God en de duivel bestaan, maar geesten ook – Over de culturele verschillen in verklaring van persoonlijke spirituele ervaringen
Na mijn pensionering doe ik freelance werk (online). Meestal gaat het om het coachen van MBA en PhD studenten bij hun assignments and dissertaties, van Australië tot Armenië. En nog wat kleinere dingen zoals Thailandblog, het schrijven van een column in een Nederlands tijdschrift en een wekelijks Engels klasje van Thaise kinderen uit het dorp.
Maar laatst werd ik vanuit de VS gevraagd of ik bereid was om een veertigtal artikelen van commentaar te voorzien. Veertig wetenschappelijke artikelen, gegroepeerd rond 5 thema’s waarover ik zelf in de laatste 35 jaar heb gepubliceerd. Aangezien ik enkele artikelen heb geschreven over Boeddhistische normen en waarden en ondernemerschap is het niet zo verbazingwekkend dat men mij enige wetenschappelijke artikelen over Boeddhisme toezond.
Een daarvan was een artikel uit 2014, van de hand van Julia Cassanati en Tanya Luhrmann met als titel ”The Cultural Kindling of Spiritual Experiences”. (uit het tijdschrift Current Anthropology). De inhoud vond ik wel interessant om hier samen te vatten. Geen politiek dus maar een posting over God en Geesten, een uiteenzetting over de culturele verschillen in verklaring van spirituele ervaringen tussen christelijke Amerikanen en Boeddhistische Thais.
Onderzoek
Het onderzoek vond plaats onder 33 leden van de Vineyard kerk in de VS (25 vrouwen en 8 mannen) en onder 20 Thais in een klein dorpje in het Noorden van Thailand, (11 mannen en 9 vrouwen), allemaal Theravada Boeddhisme praktiserend. Voor de goede orde: geen van de respondenten had een psychiatrisch verleden of was onder psychiatrische behandeling. Allemaal mensen zoals u en ik met dien verstande dat het hier om ‘gelovigen’ gaat. De premisse van het onderzoek was dat antropologisch onderzoek, naast neurowetenschappen en neuropsychologie, nodig is om aan te tonen dat de sociale context en culturele verwachtingen de spirituele ervaringen van mensen vormgeven en duiden.
De spirituele ervaringen in het onderzoek werden onderverdeeld in 3 categorieën:
- Ervaringen die een naam hebben en niet gekoppeld worden aan geestelijke of lichamelijke gebeurtenissen, zoals kippenvel, tintelingen, warmte, temperatuurverandering, angst of vreugde of een plotseling gevoel van rust en vrede;
- Lichamelijke gebeurtenissen zoals schudden, adrenaline boost, flauwvallen, en huilen. Deze gebeurtenissen kunnen overal plaatsvinden en worden alleen als godsdienstig, spiritueel beschouwd als de sociale setting spiritueel is zoals een gebedsruimte/-dienst, een kerk of tempel of een bezoek aan een monnik of klooster;
- Ongebruikelijke gebeurtenissen die als spiritueel of boven-natuurlijk worden gezien en niet als normale, dagelijks voorkomende gebeurtenissen. Voorbeelden zijn hallucinaties, bijna-dood ervaringen, buiten-het-lichaam-treden gevoelens, déjà vu ervaringen en slaapverlamming.
De respondenten werd in een persoonlijk interview gevraagd of zij dergelijke ervaringen met een spiritueel karakter wel eens hadden meegemaakt, hoe zij die ervaren en waaraan zij die ervaring toeschrijven.
Onderzoeksresultaten
Vanwege het lage aantal respondenten zijn de resultaten niet representatief maar slechts indicatief. Ze geven informatie voor wetenschappelijke veronderstellingen.
Tabel Percentage van geïnterviewden die de gebeurtenissen ervaren
| Gebeurtenis | Thai Boeddhisten | VS Vineyard christenen |
| Kwade geesten | 20 | 70 |
| Plotselinge spierverzwakking | 25 | 40 |
| Adrenaline | 15 | 52 |
| Overweldigende emotie | 10 | 64 |
| Slaapverlamming | 55 | 33 |
Er zijn duidelijke verschillen tussen de mate waarin beide groepen spirituele gebeurtenissen rapporteren. De auteurs denken dat daarvoor drie redenen zijn. Ten eerste. Als de ervaring een specifieke naam heeft in de betreffende religie, wordt de ervaring meer gerapporteerd. Plotselinge spierverzwakking (getroffen door de Heilige Geest), adrenaline en duivels worden genoemd in het christendom. Slaapverlamming heeft een naam bij de Thais en niet bij Amerikanen. Ten tweede worden ervaringen in de twee culturen anders gewaardeerd. Het Boeddhisme kent geen Godsbeeld. Wanneer de Thais spraken over spirituele ervaringen gebruikten zij veel meer woorden die met zwaar en licht te maken hebben: kalmte, leegheid, gewichtloos, en vliegen door de lucht. Daarentegen ervoeren de Amerikaanse christenen de spirituele gebeurtenissen als min of meer persoonlijke boodschappen van of ontmoetingen met God. Ten derde verschillen de ervaringen in indringendheid. De Amerikanen waarderen robuustheid, intensiteit en gedenkwaardigheid van lichamelijke opwinding als Godservaringen. Hoe hoger de intensiteit, hoe meer de Amerikaanse christenen dit benoemden als contact met God.
- Ervaringen met een naam
Christenen weten wat duivels zijn ook als er zelf nooit een ontmoet hebben. De bijbelvasten nemen het bestaan van duivels serieus. Veel voorgangers vertellen ook dat duivels bestaan. Driekwart van de respondenten zegt ervaringen te hebben met een duivel maar dat gaat niet gepaard met lichamelijke sensaties.
Thailand is een Boeddhistisch land met veel bovennatuurlijke wezens. Er zijn geesten (pi), zielen (winyan), hongerige geesten (pret), goden (thewada) en andere wezens. Thais leven met een overvloed aan bovennatuurlijke verschijnselen. Zij behoren bij het alledaagse leven en worden ook niet per definitie als negatief ervaren.
- Lichamelijke sensaties
De drie gebeurtenissen die hieronder vallen (plotseling verlies van spierkracht, adrenaline boost en emotionele uitingen) zijn normale menselijke ervaringen, maar zo ongewoon dat mensen zich hen kunnen herinneren. Ze zijn echter niet zo zeldzaam en intens als bijvoorbeeld buiten-het-lichaam treden ervaringen. De christenen verwelkomden deze (meestal positieve) ervaringen als bewijzen van Het Goede, als de aanwezigheid van God, de Boeddhisten niet. Slechts 40% van de Boeddhisten ervoeren dergelijke sensaties tegen 80% van de christenen. De ervaringen waren meestal negatief (Pi Am die controle over je krijgt) of neutraal. Boeddhisme is uit op kalmte, rust en daar horen geen lichamelijke sensaties bij. Als dat al gebeurde, maakte het de Boeddhist ongemakkelijk.
- Bovennatuurlijke gebeurtenissen
Al eeuwenlang is er sprake van slaapverlamming in sprookjes. Het is een toestand waarin iemand ervaart dat hij wakker is maar niet in staat is om zich te bewegen; een toestand die vaak gepaard gaat met angst, druk op de borst en ademhalingsproblemen. De christenen rapporteerden het vaak, maar zagen geen verband met een bovennatuurlijk wezen en hechten er ook geen groot spiritueel belang aan. Bij bijna alle Boeddhisten was deze toestand bekend. Zij benoemden Phi Am als de veroorzaker.
Discussie
De lokale cultuur van een specifieke religie heeft een functie in de gewaarwording van spirituele gevoelens en verlaagt de drempel voor de ervaring van lichamelijke invloeden.
Uit de antropologische psychiatrie is bekend dat de lokale sociale context de symptomen vormgeeft van bijvoorbeeld depressie en dat daardoor depressie in een bepaalde context meer gerapporteerd wordt en intenser wordt ervaren dan in andere sociale contexten. En dat is niet hetzelfde als verdringen. De auteurs menen dat spirituele ervaringen op dezelfde manier kunnen worden begrepen: als gevolg van een groot aantal factoren waaronder culturele verwachtingen en bepaald gedrag dat wordt aangemoedigd. De auteurs besluiten hun artikel met drie veronderstellingen over spirituele ervaringen:
- Een fenomenologische ervaring is een interactie tussen cultuur (de expliciete en impliciete manieren waarop de lokale cultuur betekenis geeft aan mentale of lichamelijke sensaties) en de fysiologie van het lichaam;
- Wanneer een lokale cultuur betekenis geeft aan bepaalde sensaties (angst of vreugde, positief of negatief) wordt de drempel voor deze sensaties lager;
- Naarmate de ervaring is gekoppeld aan een bovennatuurlijke kracht of wezen, des te vaker wordt de ervaring ingeperkt door de kwetsbaarheid van het individu.
Sources:
https://en.wikipedia.org/wiki/Association_of_Vineyard_Churches
Julia L. Cassanati and Tanya Marie Luhrmann. The cultural kindling of spiritual experiences. In : Current Anthropology Vol. 55, Supplement 16, December 2014
Ik heb het artikel gelezen en vond het eigenlijk een beetje onzin.
Ik noem er een paar punten uit.
1 Citaat: “The goal for a Thai Buddhist is to detach and feel untethered from the cycle of suffering. One seeks upādāna, detachment.”
Ja, een boeddhist zoekt detachment, ‘onthechting’. Maar upadana (in het Thais อุปาทาน upathaan) betekent juist het omgekeerde namelijk ‘hechting’ en juist niet ‘detachment’.
2 Geesten (‘phie’, met een stijgende toon), zijn geen essentieel onderdeel van het Thaise boeddhisme, zoals God of de duivel dat wel zijn in het christendom.
3 Het boeddhisme kent geen bovennatuurlijke verschijnselen als in het christendom. Alles is onderdeel van deze wereld (zoals ook Spinoza dat zag). Met andere woorden, al die in de tabel genoemde gebeurtenissen komen in de christelijke visie van buiten deze wereld en in de boeddhistische wereld vanuit deze wereld. De auteurs van dit artikel begrijpen weinig van het boeddhisme.
beste chris
Bedankt voor zoveel mooi goede informatie.
Ik vind het geweldig dat je met deze pensioenleeftijd nog zoveel goede en nuttige dingen voor de samenleving kan betekenen.
Je blijft nog steeds een grote bijdrage leveren aan de inhoud van dit blog.
Daarvoor veel dank van een trouwe lezer van jouw artikelen.
Groetjes van Danny….uit de Isaan.
Voor mij:
God, de duivel, engelen, bestaan niet!
De bijbel, de koran en noem maar op: deze zijn allemaal door de mens gemaakt!
Deze zijn ontstaan toen de mens verstand meegekregen heeft.
Men geloofd in iets doordat me gemanipuleerd is.
Ik ben een ongelovig iemand, dogma vrij, een agnost.
Ik ben een onderdeel van de natuur en de natuur is ondoorgrondelijk.
Hierdoor ben ik vrij.
Vital
Nou je schrijft wel een hoop gekke dingen, Vital.
Natuurlijk heeft God de Duivel en hun Engelen bestaan, en vele andere en nu hun nazaten.
Het was een leuk groen planeetje toen met wat primaten die men maar een beetje gemanipuleerd heeft met wat DNA-veranderingen bij onze voorouders omdat ze het liefst net als wij ook niet veel meer willen doen dagelijks als slapen eten en er was nog iets volgens mij. [Ik ben al wat ouder]
Hoewel sommige heel erg slim waren, net als nu sommige mensen dat zijn, nog even en wij bereiken ook het stadium van de goden.
Die natte scheet die men het heelal noemt bestaat al zolang dat er wel tig intelligente wezens geweest moeten zijn of nog steeds zijn.
Vermoed dat wij al mensheid althans het leeuwendeel in onze kleutertijd zitten en hullie dubbel liggen zo af en toe als ze eens even komen kijken wat we ervan bakken.
Wie weet gaat het nog wat worden, hoewel het vertrouwen niet bijster groot is bij mij.
beste Vital,
Er zijn en waren mensen op deze wereld die als heel goed of heel slecht werden gezien en ervaren. Sommige mannen noemen hun ega zelfs een engel en hun ex een duivel.
Dus: God bestaat in de geest van mensen en is voor sommige reeel. Hetzelfde geldt voor duivels.
In een ‘godsdienst’ als Boeddhisme bestaat geen God en geen duivels, maar wel geesten.
Maar mijn Thaise echtgenote is wel een engel.
Als je niet gelooft in een Almachtige God en in Zijn Zoon, Jezus, de Verlosser, kun je geen christen zijn. Als boeddhist kun je geloven in goden en geesten, maar dat hoeft niet. Je hoeft zelfs niet te geloven in de Boeddha, alleen de Leer telt.
De boeddhisten geloven over het algemeen in de drie werelden: hemel, aarde en hel. Dat heet de Traiphum, ‘drie’ en ‘phum’, als in Bhumibol, ‘de Leider van het Land’, en Suwannaphum, ‘Het Gouden Land’. Maar ‘phum’ is eigenlijk meer ‘gebied’ in dezelfde wereld, deze wereld. Van de Boeddha wordt gezegd dat hij in zijn vele vorige levens alle drie de ‘werelden’ heeft bezocht. De Boeddha wilde niet vereerd worden. Het ging hem alleen om zijn Leer die uitsluitend beschrijft hoe mensen zich moeten gedragen, vooral tegenover elkaar.
Beste Tino. Natuurlijk. Maar is dit geen bewijs dat als het gaat om de interpretati en ook de eravringen van mensen op deze aardbol er wel degelijk (aanzienlijke) verschillen in CULTUUR zijn ??
Het artikel ging niet over de theorieen van Boeddhisme maar over het verschil in interpretatie van bepaalde verschijnselen.
Beste Chris,
Je weet dat ik niet zo veel houd van verklaringen vanuit algemeen culturele opvattingen. Ja, soms is het nuttig en vaak ook niet. Ik vind zoiets bij deze kleine groepen zeker niet.
Ik benoem liever de specifieke opvattingen binnen de groep(en) waarom het gaat. De twee groepen waar het hier om gaat zijn nogal bijzonder: Association of Vinyard Churches en een kleine Noord-Thaise groep boeddhisten. Er zijn verschillen aangetoond maar heeft dat te maken met hun culturele opvattingen of met hun taal, status, beroep of inkomen? Als je wilt laten zien dat het iets met culuur te maken heeft dan moet je mogelijk andere factoren moeten uitsluiten. Oké, er zijn verschillen maar hebben die te maken met christendom of boeddhisme? Ik ben daar niet van overtuigd.