Het jaar was 1939 toen twee kleine stoomboten met politieke gevangenen aankwamen bij het idyllische eiland Tarutao in de Andamanse Zee in het uiterste zuidwesten van Thailand. Eén van de 70 passagiers was gevangene nummer 26.
Hij ging van boord en waadde tot zijn middel door het water richting strand. Op zijn hoofd droeg hij een zware doos gevuld met 22 blikken sigaretten, een Engels woordenboek, enige Engelstalige klassieke werken, 60 schriften, 73 pennen, 6 flesjes inkt en zijn handgeschreven – maar nog onvoltooide – Engels-Thaise woordenboek. Zijn naam was So Sethaputra en op het eiland zou hij het werk, waar hij in 1933 in de Bang Kwang gevangenis te Bangkok mee was begonnen, hier voortzetten.
Wie was hij?
So Sethaputra (noot 1) werd geboren op 10 februari 1903 in Thonburi, hij volgde een opleiding aan de bekende Suankularb Wittalayai middelbare school en studeerde (met een koninklijke beurs) geologie en techniek aan de Universiteit van Manchester in Engeland. Vervolgens kreeg hij 1929 een ambtelijke baan als regeringswoordvoerder en ontving hij daardoor de titel ‘Luang Mahasit Woharn’, ofwel ‘iemand met grote welsprekendheid’.
De revolutie van 24 juni 1932, die de absolute monarchie transformeerde in een constitutionele monarchie, zou So’s leven drastisch veranderen. In oktober 1933 kwam prins Bovoradej (noot 2) in opstand tegen het regime van luitenant-kolonel Plaek Phibunsongkraam in een poging de privileges van het koninklijk gezag te herstellen. Maar in de daarop volgende veldslag bij Don Muang leed de prins een pijnlijke nederlaag. De prins wist te vluchtte naar Vietnam maar driehonderd van zijn volgelingen, waaronder So Sethaputra, werden gearresteerd en gevangen gezet in de Bang Kwang gevangenis.
De gevangenschap
Veel van deze politieke gevangenen waren ontwikkelde mannen en een dertigtal van hen besloten om hun kennis de delen met de andere gevangenen. Ze hadden kennis op velerlei gebied, zoals landbouw, en buitenlandse talen als het Chinees, Japans en Engels. So ging lessen Engels geven en besloot kort daarop om een woordenboek Engels-Thais samen te stellen. Enige tijd later, zo rond 1936, was hij bij de letter “G” aangekomen, maar hoe kon hij zijn werk publiceren? Het was politieke gevangenen verboden geschreven teksten uit de gevangenis te verzenden, maar door gebruik te maken van een thermosfles wist hij via zijn moeder de papieren toch naar buiten te smokkelen. Een oude vriend van So, Phraya Nibhon Pojanart, runde een boekhandel en deze publiceerde het werk vervolgens onder de titel The New Model English-Siamese Dictionary wekelijks in een krant. Dit was meteen een groot succes en bracht genoeg geld op om So en zijn moeder financieel te ondersteunen.
In 1937 kregen de gevangenen wat meer vrijheid en mochten ze eens per week een dag de gevangenis verlaten. So leerde de jonge eigenaresse van een kruidenierszaak tegenover de gevangenis kennen. Haar naam was Sompong en samen kregen het koppel een zoon, die noemden ze Chaya, een latere chirurg.
De regering begon de invloed van de politieke gevangenen echter te vrezen en in 1939 werden deze gevangenen vanuit Bangkok naar het afgelegen eiland Tarutao, verplaatst. Vanaf het begin was er een groep op het eiland dat wilde ontsnappen naar het nabijgelegen Maleisische eiland Langkawi. So behoorde tot die groep maar besloot na veel innerlijke strijd toch niet te gaan. Hij was inmiddels bij de letter “T” aangekomen en wilde zijn woordenboek afmaken. Niet alleen was het woordenboek een belangrijke bron van inkomsten, zijn moeder die hem vanaf het nabijgelegen Satun hielp, raadde hem af Thailand te ontvluchten. De gevangenen begonnen een nieuw leven met het bouwen van redelijke accommodatie en tuinen voor betere voeding, en zo ontwikkelde zich een gemeenschap die in haar eigen behoeften kon voorzien. So werkte verder aan zijn woordenboek en in juni 1940 bereikte hij de letter “Z”.
Begin 1942 raakte Thailand betrokken bij de Grote Pacifistische oorlog, maar toen er in 1943 een kentering plaatsvond en de geallieerden begonnen op te rukken tegen de As mogendheden, besloten de Thaise autoriteiten om de 55 politieke gevangenen te verplaatsen naar het op dat moment nog onbewoonde eiland Koh Tao. De leefomstandigheden daar waren veel moeilijker dan op het eiland Tarutao. Er was minder voedsel, minder drinkwater en er waren geen medicijnen tegen malaria meer. In de eerste maanden stierven 6 gevangenen, de gezondheid van So ging ook achteruit en hij vermagerde tot 30 kilo. Hij werd zwak en voor het eerst gaf hij het schrijven op. Hij deed zijn best om te zoeken naar voedsel en kruiden die als medicijn konden dienen.
In september 1944 viel de regering van Plaek Phibunsongkraam en als gevolg daarvan kregen alle politieke gevangenen een amnestie. Zij reisden per trein terug naar Bangkok, en onderweg werden ze op de stations begroet door mensen die hen toejuichen en van eten voorzagen. Aangekomen in de hoofdstad trof hij zijn moeder die hem daar opwachtte en barstte So barstte in tranen uit. Na bijna 11 jaar gevangenis was So uitgeput maar kon hij eindelijk tot rust komen bij zijn vrouw Sompong en hun zoon Chaya.
Later maakte hij het woordenboek af. Het eindresultaat bestond uit twee delen van in totaal 4.000 pagina’s (noot 3). Het woordenboek was bedoeld voor Thais die Engels wilden leren, dit in tegenstelling tot uit het midden 19de eeuw stammende woordenboek geschreven door de Amerikaanse missionaris Dan Beach Bradley, welke meer bedoeld voor Engelstaligen om Thais te leren spreken.
Kenmerkend voor So zijn woordenboek was dat hij voor ieder Engels woord een korte voorbeeld zin gaf om de betekenis te verhelderen. Zo schreef hij onder de “L” bij ‘labour’: “I did it as a labour of love”.
Helaas kon ik weinig vinden over So’s latere leven, en weet ik alleen dat hij in totaal 3 maal trouwde en 9 kinderen kreeg. Hij overleed in 1970, 67 jaar oud.
Noten
1 So Sethaputra, in het Thais สอ เสถบุตร, spreek ‘sǒ seet-thà-bòet (stijgende toon, 3 lage tonen). Zijn achternaam betekent ‘Voortreffelijke (of Rijke) Zoon’.
2 Prins Bovoradej was een zoon van koning Chulalongkorn en een halfbroer van de regerende koning Prachathipok. De villa op het huidige terrein van de Nederlandse ambassade in Bangkok was zijn woning in die tijd.
3 Ik heb een verkorte versie van zijn woordenboek in mijn boekenkast staan.
Voornaamste bron: Teddy Spha Palasthira, The Last Siamese, Journeys in War and Peace, 2013
Over deze blogger
Lees hier de laatste artikelen
Opinie30 oktober 2024Hervorming van het monnikendom of anders komen er steeds nieuwe schandalen
Maatschappij28 oktober 2024Straffeloosheid na de Tak Bai massamoord op 25 oktober 2004
Achtergrond23 september 2024Politieke activist Panupong “Mike Rayong” Jadnok is gevlucht naar Nieuw-Zeeland
Cultuur3 september 2024Hoe Siam/Thailand reageerde op de aantrekkingskracht van het Westen
Tino, wat een bewogen leven! Heb twintig jaar geleden die ‘pil’ gekocht; twee dikke boeken van 1.100 baht ieder en een beter woordenboek had ik nog niet. Heb het bij mijn vertrek uit TH aan mijn pleegzoon geschonken.
Bedankt voor het delen van dit verhaal beste Tino!