De Nederlandse antropoloog Alting von Geusau en de Akha

Leo George Marie Alting von Geusau werd op 4 april 1925 in Den Haag geboren in een familie die tot de oude adel van de Duitse Vrijstaat Thüringen behoorde. De Nederlandse tak van deze familie telde heel wat hogere ambtenaren en officieren. Zo was zijn grootvader luitenant-generaal George August Alting von Geusau van 1918 tot 1920 de Nederlandse minister van Oorlog.

Jonkheer Leo Alting von Geusau was een man met vele roepingen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog studeerde hij voor het priesterschap aan het Groot-Seminarie in Driebergen-Rijsenburg. Na het voltooien van zijn studies en het ontvangen van zijn priesterwijding wordt hij aangesteld tot kapelaan in het Gelderse Vaassen. Het conservatisme van de kerk in Nederland frustreert hem en wanneer hij in 1951 de kans krijgt om te promoveren aan de St. Thomasuniversiteit in Rome, grijpt hij deze kans met beide handen. Zijn studie in Rome bracht hem nauwer in contact met het protestantisme en leidde tot een engagement in de stilaan vaste vorm aannemende oecumenische beweging.

Hij werd door de KRO gevraagd om verslag uit te brengen over het Tweede Vaticaanse Concilie. Hij richtte hiervoor het Nederlandse Documentatiebureau voor het Concilie op dat al snel beter geïnformeerd bleek te zijn dan de meeste bisschoppen en kardinalen. Von Geusau bouwde een netwerk van journalisten op dat niet alleen vertaalwerk verzorgde maar ook een spreekbuis werd van de zogenaamde Derde Wereld en progressieve theologen die uit waren op pastorale vernieuwing zoals de kardinalen Alfrink, Suenens en Helder Camara of de theologen Küng en Schillebeeckx. Von Geusau profileerde zich meer en meer als een spilfiguur in de beweging voor interkerkelijke toenadering en dialoog. Hij bouwde zijn Documentatiebureau uit tot het International Documentation Center, dat los van de kerkelijke hiërarchie begon te werken en onder meer veel aandacht besteedde aan de links geïnspireerde bevrijdingstheologie in Latijns-Amerika. Hij ging zich steeds kritischer opstellen met betrekking tot thema’s als het klerikalisme, de verouderde kerkstructuren en het Roomse dogmatisme. Een engagement dat lang niet door iedereen binnen de Kerk én ook daarbuiten op prijs werd gesteld.

Akha bergdorp

In de loop van de volgende jaren raakte hij steeds meer gedesillusioneerd over de koers van Rome. Uiteindelijk brak hij in het begin van de jaren zeventig met de Rooms-katholieke kerk en ging hij in de Verenigde Staten theologie doceren maar ook antropologie studeren. Hij huwde er met Soey, een Akha-Chinese die in 1973 in het kraambed overleed. Dit persoonlijke drama veroorzaakte een diepe depressie en een nieuwe geloofscrisis maar met de hulp van een handvol vrienden sleepte hij zich erdoor en wierp hij zich opnieuw op de antropologische studie.  Een jaar later, tijdens een antropologisch congres in Mexico raakte hij, na een gesprek met een Birmaanse, gefascineerd door de Akha.

Dit bergvolk bewoonde oorspronkelijk het zuiden van de huidige Chinese provincies Yunnan en Guangjao. Door oorlogen raakten ze verspreid in de diaspora en kan men ze vandaag de dag vooral aantreffen in Birma, Laos en Vietnam. In het begin van de twintigste eeuw vestigden de eerste Akha zich vanuit Birma in het noorden van Thailand. De eerste Akha-nederzetting op Thaise bodem was naar alle waarschijnlijkheid het in 1903 Phaya Phrai in het Mae Fah Luang District van Chiang Rai. Een tweede migratiegolf vond in de jaren zestig plaats. De grootste concentratie aan Akha in Thailand is te vinden in de ruige bergen rond Mae Salong of Santikhiri, zoals het nu wordt genoemd. In Thailand leven er twee, door hun traditionele klederdracht duidelijk te onderscheiden sub-groepen: de Akha Loi Mi en de Akha U Lo.  Ze behoren tot de Tibeto-Birmese taalgroep.

Akha bergvolk

Leo von Geusau trok in 1977 naar Zuidoost-Azië om er veldwerk over de minderheidsculturen en vooral dan onder de Akha te gaan verrichten. Tot in de jaren zeventig was er nauwelijks antropologisch of cultuurwetenschappelijk onderzoek gedaan naar de Akha. Precies dit gebrek aan research stimuleerde Alting von Geusau om één van de weinige academici te worden die zich specialiseerden in de studie van dit intrigerende volk. Hij deed dit niet vanuit het comfort van een of andere universiteit of een Westerse studeerkamer maar door bij de Akha in de bergen bij Chiang Rai te gaan wonen en samen met hen lief en leed te delen. In 1981 hertrouwde hij met Deuleu Dzoebaw, een Akha.

Leo Alting von Geusau in Akha kledendracht

Hij zette zich voor de volle 100% in voor de Akha. Niet alleen in de studie van dit volk maar ook als verdediger van hun unieke identiteit en hun, maar al te vaak met de voeten getreden rechten. Het is in dit verband vermeldenswaard dat veel Thai de Akha ‘Iko’ noemen wat vrij vertaald zoiets als ‘onbeschaafde slaaf ‘betekent. Ze worden overigens niet alleen in Thailand als tweederangsburgers behandeld want de Shan en de Birmanen laten zich met omschrijvingen als ‘hondeneters’ al even denigrerend over de Akha uit. Von Geusau heeft decennialang gevochten tegen de culturele vooroordelen waarvan dit bergvolk het slachtoffer was, maar hij probeerde ook een halt toe te roepen aan de uitbuiting en de armoede. Zo was hij bijvoorbeeld in het begin van de jaren tachtig de stichter en senior-advisor van het South East Asian Mountain People’s Culture and Development Research, Documentation and Information Programm dat zich niet alleen bezighoudt met het overdragen van Akha-kennis en -cultuur maar ook een dialoog op gang wil brengen tussen de Thai en de Akha.

Leo Alting von Geusau overleed na een korte ziekte op 26 december 2002 in zijn woonplaats Chiang Mai en werd er begraven op de protestantse begraafplaats. Zijn grafzerk draagt terecht het epitaaf ‘Priest and anthropologist – He loved the Akha’.