De oude stadswal van Sukhothai en Wat Chetuphon

Gracht met rechts de stadswal

Het vanuit cultuur-historisch erg interessante centrale gedeelte van Sukhothai Historical Park wordt omgeven door de resten van de originele stadswal. Wanneer je een fiets huurt in het Park moet je volgens mij de kleine inspanning opbrengen om rond deze stadsmuur te rijden want alleen zo krijg je écht een idee van de omvang en schaal van de oude Siamese hoofdstad.

In tegenstelling tot andere, oude stadsmuren, zoals bijvoorbeeld het qua leeftijd vergelijkbare Chiang Mai, blijkt Sukhothai niet op een vierkant grondplan te zijn opgebouwd maar op een rechthoekige basis. In de lengte bedraagt de ommuring 2 km, in de breedte 1,6 km. Deze omwalling, die wellicht in het midden van de dertiende eeuw werd aangelegd, is slechts één van verschillende, die naargelang de stad uitbreidde, werd aangelegd. De overige werden echter grotendeels geslecht of verdwenen door de ongenadig malende tand des tijds. Een brede gracht, die ooit tien meter breed en 4 meter diep was, beschermde de stadsmuur als dusdanig. De muur zelf, waarvan nauwelijks nog sporen zijn terug te vinden, was oorspronkelijk een houten palissade op een aarden wal, maar in het begin van de veertiende eeuw werd het houtwerk vervangen door een dikke bakstenen muur.

Aan elke zijde werd, centraal in de muur, een stadspoort gebouwd. De Or-poort in het westen, Namo-poort in zuiden, Kamphaeng Hak-poort in het oosten en de Sanluang-poort in het noorden. Bij elke hoek werd tussen deze binnenmuur en de tweede –nu grotendeels verdwenen – stadsmuur een klein bastion mét wachttoren gebouwd waarin de manschappen van de wacht-eenheden waren ondergebracht. De ruïnes van enkele van deze fortificaties zijn gedeeltelijk bewaard gebleven.  Een kleine veertig jaar geleden ging het Thaise Fine Arts Departement over tot de restauratie en conservatie van de stadsmuur. Sinds 1991 maken de wal en stadsmuren integraal deel uit van de UNESCO-Werelderfgoedsite.

Oude stadswal van Sukhothai is een ideale picnickplaats

Tweemaal heb ik intussen mét mijn Kids het parcours van de oude stadsmuur afgelegd, en ik heb geen moment spijt gehad van deze ritten. Het is, los van het vaak hectische verkeer bij de hoofdingang van het Historical Park, een erg rustige route en de boomrijke omlijsting en de vele graspartijen nodigen uit voor een picknick bij dit rustieke en eeuwenoude verdedigingswerk. Wij deden dit tweemaal aan de zuidelijke Namo-poort waar de erg rustige Rural Road 4016 rechtstreeks naar Wat Chetuphon leidt. Deze tempel, die op zo’n twee kilometer van het Historical Park ligt, is één van mijn absolute favoriete tempels in Sukhothai. Onderweg naar deze site kom je langs nog twee andere ruïnes. Rechts naast de weg kan je de schamele restanten zien liggen van Wat Kon Laeng en een paar honderd meter kan je aan je linkerkant een smal landweggetje inslaan dat je, tussen de rijstvelden, naar de iets beter geconserveerde Wat Ton Chang voert. Deze relicten uit het verleden vallen echter in het niets bij het schouwspel van Wat Chetuphon.

Resten van de Wihan in Wat Ton Chang

Ik heb deze tempel inmiddels vijfmaal bezocht en nooit trof ik daar meer dan tien bezoekers aan, tweemaal was ik er zelfs de enige… Toch wel vreemd want deze tempel is in meer dan één opzicht een bezoekje waard. Het is, om te beginnen de grootste tempel in de zuidelijke zone van het Historical park. En het was ontegensprekelijk een belangrijke tempel want de schaal waarop hij werd gebouwd, en de brede, omringende gracht spreken voor zich. Het is ook een ietwat bizar complex want er is – in tegenstelling tot de meeste andere tempels in Sukhothai – geen stupa of chedi te bespeuren. Dit is bijzonder want chedi’s waarin relieken werden bijgezet vormen meestal het hart van belangrijke Siamese tempelcomplexen. Wat Chetuphon wordt echter gedomineerd door een erg grote mandapa, een bakstenen, met een torentje getopt schrijn op een vierkante, verhoogde basis. Tegen elk van de vier muren van deze mandapa stond een al even imponerend, meer dan 8 meter hoog Boeddhabeeld in stucco. Deze beelden stonden bekend als Phra Attharot, een afgeleide van het Pali-woord Attharas wat achttien betekent en een verwijzing is naar het feit dat de beelden achttien el hoog waren. Alleen de staande Boeddha aan de westzijde en de wandelende Boeddha aan de oostzijde, bleven goed bewaard, zij het wel dat de hoofden zijn verdwenen. Dit is ook het geval met de bedaking die ooit deze beelden beschermde.

Kleine en grote mandapa

Achter de centrale mandap, bevindt zich nog een kleiner exemplaar met twintig ribben en een Boeddhabeeld dat door de plaatselijke bevolking Phra Sri Ariya wordt genoemd. Centraal voor de grote mandap kan u de betegelde restanten vinden van een, op een verhoogd terras gebouwde en erg grote Wihan, een gebeds- of ontmoetingshal. Zeer bijzonder, om niet te zeggen uniek is de muur die het centrale deel omgeeft. Deze werd immers niet, zoals het de gewoonte was, uit lateriet maar wel voor een groot deel uit leisteen opgetrokken. Onder meer voor de raam- en deurlijsten werd van dit materiaal gebruik gemaakt. Deze blauwgrijze steen heeft een nerf die het een uitzicht van gefossiliseerd hout geeft. Een erg bijzonder effect en uniek voor de regio. Op zo’n honderd meter ten zuiden van de gracht bevindt zich op een klein heuveltje een ubosot, een ordonnantiehal, met nog twee van de oorspronkelijke Bai Sema, de grensstenen die de omtrek van de geheiligde zone aanduidden. Tussen 1970 en 1972 werd de ruïne vakkundig gerestaureerd door het Thaise Fine Arts Departement.

Leisteen in Wat Chetuphon

Men heeft geen flauw idee wanneer Wat Chetuphon werd gebouwd. In vrijwel elk referentiewerk wordt een andere stichtingsdatum vooropgesteld. Men is het er echter wel over eens dat deze tempel één van de belangrijkste bouwwerken uit de Laat-Sukhothai periode was. Deze tempel werd vermeld in een tekst op de zgn. Wat Sorasak-steen. Deze uitgehakte tekst is gedateerd als geschreven in 1412, wat Wat Chetuphon wellicht laat veertiende-eeuws maakt. Andere, minder betrouwbare bronnen gewagen dan weer van 1417 en 1422 als stichtingsdatum.  Hoe dan ook, laat deze historische discussie geen beletsel voor u vormen om deze sfeerrijke, tot de verbeelding sprekende en vooral erg rustige ruïne met een bezoekje te vereren…