Een opmerkelijke Thaise historicus: Chaophraya Thiphakorawong

Tot de afschaffing van de absolute monarchie in 1932 was de Siamese historiografie een zaak voor en van het Hof. Sterker nog, het was het prerogatief van de koningen, prinsen, adel en vooraanstaande monniken. Geschiedenis was een hobby van de Groten en zéker geen zaak voor de ‘kleyne Luyden’… Koningen als Mongkut en Chulalaongkorn en prinsen als Damrong,  Narit en Wachirayan publiceerden historische studies. Chaophraya Thuphakorawong maakte integraal deel uit van deze traditie, maar gaf wel een heel nieuwe, eigenzinnige en vernieuwende draai aan het geschiedenis schrijven in Siam.

Hij zag het levenslicht in Bangkok op 1 oktober 1813 als Kham Bunnnag, de tweede zoon van Tish Bunnag (1788-1855) en Than Puying Chan. De Bunnnagfamilie was een bijzonder invloedrijke familie met Perzische roots die zich in het begin van de zeventiende eeuw in Ayutthaya had gevestigd, zich tot het Boeddhisme had bekeerd en er vrij snel aanzien had verworven.

Minstens vijf leden van deze familie hadden tot aan de val van Ayutthaya in 1767 een ministerpost bekleed. Zijn grootvader Chaophraya Akkaramahasaena was de Siamese Samuha Kalahom, of minister van Landsverdediging en een vertrouweling van koning Rama I. Zijn vader, Tish Bunnag zou als Chaophraya Borom Maha Prayurawongse een erg prominente figuur aan het hof worden en de regent van koning Mongkut (Rama IV). Kham Bunnag was net als al zijn broers voorbestemd om Siam te dienen in hoge functies; Hij zette omstreeks 1835 zijn eerste stappen in het openbaar ambt als een official in het Havendepartement. Samen met zijn broers bekleedden zij al snel sleutelposities in ’s lands administratie en bestuur. Nadat koning Rama III in 1851 zonder een troonopvolger aan te duiden was gestorven, speelden de Bunnags een hoofdrol bij het aanduiden van Mongkut als troonpretendent. Uit dank voor Kham’s steun benoemde Mongkut hem in 1853 tot Chaophraya en minister van State en bezorgde hem een zitje in de kroonraad. Twee jaar later werd hij Schatkistbewaarder, zeg maar minister van Financiën en verzorgde hij als Phra Klang ook de buitenlandse betrekkingen. Blijkbaar tot tevredenheid van Mongkut want deze verhief hem in 1865 tot Thiphakorawong.

Nadat hij begon te worstelen met gezondheidsproblemen, nam Thiphakorawong in 1867 ontslag en wijdde hij zich volledig aan het schrijven van Boeddhistisch en historiserende referaten. Zijn belangrijkste werk was zonder twijfel ‘Nangsue sadaeng kitchanukit ‘ (Een boek over verschillende zaken) waarin hij Mongkuts reformistische ideeën over een noodzakelijke hervorming van het Boeddhisme ondersteunde en tegelijkertijd ook het Boeddhisme probeerde te verzoenen met moderne, op technologische vooruitgang gebaseerde westerse denkbeelden. Het boek werd in 200 exemplaren gepubliceerd in november 1867 en was het eerste wetenschappelijke boek in Thai dat ooit van een drukpers rolde. Het werd gedrukt door Samuel Smith, de privésecretaris van Phra Pin Klao, de vice-koning en broer van Mongkut. Smith zou later geregeld Boeddhistische traktaten drukken voor Thiphakorawong die onder meer bij crematieplechtigheden voor hooggeplaatsten werden ten geschenke werden gegeven.

Koning Chulalongkorn, die van 1868 tot 1910, over Siam regeerde gaf kort na zijn kroning, vermoedelijk in december 1868 aan Thiphakorawong de opdracht om een historische kroniek te schrijven van de vier eerste vorsten van de Chakri-dynastie. Thiphakorawong klaarde deze klus in twee jaar en was in 1870 klaar met zijn opdracht. Toch duurde het tot 1934, zestig jaar nadat Thiphakorawong zijn relaas had geschreven, vooraleer het deel over de regeerperiode van Rama III werd gepubliceerd. Dat had alles te maken met wat Thiphakorawong had geschreven over Prins Rakronnaret (Mom Kraison). Hij was beschuldigd van belangenvermenging en actieve corruptie. Bovendien had hij ‘vleselijke betrekkingen’ met leden van zijn uitsluitend uit aantrekkelijke jongemannen bestaande dans- en zanggroep. Koning Rama III die volgens Thiphakorawong perfect op de hoogte was van de seksuele geaardheid van de prins én van zijn corruptie liet pas een onderzoek uitvoeren nadat het aantal klachten wegens corruptie overweldigend was geworden. En als er één iemand was die dit kon weten dan was het wel Thiphakorawong want dit onderzoek ten gronde was indertijd gevoerd door zijn vader Dit Bunnag… Als gevolg van dit onderzoek werd de prins in december 1848 ter dood veroordeeld en terechtgesteld.

Dit verhaal was nochtans slechts een detail uit het lijvige manuscript dat hij over de regeerperiode van Rama III had geschreven. Officieel werd met de publicatie gewacht tot de belangrijkste afstammelingen uit de machtige clan van prins Rakronnaret waren overleden, maar in realiteit was het Chulalongkorn’s halfbroer, prins Damrong die kost wat kost de reputatie van de monarchie wou beschermen. Eerder had hij al als postume redacteur van Thiphakorawong’s werk de censuurschaar bovengehaald. Zo is het een publiek geheim dat hij twee passages uit het oorspronkelijke manuscript over de Chakri-dynastie heeft verwijderd, met name hoe Rama I de executie toestond van een van zijn concubines die hem een liefdesdrankje had willen toedienen en van een andere die geprobeerd had het paleis in brand te steken…

Het sierde Thiphakorawong dat hij als amateurhistoricus de eerste was die er niet alleen voor koos om als geschiedschrijver aan waarheidsvinding te doen maar daarbij ook nog eens een zo groot mogelijke objectiviteit nastreefde. Een houding, waar heel wat academisch geschoolde Thaise historici vandaag van kunnen leren…