Hendrick Indijck: De eerste Hollander in Angkor Wat

De Vereenigde Oostindische Compagnie, oftewel de VOC…. Ik kan er, als door de geschiedenismicrobe gebeten schrijver, nooit genoeg van krijgen.

Ooit was het de grootste multinational ter wereld. Een puur op winstbejag georiënteerde onderneming die geen middel schuwde om haar doelen te verwezenlijken maar die tegelijkertijd, zoals de historicus Jan Kuipers opmerkte, cultuur produceerde, ontdekkingsreizen en nautische uitvindingen stimuleerde en het leven in haar handelsgebieden en de Republiek der Verenigde Nederlanden diepgaand beïnvloedde.

Een merkwaardige mix van op mercantilisme beluste kooplui, sluwe regenten, dolle avonturiers, ondernemende zeevaarders en meedogenloze soldeniers speelde bijna tweehonderd jaar een sleutelrol in een enorm gebied dat tussen Kaap de Goede Hoop en Japan te situeren was. In die periode, van 1602 tot 1795, zond de Compagnie welgeteld 4.721 keer een schip naar Azië. Een tot op de dag van vandaag tot de verbeelding sprekende logistieke operatie waarbij 972.000 mensen betrokken waren. Van dit enorme aantal keerde slechts een derde ooit terug naar hun geboortegrond….

Eén van de mannen die hun leven voor de VOC in de waagschaal gooiden was Hendrick Indijck. Het is niet duidelijk wanneer hij precies werd geboren maar wél waar: volgens de meeste historici gebeurde dit omstreeks 1615 in Alkmaar. Indijck was een geletterd én avontuurlijk aangelegd man. Voor hij bij de VOC in dienst was getreden had deze magister in het notariaat immers eerst een paar jaar als griffier voor de West Indische Compagnie in Recife in het Braziliaanse Penambuco gewerkt, kort nadat deze regio door de Republiek op de Portugezen was veroverd. De inheemse opstand die in 1645 onder leiding van Joao Fernandes Veira uitbrak, bracht het Nederlandse gezag echter aan het wankelen en na de nederlaag van de Hollandse troepen in de Slag bij Tabocas (3 augustus 1645) pakte Indijck, net zoals veel andere landgenoten, zijn biezen en keerde hij terug naar de Republiek.

Cristi Popescu / Shutterstock.com

Hij had de lust voor exotische avonturen klaarblijkelijk nog niet verloren en op 12 juli 1650 kwam hij aan boord van de Enkhuizen in Batavia aan als kersverse kandidaat onderkoopman van de VOC. Vrijwel meteen mocht hij doorreizen naar Ayutthaya want door mismanagement was de VOC-factorij in de Siamese hoofdstad in erg moeilijke papieren geraakt. Samen met de om zijn doortastendheid bekendstaande toekomstige gouverneur-generaal Rijcklof van Goens kwam hij op 9 november van datzelfde jaar in Ayutthaya aan om er orde op zaken te stellen. Indyck maakte samen met van Goens een einde aan de corrupte en het gesjoemel, stelde paal en perk aan de smokkel door de Chinezen en herstelde het handelsmonopolie met de Japanners. Hij bleef vijf jaar aan de oevers van de Chao Phraya. Niet geheel tegen zijn zin zo bleek want toen zijn mandaat afliep gaf hij aan gerust nog langer te willen blijven, mits hij bevorderd werd tot koopman.

Toen men in Batavia niet meteen bleek te willen ingaan op dit verzoek, trok hij zijn stoute schoenen aan en zeilde hij zelf naar Batavia om er zijn zaak te verdedigen. Al snel werd duidelijk dat hij nog een tijdje op z’n promotie zou mogen wachten. In plaas daarvan werd hij op 23 mei 1656 belast met een belangrijke missie naar Cambodja. Hij moest er, nadat er eerder VOC-personeel was afgeslacht, vrede sluiten met de Cambodjanen en de in verval geraakte handelspost opnieuw openen. Ondanks de koorts waarvan hij, met het gros van zijn mannen het slachtoffer werden, wist Indyck in een relatief erg kort tijdsbestek opnieuw de VOC-zaakjes te regelen. Hij nam tegelijk de gelegenheid te baat om de regio grondig te verkennen. Zo belande hij na tien dagreizen, waarvan een deel in een prauw over het immense Tonle Sapmeer, als één van de eerste Westerse bezoekers in de ruïnes van Angkor Wat.

Vanaf 1617 hadden de bewindvoerders van de VOC beslist dat er journaals moesten worden bijgehouden van alle gemaakte reizen. Na thuiskeer moesten deze worden ingeleverd bij de VOC, die een exclusief publicatierecht had op deze -vaak cruciale- strategische informatie. Zijn verslag over Angkor was het eerste ooit in het Nederlands geschreven… Wanneer Hendrick Indijck op het einde van datzelfde jaar naar Batavia terugkeert krijgt hij zijn felbegeerde aanstelling tot volwaardig koopman, zij het niet in Indië maar terug in Cambodja. Hij nam in de Cambodjaanse hoofdstad Lovek de dor de Engelsen verlaten Logie over en probeerde de grotendeels stilgevallen handel vanuit Lovek naar het Japanse Shogunaat opnieuw te reactiveren. Een belangrijke stap in de goede richting was het afsluiten van een akkoord waarbij de VOC ‘den exclusiven handel der hertevellen en andere waren voor Japan dienstlich’ verwierf. Naar alle waarschijnlijkheid was Maria Quikelenburg, zijn wettelijke echtgenote, in Batavia gebleven want het staat vast dat hij in Cambodja met een Khmervrouw samenleefde die hem twee kinderen, Gerrit en Adriaentje schonk. Hij nam deze kinderen mee toe hij in oktober 1660 opperkoopman werd in de belangrijke VOC-post in het Japanse Deshima. Een lucratief mandaat dat hij, afgewisseld met dienstreizen naar Ayutthaya en Batavia, bijna drie jaar lang vervulde.

Op 2 april 1664 was hij in Batavia aanwezig op het doopsel van zijn dochter Anna uit zijn huwelijk met Maria Quikelenburg. Op 28 april werd deze Alkmaarse globetrotter voor een derde keer belast met een missie naar Japan, maar daar stak Pietje de Dood een stokje voor. Hendrik Indijck, in sijn leven opper-koopman ten dienste van de Geoctroyeerde Oost-Indische Compagnie overleed op 4 mei 664 in Batavia, wellicht aan malaria. Hij werd een dag later op het Hollandsch Kerkhof begraven.