Heroplaaiend ‘vergeten’ conflict heeft ook impact op Thailand

Op 26 november jongstleden meldde ‘Charity Without Borders’, een lokale hulporganisatie in het noorden van Birma, aan het persagentschap Reuters dat een Nederlandse toerist was omgekomen en zijn Argentijnse reisgezellin gewond was geraakt door een exploderende landmijn in de omgeving van de bij ‘backpackers’ en avontuurlijk aangelegde wandelaars snel aan populariteit winnende stad Hsipaw.

In werkelijkheid was het dodelijke slachtoffer niet een Nederlander maar de 40-jarige Duitse toerist Tim Geibler. De toeristen bevonden zich tussen de dorpen Pan Nayung en Kwun Haung toen het incident plaatsvond. Volgens een lokale politiechef hadden ze een motor gehuurd en waren ze de regio aan het verkennen zonder gids en zonder de officiële richtlijnen op te volgen.” De plaats waar de explosie plaatsvond was officieel een gebied met beperkte toegang en een no-go area voor toeristen,” verklaarde de politiechef.

Het was niet de eerste keer dat buitenlandse toeristen slachtoffer werden van een mijn in deze regio. In 2016 raakten in de buurt van Kyaukme twee jonge Duitse rugzaktoeristen en hun lokale gids gewond door scherven toen een landmijn ontplofte. Ze werden met ernstige verwondingen door dorpsbewoners naar een hospitaal in Mandalay te gebracht.

Deze buitenlanders werden het slachtoffer van één van de langst aanslepende en in het Westen al lang vergeten conflicten in de regio, namelijk de oorlog tussen de Tatmadaw, de Birmese strijdkrachten, en wat meestal eufemistisch wordt omschreven als ‘etnische minderheden’.  Toen de Britten in 1948 uit het land vertrokken lieten ze een ernstig verdeelde natie achter die al snel werd verscheurd door etnische conflicten. Een van de langst durende brandhaarden is in het uiterste noorden, in de zogenaamde Shan-staat aan de grens met de Volksrepubliek China te situeren.  Het Arakan Army, goed voor zo’n 7.000 strijders, het Kachin Independence Army, dat 10.000 tot 12.000 manschappen telt en de Myanmar National Democratic Alliance Army en het Ta’ang National Liberation Army die samen ongeveer 8.000 manschappen tellen hebben er zich verenigd in de Northern Alliance, een coalitie die zelfbestuur voor de regio eist. Dat er meer dan medezeggenschap of autonomie op het spel staat wordt wel duidelijk wanneer men weet dat deze regio een van de belangrijkste productiegebieden van verdovende middelen ter wereld is waardoor Birma wereldwijd producent nummer één van methamfetamine en nummer twee van opium is… Dankzij de winsten uit de drugshandel behoren deze etnische mini-legertjes tot de best bewapende troepen in heel Azië wat hen tot een geduchte tegenstander van de Tatmadaw maakt, die notabene zélf ook boter op het hoofd heeft wanneer het over drugproductie gaat.

General Aung San on 10 Kyats 1973 Banknote from Burma. Revolutionary, nationalist and founder of the modern Burmese army, the Tatmadaw. (Georgios Kollidas / Shutterstock.com)

Precies deze immense drugproductie is al jaren een bron van ergernis voor Thailand dat als één van de belangrijkste transitlanden voor smokkelaars wordt beschouwd. Thailand, waar het anti-Birmese ressentiment onderdeel lijkt uit te maken van het collectieve bewustzijn, meent dat dit geen toeval is, en dat de Birmezen bewust met drugs proberen de Thaise maatschappij te ondergraven en te destabiliseren.  Al enkele decennia krijgt het semi-autonome Shan State Army (S.S.A.) in het geheim steun van het Thaise leger in hun strijd tegen de lokale drugsbaronnen. Aanvankelijk bestond die hulp uit medische voorraden, maar later zouden daar financiële hulp en wapenleveringen zijn bijgekomen. Thaise grenstroepen zouden ook hebben toegestaan dat het S.S.A. operaties uitvoerde vanop het Thaise grondgebied tegen reguliere en para-militaire Birmese troepen. Een gedoogpolitiek die in het voorjaar van 2001 resulteerde in een scherpe confrontatie toen Birmese legereenheden op 8 februari de Thaise grens overstaken en het Ban Pang Noon Camp in het Mae Fah Luang district bezetten waar ze 19 Thaise militairen gevangen namen.  Toen het Thaise leger vrijwel meteen een krachtig tegenoffensief lanceerde kostte dit het leven aan minstens zes burgers en enkele tientallen Birmese militairen.

Een ander heikel punt dat al jaren voor spanningen zorgt tussen de Thaise en Birmese regeringen is de politiek van ‘verbrande aarde’-politiek en gedwongen verhuizingen in de Shan-staat. Naar schatting werden er in de laatste dertig jaar een kleine 2.000 dorpen gewapenderhand ontruimd en bijna 300.000 mensen gedwongen geherlokaliseerd in nieuwe, strikt door het leger gecontroleerde nederzettingen waar veel van hen dwangarbeid moesten verrichten voor rekening van het leger. Vaak leidden dergelijke hardhandige acties tot kleine vluchtelingenstromen richting de Thaise grens, waar men niet écht zit te wachten op deze vluchtelingen. Volgens schatting van de VN zouden er in zes kampen langs de grens tussen de Shan-staat en Thailand, tussen Mae Sai en Mae Hong Son, nog ruim 6.200 vluchtelingen zitten, waarvan de meeste al sinds de grote evacuatiegolf van 1996-1998 naar de grens zijn gevlucht…  In tegenstelling tot Karen en Mon-vluchtelingen die wél erkend werden, werd deze Shan het statuut van ‘Internally Displaced Persons’ opgekleefd waardoor ze nauwelijks –ook internationaal – hulp krijgen en bijna volledig op zichzelf aangewezen zijn.

Bovendien slaagt de Thaise overheid er al jaren niet in om de 2.400 km lange grens met Birma waterdicht af te sluiten, waardoor tienduizenden illegale immigranten uit de rest van Birma, jaarlijks de Thaise arbeidsmarkt overspoelen…

Na een relatief rustige periode, die het gevolg was van een min of meer nageleefde Nationwide Ceasfire Agreement, een nationaal staakt-het-vuren, escaleerde op 15 augustus de situatie opnieuw in de Shan-staat. Toen deze wapenstilstand in 2015 was overeengekomen engageerde de Birmese regering zich om met alle betrokken partijen aan tafel te gaan zitten en tot een echte onderhandelde vrede te komen, maar daar bleek in de praktijk weinig van in huis te komen. Zeker toen een aantal van de belangrijkste rebellengroepering weigerden formeel afstand te doen van geweld, zolang de Birmese ordestrijdkrachten niet bereid waren hetzelfde te verklaren…

De gefrustreerde leiders van de Northern Alliance minus het Kachin Independence Army, openden bijgevolg een nieuw offensief. Bij deze aanval sneuvelden een aantal Birmese militairen bij de Goktwin-Brug in Nawnghkio, een belangrijk checkpoint en tolbrug op de verbindingsweg tussen Mandalay en de Chinese grens. De meeste opschudding veroorzaakte echter een erg gewaagde aanval op de Defense Services Technological Academy in Pyin Oo Lwin, een tot een echte burcht uitgebouwd stadje. Ondanks de beveiliging wisten de rebellen tot in het militaire instituut door te dringen en drie Birmese militairen te doden.

De Birmese troepen sloegen de volgende dagen en weken snel en vooral meedogenloos terug. Ze zetten op grote schaal tanks en gevechtsvliegtuigen in, waarbij ook burgerdoelwitten werden geraakt. De felste gevechten situeerden zich bij Kutkai aan de Chinese grens en bij het noordoostelijke Lashio. Ondanks de snelle reactie van de Birmese strijdkrachten konden ze niet verhinderen dat de strijd intussen uitbreiding had genomen langs het traject van de snelweg van Lashio naar Muse. Bij een aanval op een ambulance op 17 augustus in de buurt van Lashio vielen één burgerdode en enkele gewonden te betreuren.

Rohingya refugees from Myanmar waiting for food aid in Kutupalong refugee camp near Cox’s Bazar, Bangladesh (Hafiz Johari / Shutterstock.com)

In de volgende dagen vielen er volgens waarnemers van de Verenigde Naties als gevolg van artilleriebeschietingen en luchtaanvallen met helikopters minstens 17 doden  en 27 gewonden onder de burgers in het belegerde Kutkai en omgeving. Deze gevechten gingen in september gewoon door waarbij naar schatting tussen de 8.000 en 13.000 burgers op de vlucht zijn geslagen. Begin oktober stagneerden de gevechten, maar sporadisch vallen er nog steeds slachtoffers.

In dit verhaal kan men niet blind blijven voor de geo-politieke dimensie van dit conflict. De Volksrepubliek China – die volgens hardnekkige geruchten één van de grootste wapenleveranciers aan de Northern Allianceis – liet nog dit voorjaar bij gesprekken die het met de Northern Alliance in Kunming voerde, duidelijk verstaan dat het geen gevechten in de grensregio zou dulden. Het is niet meer dan logisch dat Beijing beducht is voor een verdere escalatie van dit conflict, gelet op de grote economische belangen van China in Birma. Niet alleen dreigen de gevechten een impact te hebben op het erg ambitieuze en integraal door China aangestuurde Belt & Road Initiative dat voor enorme bedragen aan nieuwe spoorweg- en wegeninfrastructuur in de regio voorziet maar bovendien lopen ook de peperdure en voor China strategisch erg belangrijke nieuwe gas- en aardolieleidingen in de regio rechtstreeks gevaar. Maar ook buurland Thailand dreigt op één of andere manier weer betrokken te geraken, zéker wanneer de vijandelijkheden zouden voortduren. Birma lijkt immers steeds meer op een kruitvat dat op ontploffen staat. Want ook in de semi-autonome Kachin-, Kayah-, Kachin en Mon-regio’s is lang niet alles peis en vree om over de oostelijke Rakhine-staat met de Rohingya nog maar te zwijgen… Vooral de Thaise strijdkrachten volgen met argusogen wat zich aan de overkant van de grens afspeelt en wie zou hen ongelijk geven?