Isaaners zijn geen Thai: Wie mag zich Thai noemen? Het uitwissen van de plaatselijke identiteit
Afbeelding van een kaart oude koninkrijken (Lanna etc.) ca. 1750
De reguliere Thailandganger zal vast bekent zijn met het begrip ‘Thainess’, maar wie zijn nu eigenlijk Thai? Wie kreeg dat etiket opgeplakt? Thailand en de Thai waren lang niet altijd zo verenigd als dat sommige de mensen willen doen geloven. Hieronder een korte uiteenzetting over wie er ‘Thai’ waren, werden en zijn.
Alleen de beschaafde mensen zijn T(h)ai
De volkeren die ‘Tai’ (Thai, Lao en Shan) talen spraken –al is de term Lao volgens sommige theorieën meer op zijn plek dan de term Tai-, migreerden tussen de zevende en twaalfde eeuw vanuit zuidelijk China naar Zuidoost Azië. De Mon-Khmer werden uit dit gebied verdreven of assimileerden met de Tai sprekende volken. Vandaag de dag zijn de Tai nog steeds in meerheid aanwezig in Thailand en Laos, maar zijn het ook significante minderheden in Vietnam en Myanmar (Birma). Maar niet iedereen kreeg het stempel Tai opgeplakt! Het beschreef slechts een deel van de bevolking: alleen zij die een bepaald niveau en status hadden bereikt werden Tai genoemd. Dit warende ‘gesocialiseerde mensen’ (khon thaang sǎngkhom, คนทางสังคม ). Dit als onderscheid tegenover de ‘eenvoudige mensen’ uit de natuur (khon thaang thammáchâat, คนทางธรรมชาติ).
De Thaise koninkrijken hadden een feodaal systeem met meesters en horigen: Sakdina. Het woord Tai kreeg de betekenis van ‘vrije mensen’ (sěrichon, เสรีชน): zij die geen slaaf of horigen waren, die het Theravada boeddhisme praktiseerden, ‘centraal Thai’ spraken en onder een staatsbestel met wetten en regels leefden. Dit in contrast met de khàa (ข่า) en de khâa (ข้า). De khàa waren analfabete, animistische, bosmensen die buiten de geciviliseerde wereld woonden. De khàa waren de volken die leefden buiten de stad/stadstaat: de muuang (เมือง). De stad stond voor beschaving, het platteland voor niet-beschaafd. De khâa waren zij die ofwel als horig plebs (phrâi, ไพร่) of slaaf (thâat, ทาส) dienst deden. In oude inscripties vinden we de tekst ‘phrâi fáa khâa tai’ (ไพร่ฟ้าข้าไท): ‘Het plebs van de hemellucht, dienaren van de Tai’. Vanaf -vermoedelijk- het Ayutthaya tijdperk (1351 – 176) sprak men niet langer over Tai (ไท) maar Thai (ไทย).
Isaaners zijn geen Thai maar Lao
Tot in de negentiende eeuw is het woord Thai in gebruik geweest om de mensen van stand (de elite) aan te duiden. Dit waren de mensen met een bepaalde status, geciviliseerde leefwijze en gemeenschappelijke cultuur met gelijke normen en waarden. Het was niet bepaald van toepassing op de mensen van gewone komaf en in het geheel niet op de mensen van het Khorat Plateau (hedendaags Isaan). Zij en de inwoners van het Lanna koninkrijk (อาณาจักรล้านนา) in het noorden, werden gezien als Lao . Maar ‘Thai’ was tevens niet van toepassing op de immigranten: Chinezen, Perzen en diverse verdrevenen uit de regio. Een lokale minderheid kon zich opwerken tot Thai als ze een adellijke status verkregen en de normen en waarden van de elite deelden.
Dit veranderde onder de Siamese koning Nangklao (Rama III, 1824-1851) en koning Mongkut (Rama IV, 1851-1868). ‘Thai’ werden nu zij die de Thaise taal spraken. Dit naast andere (taal)groepen zoals de Lao, Mon, Khmer, Maleisiërs en Cham. Negentiende-eeuws Thailand was etnisch meer divers dan Thailand vandaag de dag! Voor Thai was nog geen specifiek etnisch kenmerk, en er werd nog weinig moeite gedaan om een culturele of etnische homogeniteit op te leggen aan de bevolking. Ongeassimileerde Chinezen leefden volgens hun eigen regels, stamvolkeren ondervonden veel discriminatie maar ander minderheden ondervonden min of meer de zelfde behandeling als ieder ander.
By ArnoldPlaton, .svg based on this map (from UTexas under Public Domain “Courtesy of the University of Texas Libraries, The University of Texas at Austin.”) – Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=18524891
Het ontstaan van de Thaise natie eind 19de eeuw
Tot ver in de negentiende eeuw maakte de overheid aan de Europeanen duidelijk dat de Thai en de Lao niet tot hetzelfde volk behoorden. ‘De Lao zijn de slaven van de Thai’ zo sprak koning Monkut hen toe. De Thai maakten er geen geheim van dat Siam een groots rijk was met vele vazalstaten onder haar invloedssfeer, maar dat Siam zelf niet veel verder reikte dan de centrale vlakte (het rivierdal van de Chaophraya rivier). De gebieden daarbuiten zoals Lanna waren nog (vrij) zelfstandige, schatplichtige, koninkrijken en stadsstaatjes. Maar eind negentiende eeuw begon het beeld te verschuiven, ras/etniciteit werd nu als een heikel punt gezien. Men begon zich zorgen te maken dat de westerse mogendheden een claim zouden leggen op de gebieden die schatplichtig waren aan Bangkok. Onder koning Chulalongkorn (Rama V, 1868-1910) werd vanuit Bangkok aan annexatie van de gebieden begonnen. Het Lanna rijk kreeg bijvoorbeeld in 1877 vanuit Bangkok een onderkoning aangesteld en zou in 1892 volledig geannexeerd worden. Zo waarschuwde koning Chulalongkorn bij de installatie van de eerste Commissaris van de Koning van Chiang Mai in 1883 dat: ‘je moet onthouden dat als je met een westerling en een Lao praat je duidelijk moet maken dat de westerling “zij” zijn en dat de Lao een Thai is. Maar praat je daarentegen met een Lao en een Thai dan moet je duidelijk maken dat de Lao “zij” zijn en dat de Thai “wij” zijn’ .
Enkele jaren later kwam de koning tot een nieuw inzicht omtrent Thai en Lao. Hij adviseerden de commissarissen in de ‘Lao provincies’, dat de Thai en Lao tot dezelfde ‘Châat’ (natie) behoren, een zelfde taal spreken en tot hetzelfde koninkrijk behoren. Hiermee gaf de koning een duidelijk signaal af aan bijvoorbeeld de Fransen: de gebieden met o.a. Phuthai, Lao, Lao Phuan en Chinezen vielen onder de jurisdictie van Bangkok. Het duurde nog tot einde negentiende eeuw voordat de term ‘Châat Thai’ (ชาติไทย) omarmt werd om naar de ‘Thaise natie’ te verwijzen.
Prins Damrong deelden zijn zorgen met koning Chulalongkorn of de term Châat Thai niet teveel onrust zou geven onder niet-etnische Thai daar de term ‘châat’ (geboorte) in het verleden slechts verwees naar de eigenschappen van iemand op het moment van geboorte, en het de overheid nog niet gelukt was om de minderheidsgroepen in ‘Thai’ te veranderen. Geconfronteerd met territoriaal en etnische vormen van verzet tegen de centralisatie (binnenlandse kolonisatie) door Bangkok gaf zelfs Chulalongkorn blijk van enig sympathie voor zelfbestuur van de opstandelingen in het zuiden, noorden en noordoosten: ‘Wij beschouwen deze provincies als van ons maar dat is niet waar, daar de Maleisiërs en de Lao de provincies als hun eigen eigendom beschouwen’.
Bron: Wikipedia
Centralisatie vanuit Bangkok
Vanwege de trend tot verdere centralisatie van het bestuur en de afbakening van de landsgrenzen ging de Thai-ificatie gewoon door. Volgens kroonprins Vajiravudh moesten de etnische minderheden, de boerenpummels, ‘getemd’ en ‘gedomesticeerd’ worden. In 1900 was er nog steeds het beeld van een divers Thailand waarin vele volkeren leefden. De elite in Bangkok verwezen naar de inwoners van hedendaags noord en noord-oost van Thailand als ‘Lao’.
Maar de Lao waren groot in omvang, mogelijk zelfs de meerderheid van het volk (is de naam Thailand dus eigenlijk wel correct mogen wij ons afvragen, als de Thai niet de grootste groep burgers is?). Onder prins Damrong, die aan het hoofd stond van het nieuw opgerichte ministerie van Binnenlandse Zaken werd het idee dat de Lao eigenlijk Thai waren officieel onderdeel van het beleid. Hij sprak zich uit voor het einde van de vazalstaten en semi vazalstaten, om alle mensen Thai te maken en niet langer al Lao of Maleisisch te bestempelen. Alsof het allemaal een misverstand was geweest zei hij dat de Lao ‘Thai spreken op een rare manier, dus de mensen uit Bangkok zagen hen als Lao. Maar nu is het algemeen bekent dat zij Thai zijn, niet Lao’. Volgens de prins waren er buiten Siam veel volkeren zoals de Lao, Shan en Lue die zichzelf allerlei namen hebben geven maar in feiten alle tot het Thaise volk behoren. Zij behoorden alle tot het Thaise ras en zagen zichzelf ook al Thai aldus de officiële verklaringen
Bij de eerste census in 1904 stelde de overheid dat de Lao als Thais moesten worden gezien, de conclusie was dat Siam een ‘grotendeels mono-etnisch land was met 85% Thai’. De koloniale mogendheden kon zo doende met het vervallen van de Lao identiteit dit niet tegen de Bangkok gebruiken. Maar had Lao als apart klasse zijn meegenomen dan hadden de Thai niet de meerheid van het ethisch diverse volk uitgemaakt. In de census van 1913 konden inwoners simpelweg niet langer aangeven dat ze Lao waren, maar ‘onderdeel van het Thaise ras’ waren. Prins Damrong gaf Lao provincies een andere naam en de hele Lao regio kreeg de stempel ‘Isaan’ ofwel ‘noord-oosten’.
In 1906 besprak koning Chulalongkorn onderwijsbeleid in het voormalige Lanna koninkrijk, hij zei ‘de wens is dat de Lao begrijpen wat de voordelen zijn van verenigd te worden met de Thai. Daarom moeten zij die verantwoordelijk zijn voor het onderwijs niet neerkijken op de Lao als inferieur aan de Thai op alle gebied. Zij moet een manier vinden dat overheidsfunctionarissen en het gewone volk één zijn met de Thai. Als de Lao goed zijn, zullen ze als beloond worden net als de Thai’.
Deze unificatie en het opleggen van nationalistische en patriotische beelden verliep echter niet altijd zonder slag of stoot, zie bijvoorbeeld deze presentatie van professor Andrew Walker over de Shan opstand:
Zie ook: www.thailandblog.nl/achtergrond/shan-opstand-noord-thailand/
De 20ste eeuw, Thailand verenigd tot één volk
Enkele jaren na de census van 1904 werden op een wonderbaarlijke manier allen die een Thaise taal (centraal Thai, Lao, Shan, Puthai etc.) spraken ‘Thaise burgers’ en leden van het ‘Thaise ras’. Thai vormden nu de meerderheid in de natie. Afwijkende, regionale identiteiten, werden onderdrukt. De geschiedenis werd herschreven en alle inwoners waren nu Thai en waren dat altijd al geweest. Begin twintigste eeuw gaf de term ‘Thai’ niet langer iemands sociale klasse aan maar zijn of haar nationaliteit.
Volgens de onderwijs wetgeving van 1912 moesten leraren in heel het rijk hun leerlingen leren ‘hoe zich te gedragen als een goede Thai’, kregen ze les in de geschiedenis van de Thai en de Thaise natie en hoe de natie beschermt en in stand gehouden moest worden. Talen anders dan het Centraal Thai werden verboden in het klaslokaal.
Onder het extreem nationalistische beleid van dictator veldmaarschalk Phibun Songkraam in de jaren 30 en begin jaren 40 werd Thainess er nog eens goed ingehamerd. Werden in de 19de eeuw nog de termen‘Châat Thai’ (ชาติไทย), ‘Muuang Thai’ (เมืองไทย), ‘Pràthêt Thai’ (ประเทศไทย) en ‘Sàyǎam’ (สยาม) door elkaar gebruikt om naar het land te verwijzen, enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog werd het land definitief Thailand genoemd. Zo werd Thailand een verenigd, homogeen land waar nagenoeg iedereen de Thaise nationaliteit heeft, onderdeel is van het Thaise ras, boeddhist is en uiteraard gezagsgetrouw aan de Thaise staat.
Bronnen:
– The Political Development of Modern Thailand, Federico Ferrara. 2015.
– Truth on Trial in Thailand, David Streckfuss, 2010.
– An ‘ethnic’ reading of ‘Thai’ history in the twilight of the century-old official ‘Thai’ national model, – David Streckfuss, 2012.
– https://en.wikipedia.org/wiki/Tai_languages
– https://pantip.com/topic/37029889
Over deze blogger
-
Sinds 2008 een regelmatig bezoeker aan Thailand. Werkt op de boekhoudafdeling van een Nederlandse groothandel.
Gaat in zijn vrije tijd graag fietsen, wandelen of een boek lezen. Voornamelijk non-fictie met in het bijzonder de geschiedenis, politiek, economie en maatschappij van Nederland, Thailand en landen in de regio. Luistert graag naar heavy metal en andere herrie
Lees hier de laatste artikelen
Achtergrond9 oktober 2024De littekens van een gevangenschap
Cultuur28 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 5 (slot)
Cultuur25 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 4
Cultuur23 september 2024Khun Chang Khun Phaen, Thailand’s meest bekende legende – deel 3
Op het kaartje met etnische groepen zien we dus hoe opvallend veel ‘Thai’ er zijn… met de pen in de hand is er letterlijk in de geschiedenis gekrast. In de laatste paar jaar van de 19de eeuw kreeg het gebied in het noord oosten nog ‘Monthon Lao Kao’ (มณฑลลาวกาว) opgeplakt: de Laotiaanse provincies die onder Bangkok vielen. En binnen een paar jaar kreeg maakten prins Damrong hier ‘Monthon tawan tok chiang nuea’ (มณฑลตะวันออกเฉียงเหนือ): de provincie(s) van het noord-oosten. En niet veel later (ca 1900) kwam men met Isaan ( มณฑลอีสาน )op de proppen, wat ook noord-oosten betekent.
Rond deze tijd was men ook bezig met het bundelen van geschiedenis in de Prachoem Phongsawadan (ประชุมพงศาวดาร ). In een eerdere versie had men het daar nog over Lao maar onder prins Damrong ging daar de streep doorheen en veranderden men dit voor een nieuwere editie in ‘Thai’. Daar kwamen soms kromme teksten uit.
Voorbeeld waar A veranderd in B:
1A: The indigenous people of the region (khon phuen mueang) are Lao,
Khmer (Khamen), and Suai, race (chat), and [in addition] there are people of other
countries (prathet uen), such as Thai, Farang [Westerners], Vietnamese, Burmese,
Tongsu, and Chinese, who have settled to engage with trade in large numbers.
คนพื้นเมืองเปนชาติ, ลาว, เขมร, ส่วย, แลมีชนชาวประเทศอื่นคือไทย, ฝรั่ง, ญวน, พม่า, ตองซู,
จีน, เข้าไปตั้งประกอบการค้าขายเปนอันมาก
1B: The indigenous people are basically Thai. In addition to the Thai,
there are Khmer, Suai, and Lawa,16 and people of other countries such as Farang,
Vietnamese, Burmese, Tongsu, and Chinese have settled, but they are not many.
คนพื้นเมืองเป็นไทยเป็นพื้น นอกจากไทยมีเขมรส่วย และลว้า และมีชนชาวประเทศอื่นคือ ฝรั่ง,
ญวน, พม่า, ตองซู, จีน, เข้าไปอยู่บ้าง แต่ไม่มากนัก
2A: “When the people of the Lao race (chon chat lao) who had been in the
country (prathet) to the north, ..” (ครั้นเมื่อชนชาติลาวฃึ่งอยู่ประเทศข้างเหนือ)
2B: ” When the people of the Thai race (chon chat thai) who had been
in the country to the north,” ( ครั้นเมื่อชนชาติไทยฃึ่งอยู่ประเทศข้างเหนือ).
Over rebellie (Lao rebellen worden Thaise rebellen??):
3A: At that time, on the part of those Lao and Khmer families, who,
by order of Chao Pasak (Yo), had been rounded up and remained in the city of
Champasak, on getting the news that the Bangkok army went on an offensive …
in the year of the pig, 1189 of the Lesser Era [1827 A.D.], those Lao and Khmer
families all joined in setting fire to torch the city of Champasak.
ขณะนั้นฝ่ายพวกครัวลาวเขมรที่เจ้าปาศักดิ์ (โย่) ให้กวาดส่งไปไว้ยังเมืองจำาปาศักดิ์นั้น ครั้นรู้ข่าว
ว่ากองทัพกรุงยกขึ้นไป ครั้น… ปีกุนนพศก จุลศักราช ๑๑๘๙ พวกครัวลาวเขมรนั้น ก็พากันเอาไฟ
เผาเมืองจำาปาศักดิ์ลุกลามขึ้น
3B: At that time, on the part of those Thai and Khmer families, who,
by order of Chao Champasak (Yo), had been rounded up and remained in the city
of Champasak, on getting the news that the Bangkok army went on an offensive …
in the year of the pig, 1189 of the Lesser Era [1827 A.D.], those families all joined
in setting fire to torch the city of Champasak.
ขณะนั้นฝ่ายพวกครัวไทยเขมรที่เจ้าจำาปาศักดิ์ (โย่) ให้กวาดส่งไปไว้ยังเมืองจำาปาศักดิ์นั้น ครั้นรู้
ข่าวว่ากองทัพกรุงยกขึ้นไป ครั้น … ปีกุนนพศก จุลศักราช ๑๑๘๙ พวกครัวก็พากันเอาไฟเผาเมือง
จำาปาศักดิ์ลุกลามขึ้น …
Op dergelijke wijze eindig je dus met een kaartje zoals we halverwege het stuk zien, waar de Thaise ‘etnische’ groepen het land domineren. Dat het land in werkelijkheid zeer divers is zie je zo niet meer terug.
Bronnen:
– The Invention of “Isan” History (Akiko Iijima)
– https://en.wikipedia.org/wiki/Monthon
leuk verhaal. mijn vrouw komt uit Uttaradit. zegt zelf thai te zijn mar spreekt en schrijft ook laotiaans. net als veel mensen hier. gaat zelfs zo ver dat de echte oudjes waaronder ook min schoonmoeder van 78 jaar onderling laotiaans spreken.
Zelf aan de overkant van de grens nog “verre”famile hebben wonen waar zelfs nog incidenteel vooral bij begrafenissen contact mee is.
De “oudere” familie woont ook allemaal in een gebied langs de grens met Laos.
Chiang rai, Phayao,Nan, etc tot aan Ubon Ratchatani
Leuk om hier een verklaring te vinden.
Mooi artikel, Rob V.! Het maakt veel duidelijk over de problemen waar Thailand nu nog voor staat.
Op de eerste kaart staat in licht-groen ‘Tai Lue’. Weergegeven wordt hun woongebied in Zuid-China waar ze ‘Dai’ worden genoemd, en in noordelijk Laos. Maar de vele woongemeenschappen van de Thai Lue in Noord-Thailand, immigranten in afgelopen 100-150 jaar, worden niet weergegeven.
Mijn zoon is een ‘halve’ Thai Lue. Zijn moeder zei altijd dat haar eerste identiteit ‘Thai Lue’ is en daarna pas ‘Thai’. Ik vermoed dat zoiets ook voor vele Isaners geldt.
Wat hier niet zo duidelijk staat, is dat door de eeuwen heen de ”grenzen” tussen de volkeren (en dan m.n. ook de Khmer en de Burmees, die hier amper worden vermeld) sterk zijn verschoven. Voorts is er vrij sterke vermenging van de volkeren geweest, nadat de 1 de ander weer eens had overwonnen.
Langsheen de grens TH-KH (=Cambodia) spreken de meesten onderling nog steeds Khmer en bij precieze antropologische studies zijn er wel meer typerende Khmer kenmerken te vinden.
Verder: hier in NL-en zeker bij d’n BEls is door de jaren heen sprake geweest van hetzelfde fenomeen, geleidelijk aan werd Nederlands voor eenieder de standaardtaal en werden Fries, Twents, Drents, Limburgs etc. naar de zijkant verdrongen. EN BE bestaat nog niet eens 200 jaar.
In een volgend stukje zal ik het hebben over de grenzen, of eigenlijk het gebrek daar aan. Er waren stadsstaatjes (muang,เมือง), met koningen of nobelen. Deze hadden wel vat op het gebied direct om de muang en gingen zo nu en dan op expeditie de jungles in om ander bewoond gebied te plunderen (vooral om mensen tot slaaf te maken) en/of andere muang te onderwerpen zodat die schatplichtig werden. Sommige muang waren aan meer dan 1 hogere muang schatplichtig. Van duidelijke grenzen was tot ver in de 19de eeuw dus geen spraken. Er was ook overlap van gebieden, meerdere muang die een gebied onder hun invloedsfeer rekenden. Het spreekt voor zich dat door deze plundertochten, oorlogen, vluchtelingen de bevolkingen ook her en der terecht kwamen. Siam was zelf een grote plunderaar en annexator. De beruchte kaart waarop zo’n beetje heel zuidoost azïe vanaf Maleisië tot aan China ‘Thais’ waren is dan ook lachwekkende propaganda. Thongchai Winichakul legt dit alles goed uit in zijn boek ‘Siam mapped’. Onder meer op basis van dan boek zal ik nog wat schrijven maar dat is niet zo 1-2-3 klaar. Al trekken sommige Thai nog grote krokodillentranen over verloren/afgepakt gebied en ontkennen ze de grote diversiteit onder de volkeren als dat hen zo niet uit komt (of maken juist de Thai uit diverse windstreken uit als on-thaise landverraders als dat zo uit komt).
Maar bedankt voor je feedback. Ook dit is maar een beknopte samenvatting maar voel je vrij om uit te wijden over bepaalde aspecten.
Ter illustratie bij wat Veranderen schrijft; eerder dit jaar overleed de overgrootmoeder van mijn partner. Zij was ver in de tachtig en woonde in een dorp tussen de stad Buriram en de grens met Cambodia. Deze overgrootmoeder sprak alleen Khmer en was, behalve een zeldzaam bezoek aan de stad, verder nooit de streek uit geweest. Mijn partner, geboren in 1991, kreeg op de basisschool onderwijs in de Khmer taal. Op de middelbare school in Buriram en de high school in Bangkok was het Thai de voertaal.
Op haar sterf bed probeerde hij, via de mobiele telefoon, in het Khmer, nog afscheid van zijn overgrootmoeder te nemen en ontdekte dat hij het actief gebruik van het Khmer eigenlijk niet meer machtig is terwijl hij het nog wel goed zegt te verstaan. Als ik de paar Khmer woorden en zinnetjes die ik in Cambodia heb geleerd tegen hem spreek dan verstaat hij deze ook eigenlijk niet. Daaruit begrijp ik dat het Khmer dat in Cambodia wordt gesproken toch ook weer aanzienlijk verschilt met het Khmer dat in Buriram wordt gesproken.
Ik vergeet nog de clou; deze overgrootmoeder sprak alleen Khmer en heeft ook nooit de Thaise taal geleerd.
Apart dat kleine Thaise minderheidsvolken nergens genoemd worden, volken zoals de Mani.