenmaker, en geen boeddha.
Goed artikel Tino, dank je wel.
Een paar jaar geleden las ik het boek ”Ladyboys” van Susan Aldous and Pornchai Sereemongkonpol. Dat boek maakt ook duidelijk dat geboren zijn in ‘het verkeerd lichaam’ een lijdensweg is geweest voor die mensen die daarin geïnterviewd worden. Een aanrader voor wie een inzicht wilt hebben.
Verder wil ik graag opmerken dat, in verband met werkmogelijkheden, ik vaak bij de Foodmart bij mij in de buurt ladyboys achter de kassa zie werken en heb niet idee dat zij geplaagd worden. En bij Baan and Beyond (Pattaya) werken heel veel tom’s, vooral bij de technische afdelingen. Hebben die bedrijven een bepaalde acceptatie onder het personeel geregeld ?
Ja, dat klopt, maryse. Ik las dat tom’s, tomboys vaak werken in technische beroepen in fabrieken en elders. Die worden daar speciaal voor gevraagd en geaccepteerd.
Geweldig, maryse. Ik heb even naar dat boek ‘Ladyboys’ gekeken en vond een verhaal over één van schrijfsters Susan Aldous. Ik houd van dit soort verhalen.
https://www.smh.com.au/world/light-relief-from-the-lady-known-as-angel-20081116-gdt32m.html
Ik kan het niet laten. Nog even verder gezocht. Een recensie van dit boek Ladyboys:
https://dawnabroadbackup.wordpress.com/2011/08/01/book-review-ladyboys-the-secret-world-of-thailands-third-gender/
Citaten:
Life beyond the shows for Thailand’s Ladyboys, however, is not as glamorous and cheerful as it seems.
Most of the big families see ladyboys as a disgrace, a bad karma. Society doesn’t help either. Children, especially, can be very harsh towards people who “look” different. And even when it is time to find a job, some employer will simply reject the application because of their status as Ladyboys.
Far from what it seems in the surface, Thailand’s society still far from accepting ladybI would recommend this book to anyone willing to see Thailand’s ladyboys beyond the entertainment business, and those looking at inspiration to go through life.
Dank je wel Tino, leuk artikel. Ik was nog niet op het idee gekomen haar op te zoeken op het internet en nu ben ik blij dat ik meer over haar weet. Een bijzondere vrouw!
Kathoey of Ladyboy zoals ze zich graag zelf noemen en hun werk. Ik ken er nochtans genoeg die heel formele jobs uitoefenen hier in Bangkok in universiteiten. En zelfs heel verantwoordelijke formele jobs. Diegenen die ik ken al bijna 10 jaar. En nooit in het nachtleven gewerkt. Ieder heeft zijn leven natuurlijk en dat respecteer ik ten zeerste.
Ik vind het in ieder geval een prachtig mooi Meisje/jongen. Ben vaak in Thailand geweest en heb veel mooie en lelijke Katoy gezien. Vaak is het een lust voor het oog.
Ik heb nu bijna twee jaar een homoseksuele relatie met een Thaise man. In zijn familie en omgeving geen enkel probleem. Ook hand in hand lopen door de straten van Bangkok heeft gelukkig nog nooit een scheve blik opgeleverd.