‘Au Siam’, het boeiende reisverslag van de Jottrands

De regelmatige lezers van Thailandblog weten dat ik af en toe stil sta bij een opvallende publicatie uit mijn behoorlijk gevulde Aziatische werkbibliotheek. Vandaag sta ik graag even stil bij een boekje dat in 1905 in Parijs van de persen rolde: ‘Au Siam’ dat werd geschreven door het Waalse echtpaar Jottrand.

Emile Jottrand was op 9 februari 1870 geboren in Fontaine-l’ Evêque als tweede zoon in het gezin van Achille Jottrand en Laure Sainclette. Zijn twee jaar twee jaar oudere broer Ernest zou kolenhandelaar worden en overleed al vrij jong, amper 45 jaar oud in maart 1914. Emile koos voor een juridische carrière en studeerde in 1896 met onderscheiding af als doctor in de rechten aan de Université Libre de Bruxelles.  Hij huwde op 23 juli 1898 met Denise Weiler (1872-1973). Dit huwelijk vond amper een paar weken plaats voor de tortelduifjes naar de andere zijde van de wereldbol verkasten. Want vanaf oktober 1898 tot eind 1902 verbleef het echtpaar in het voor vele westerlingen uiterst exotische Bangkok.

Emile Jottrand was immers één van de veertien Belgische juristen die behoorden tot de zogenaamde ‘Missie Rolin-Jaequemyns’. Deze groep van juridische experts onder leiding van de gewezen Belgische minister van Binnenlandse Zaken Gustave Rolin-Jaequemyns en diens schoonzoon Robert John Kirckpatrick, was door de invloedrijke Siamese prins Damrong namens koning Chulalongkorn uitgenodigd om het Siamese rechtssysteem op Westerse leest te schoeien. Dit was noodzakelijk wilde Siam het respect van de internationale gemeenschap, lees de Westerse koloniale grootmachten, krijgen.

Jottrand werd in het raam van deze opdracht lid van het Internationale Gerechtshof dat zitting hield in Korat. Deze titel is indrukwekkender dan de realiteit. In feite was dit Gerechtshof een rechtbank die besliste in geschillen tussen onderdanen van diverse Westerse landen die in Siam verbleven en waarover het Siamese gerechtelijke apparaat indertijd, in toepassing van het extraterritorialiteitsprincipe, geen jurisdictie bezat. Veel belangrijker was Jottrands’ zetel in de Borisapha of het Hof van Beroep in Bangkok. Hier droeg hij ontegensprekelijk zijn steentje bij in het ingrijpend hervormen en herschrijven van de Siamese wetgeving.  Terwijl Jottrand met zijn neus in de wetboeken zat, werd zijn bevallige echtgenote een graag geziene gast op de society-feestjes van de expat-gemeenschap in de Siamese hoofdstad.

Na zijn terugkeer naar Europa, was Jottrand een van de weinige gewezen leden van de missie Rolin-Jaequemyns die niet voor een diplomatieke of juridische carrière koos. Hij werd directeur van het Institut Supérieur de Commerce, het Hoger Handelsinstituut in Mons. Deze hogeschool was oorspronkelijk opgericht als het Institut commercial des Industriels du Hainaut en moest academici afleveren die in het buitenland en meer specifiek in de overzeese gebieden de Belgische commerciële en industriële expertise moesten uitdragen.

In de belle époque had het land een enorme belle époque had de metropool, net als de rest van het land een enorme economische inhaalbeweging gemaakt. Men putte zonder scrupules uit de onvoorstelbare rijkdommen van de kolonie in Afrika en werkte zich blijkbaar moeiteloos aan de kop van het moderne, industriële peloton. België had niet alleen de eerste continentale spoorlijn en was het dichtstbevolkte land in Europa maar was ook in een erg kort tijdsbestek uitgegroeid tot de vijfde grootste economie ter wereld en nummer vier van de uitvoerende landen. Jottrand was een van de mannen die, omwille van zijn internationale ervaringen, werd uitgekozen om dit proces mee in goede banen te leiden.

In 1905 publiceerde het echtpaar bij uitgeverij Plon-Nourrit et cie.  in Parijs hun boek ‘Au Siam – Journal de Voyage de M. et Mme. Jottrand’. Dit, tot op de dag van vandaag vlot leesbare en interessante boek, bevatte de verslagen van de reizen en avonturen die het jonge paar in de wijde regio hadden (mee)gemaakt. Er werd niet alleen uitgebreid stilgestaan bij geschiedenis en cultuur van Siam maar ook bij de folklore, fauna en flora, met een voor een Westerling van die dagen, opmerkelijke neutraliteit en zelfs begrip. Het was duidelijk dat land en volk een onuitwisbare indruk hadden gemaakt op de Jottrands. Een stelling die in feite ook opging voor zowat heel Zuidoost-Azië want onder meer ook Laos, Cambodja en Vietnam inspireerden ontegensprekelijk de Jottrands.

De familie Jottrand

Na ‘Au Siam’ had Jottrand duidelijk de smaak te pakken. Hij werd een heuse globetrotter die onder meer in extenso China en de Verenigde Staten bezocht. Emile Jottrand zou met de regelmaat van een klok boeken schrijven en artikels publiceren over Zuidoost-Azië. In 1938 verscheen bij de Librairie Vanderlinden zijn laatste boek ‘Promenades géographiques’ met een voorwoord door de liberale minister en prominente stadsgenoot Fulgence Masson.

Emile Jottrand was één van de eregasten die koning Bhumibol ontmoete tijdens zijn staatsbezoek aan België in 1960. In 1964 werd de inmiddels 93-jarige Jottrand nog geïnterviewd door Christian de Saint-Hubert voor zijn artikel over de Belgische adviseurs in Siam dat kort daarna werd gepubliceerd in The Journal of Siam Society. Emile Jottrands laatste reis begon toen hij op 24 maart 1966 in Brussel overmeed.

De bij mijn weten, meest recente druk van In Siam, the diary of a legal advisor of King Chulalongkorn’s governement, verscheen in 1996 bij White Lotus Press. Er zou zelfs nog in 2010 bij Kessinger Publishing een editie zijn verschenen, maar die heb ik tot nu toe niet in handen gekregen. In 2011 verscheen ‘Belgian tourists in Burma, Siam, Vietnam and Cambodia (1897 & 1900)’ een werk dat Emile Jottrand samen met Puc Chaudoir had geschreven in een vertaling door Walter E.J. Tips, opnieuw bij White Lotus Press.